تعداد بسیاری از ما تماشای پی‌درپی تکه‌های یک سریال یا خواندن طویل‌زمان یک کتاب را نوعی اتلاف زمان می‌دانیم، اما تحقیق جدیدی مشخص می کند که این غرق‌شدن در دنیای داستان‌ها امکان پذیر یک کارکرد روانی مهم و سودمند داشته باشد و به افت استرس روزمره پشتیبانی کند.

بر پایه گزارش Studyfinds، محققان دریافتند افرادی که به طور پیاپی و در نشست‌های طویل به تماشای سریال یا خواندن کتاب می‌پردازند، زیاد تر دچار فرایندی خواهد شد که محققان آن را «مداخله تخیلی قبل‌نگر» (Retrospective Imaginative Involvement) می‌نامند. این فرایند به معنی فکرکردن و بازی ذهنی با داستان‌ها، شخصیت‌ها و سناریوهای گوناگون، بعد از آخر مطالعه یا تماشای آن‌ها است. به نظر می‌رسد این درگیری ذهنی مداوم می‌تواند برای افت استرس و بهبود سلامت روان سودمند باشد.

افت استرس با تماشای پشت‌سرهم سریال‌ها

پژوهشگران دانشگاه جورجیا و دانشگاه ایالتی میشیگان روی ۵۴۰ دانشجو تحقیق انجام دادند و دریافتند که مشاهده پیاپی و متوالی محتوا علتایجاد «مدل‌های ذهنی غنی‌تر» از داستان در مغز ما می‌شود. این مدل‌های ذهنی نیرومندتر، یادآوری داستان را آسان‌تر و عرصه را برای درگیری تخیلی مداوم فراهم می‌کنند.

«جاشوا بالدوین» (Joshua Baldwin)، نویسنده مهم این مطالعه، می‌گوید: «انسان‌ها موجوداتی داستان‌گو می باشند. یکی از کارکردهای روایت‌ها، برآورده‌کردن انگیزه‌هایی همانند ربط با دیگران، حس استقلال و مطمعن به نفس، و حتی امنیت و ایمنی است. داستان‌ها شخصیت‌هایی دارند که این نقش‌ها را ایفا می‌کنند و ما می‌توانیم این نیازها را از طریق آن‌ها برآورده کنیم.»

به عبارت دیگر، هنگامی در طول روز با استرس روبه رو می‌شویم، ذهن ما می‌تواند به این دنیاهای داستانی غنی که ساخته‌ایم پناه ببرد، صحنه‌ها را مجدد پخش کند یا سناریوهای جدیدی را فکر کند و از این طریق به اسایش موقت دست یابد.

مسئله دلنشین دقت در این مطالعه، تفاوت عکس العمل ذهن به انواع گوناگون داستان‌ها می بود. داستان‌هایی که عمدتاً «لذت‌قسمت» بودند (همانند کمدی‌های سبک یا ماجراجویی) زیاد تر علت «بازپخش ذهنی ساده» می‌شدند؛ یعنی فرد صحنه‌های مورد علاقه خود را در ذهن مرور می‌کرد.

اما داستان‌هایی که «قابل تأمل» و عمیق‌تر بودند (همانند سریال‌های درام پیچیده) تبدیل «پردازش خلاقانه» می‌شدند. در این حالت، فرد اغاز به فکر سناریوهای جانشین، نوشتن داستان‌های فرعی برای شخصیت‌ها یا بازنویسی آخر داستان در ذهن خود می‌کرد.

محققان پافشاری می‌کنند که این مطالعه به این معنی نیست که تماشای بی‌رویه سریال‌ها سلامت روان را بهبود می‌دهد، بلکه مشخص می کند که این حرکت با یک فرایند ذهنی که می‌تواند به مقابله با استرس پشتیبانی کند، مرتبط است. این تحقیق دارای محدودیت‌هایی نیز بوده است؛ از جمله این که بر پایه گزارش‌های خود شرکت‌کنندگان انجام شده و نمونه آماری آن به دانشجویان محدود بوده است.

بااین‌حال، این یافته‌ها دیدگاه فقطً منفی نسبت به اتفاق «Binge-watching» (تماشای پی‌درپی) را به چالش می‌کشند و نشان خواهند داد که این حرکت، بسته به محتوا، انگیزه فرد و عرصه، می‌تواند کارکردهای روانی معناداری نیز داشته باشد.

یافته‌های این پژوهش در ژورنال Acta Psychologica انتشار شده است.