طی چند سال تازه، هوش مصنوعی به‌شدت درحال گسترش است و تا بحال چندین دفعه کارشناسان تهدیدات احتمالی آن را متذکر شده‌اند. بااین‌حال، هم چنان مدیران و محققان بسیاری جذب شرکت‌ها خواهد شد و رقابت در بین اندوخته‌گذاران برای تصاحب بخشی از صنعت هوش مصنوعی جریان دارد.

به هشت سال پیش برگردیم؛ وقتی که «ایلان ماسک» در تولد ۴۴ سالگی‌اش، با «لری پیج»، مدیرعامل گوگل و دوست قدیمی خود درمورد هوش مصنوعی و جوانب گوناگون آن او مباحثه کرد. ایلان ماسک در سخن بگویید‌هایش به خطرات گسترش هوش مصنوعی برای موجودیت انسان‌ها اشاره کرد، درحالی‌‌که لری پیج از پیش‌بینی خود مبنی بر ادغام‌ انسان‌ها با هوش مصنوعی می‌او گفت. ماسک این چنین باور داشت که روزی انواع مختلفی از ماشین‌های هوشمند برای اهداف گوناگون با یکدیگر رقابت می‌کنند تا گفتن برنده را به خود تعلق دهند.

اما اکنون اندوخته‌گذاران و متخصصان برای گسترش و درآمدزایی از هوش مصنوعی با یکدیگر رقابت می‌کنند. ایلان ماسک با توانایی‌ به‌دست‌آمده از دیپ‌مایند و OpenAI، هوش مصنوعی xAI را راه‌‌اندازی کرد و لری پیج روی بارد (Bard) کار می‌کند. OpenAI با وجود «سم آلتمن» و «ساتیا نادلا» هم چنان درحال گسترش است و «مارک زاکربرگ» روی لاما ۲ (Llama 2) تمرکز دارد. آن‌ها باور دارند که می‌توانند از تشکیل خطر برای زمین توسط هوش مصنوعی جلوگیری کنند و اعتقاد دارند که گسترش آن کنترل‌شده خواهد می بود.

تأسیس دیپ‌مایند با مقصد گسترش هوش مصنوعی جامع

در سال ۲۰۱۰، سه متخصص بریتانیایی جوان با نام‌های «دمیس هاسابیس»، «شین لگ» و «مصطفی سلیمان» ایده گسترش هوش مصنوعی جامع (AGI) را در ذهن می‌پروراندند و برخلاف تعداد بسیاری از محققان که روی جنبه‌های تهدیدآمیز AGI متمرکز بودند، می‌دانستند که این فناوری می‌تواند مشکلات عدیده‌ای همچون مشکلاتهای آب‌هوایی و سرطان را حل کند. بااین‌وجود، آن‌ها دلواپس خطراتی همچون از کنترل خارج شدن AGI و دیگر تهدیدات احتمالی بودند.

با دانستن خطرات و قابلیت‌های AGI، هاسابیس و همکارانش شرکت دیپ‌مایند (DeepMind) را تأسیس کردند. سپس طی سخن بگویید‌هایی با «پیتر تیل»، اندوخته‌گذار بزرگ حوزه فناوری، او را به اندوخته‌گذاری در شرکتشان تشویق کردند تا درنهایت تیل با اراعه مبلغ ۲.۲۵ میلیون دلار، اولین اندوخته‌گذار آن‌ها باشد.

دیپ‌مایند با مقصد تحکیم توانایی‌های هوش مصنوعی در تحلیل حجم بالای داده‌ها اغاز به فعالیت کرد تا تلاش متخصصان به گسترش AGI و کنترل آن تعلق یابد. این چنین محققان استخدام‌شده به گسترش یک شبکه عصبی گسترده پرداختند که می‌توانست روز‌ها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها الگوها را در مقادیر بسیاری از داده‌های دیجیتال شناسایی کند. 

بعد از دو سال، هاسابیس در اندیشه جذب دیگر اندوخته‌گذار بزرگ یعنی ایلان ماسک می بود. او و ماسک در دفتر مرکزی اسپیس‌ایکس با یکدیگر ملاقات کردند و از ایده‌های خود سخن زدند. طی این مکالمه، ایلان ماسک از برنامه‌های خود برای تشکیل حیات در مریخ در صورت افزایش بیش‌ازحد جمعیت زمین و دیگر خطرات محتمل او گفت. هاسابیس نیز با ممکن‌دانستن اهداف او، هوش مصنوعی را خطری احتمالی برای بشر، حتی در صورت زندگی روی مریخ معارفه کرد. به همین علت ایلان ماسک تصمیم به اندوخته‌گذاری در دیپ‌مایند گرفت تا در گسترش کنترل‌شده AGI نقش داشته باشد. 

در سال ۲۰۱۴ دیپ‌مایند توسط گوگل خریداری شد تا به‌گفتن یکی از زیرمجموعه‌های این شرکت فعالیت‌های خود را ادامه دهد.

شرکت‌ها دست‌به‌جیب خواهد شد

کمپانی‌های گوناگون برای این که بتوانند در گسترش هوش مصنوعی از رقبای خود پیشی بگیرند، باید بهترین، باتجربه‌ترین و خلاق‌ترین افراد را برای پروژه‌های خود استخدام کنند و این نوشته الزام اندوخته‌گذاری یا پرداخت هزینه‌های بعضاً سنگین است. 

در سال ۲۰۱۲، «جفری هینتون» و تعدادی از دانشجویان فارغ‌التحصیل وی در دانشگاه تورنتو، مقاله‌ای تحت گفتن «قابلیت‌های هوش مصنوعی» انتشار کردند که به بازدید کارکرد یک شبکه عصبی در تشخیص اشیا می‌پرداخت. این مقاله دقت برخی شرکت‌ها ازجمله بایدو (Baidu) را جلب کرد و آن‌ها با نظر ۱۲ میلیون دلاری، به‌جستوجو جذب هینتون و شاگردانش بودند. اما درنهایت لری پیج که علاقه‌مند به تحقیقات هینتون می بود، مقدمات وجود او و شاگردانش در گوگل را فراهم کرد. 

علاوه بر استخدام متخصصان، گوگل در سال ۲۰۱۴ دیپ‌مایند را با مبلغ ۶۵۰ میلیون دلار خریداری کرد. وقتی که نظر خرید دیپ‌مایند توسط گوگل و متا (فیسبوک اسبق) نقل شد، با وجود قیمت پیشنهادی بالاتر متا، هاسابیس تصمیم به خرید وفروش با گوگل گرفت. این توافق مشروط بر این می بود که تحقیقات دیپ‌مایند برای اهداف نظامی و تهدیدآمیز منفعت گیری نشود و تیمی از متخصصین آن‌ها روی تحقیقات درحال‌انجام نظارت کنند. 

اما دیگر شرکت‌ها بیکار ننشستند. مارک زاکربرگ با پی‌بردن به‌ اهمیت هوش مصنوعی، «یان لی‌کان» (Yann LeCun)، مهندس کامپیوتر فرانسوی را برای آزمایشگاه هوش مصنوعی متا استخدام کرد. علاوه‌ بر استخدام لی‌کان، زاکربرگ شخصاً با متخصصان دیگر جلسه برگزار می‌کرد و با نظر میلیون‌ها دلار حقوق و سهام، خواهان وجود آن‌ها در متا می بود. 

اندوخته‌گذاران و مدیران دلواپس تهدیدات هوش مصنوعی بودند

در سال ۲۰۱۵، جلسه‌ اعضای هیئت‌مدیره با اصرار بنیان‌گذاران دیپ‌مایند برگزار شد تا از کنترل گسترش ماشین‌های هوشمند و عدم سوءاستفاده احتمالی گوگل از دستاوردهای شرکت مطمعن حاصل کنند. در این جلسه، بنیان‌گذاران دیپ‌‎مایند آگاهی و نگرانی خود را نسبت به خطرات بالقوه هوش مصنوعی ابراز کردند.

مصطفی سلیمان بر این باور است که اگر هوش مصنوعی زمان‌های کاری حاضر را از بین ببرد، گوگل موظف به تشکیل «درآمد پایه جهانی» است و باید دارایی‌اش را با افرادی که شغل خود را از دست خواهند داد، در سراسر جهان تقسیم کند. اما برخلاف سلیمان، لری پیج و «اریک اشمیت» معتقد بودند که هوش مصنوعی با مقصد تشکیل شغل و زمان‌های کاری گسترش می‌یابد، نه نابودی آن‌ها. 

با وجود سخن بگویید‌های اشمیت و پیج، اعضا و بنیان‌گذاران این شرکت تلاش کردند تا دیپ‌مایند از گوگل جدا بشود؛ چون آن‌ها نسبت به سوءاستفاده احتمالی گوگل از تحقیقات دیپ‌مایند دلواپس بودند. بااین‌وجود، گوگل افزایش حقوق و آپشن‌های به‌خصوصی را برای بنیان‌گذاران و اعضای دیپ‌مایند درنظر گرفت تا قانع به ماندن شوند. این چنین گوگل با اراعه توضیحاتی، نگرانی آن‌ها را جواب داد. 

اما در شرکت‌های دیگر نیز خطرات این نوشته حس می‌شد. «داریو آمودی»، یکی از محققین فعال در پروژه GPT-3، نسبت به قرارداد بسته‌شده OpenAI و مایکروسافت خوشبین نبوده است. او و برخی از همکارانش گمان می‌دادند که مایکروسافت ابعاد امنیتی و تهدیدآمیز هوش مصنوعی را قربانی اهداف تجاری و درآمدزایی کند. درنتیجه آمودی به همراه گروهی از مهندسان و دانشمندان، از OpenAI خارج شدند و آزمایشگاه هوش مصنوعی آنتروپیک را در سال ۲۰۲۱ افتتاح کردند که نتیجه امروز آن، گسترش چت‌بات کلاد (Claude) است. 

آنتروپیک هدفش از گسترش هوش مصنوعی را نظارت دقیق و همسو با منافع انسان‌دوستانه گفتن می‌کند. این شرکت باور دارد که در گسترش ابزار هوشمند، باید ملاحظات ایمنی و اخلاقی را در برتری قرار داد، حتی اگر به‌معنی قربانی‌کردن برخی منافع تجاری باشد. 

OpenAI گوی رقابت را می‌رباید

داستان OpenAI با همکاری سم آلتمن و ایلان ماسک در سال ۲۰۱۵ اغاز شد. ماسک بعد از توانایی‌ای که در دیپ‌مایند داشت، به‌جستوجو پیشی‌گرفتن از گوگل و تبدیل‌کردن OpenAI به شرکتی پیشگام در حوزه هوش مصنوعی می بود؛ ولی غیرانتفاعی بودن این شرکت، مانع مهم تحقق این مقصد می بود.

ایلان ماسک برای عقب‌نماندن از گوگل، تبدیل OpenAI به یک فرایند تجاری مرتبط با تسلا را نظر داد، اما با مخالفت هیئت‌مدیره روبه رو شد. درواقع عامل مهم خروج ایلان ماسک از OpenAI نیز همین می بود. با خروج ماسک، OpenAI دچار افتمالی شد و به‌ همین علت شرکت در جستجوی اندوخته‌گذاران تازه می بود. نتیجه این جستجوها تبدیل اندوخته‌گذاری ۱ میلیارد دلاری مایکروسافت در سال ۲۰۱۹ شد و در ژانویه ۲۰۲۳ (دی‌ماه ۱۴۰۱) هم خبرها از اندوخته‌گذاری حدوداً ۱۰ میلیارد دلاری در OpenAI حکایت داشتند. 

اما بی‌شک علت برتری OpenAI بر دیگر برندها را می‌توان در اراعه ChatGPT دانست؛ چت‌باتی که با اراعه کاربردی‌ترین و بهترین کارکرد پردازشی، تبدیل به محبوب‌ترین ابزار هوش مصنوعی مولد شده و تا بحال دیگر رقبای خود ازجمله بارد، بینگ و کلاد را از پیش رو برداشته است. به قول «بیل گیتس»، ChatGPT انقلاب بزرگی را در حوزه فناوری رقم زد و اکنون وجود ChatGPT در تاروپود زندگی‌مان حس می‌بشود.

به‌لطف مدیران و اندوخته‌گذاران، اکنون هوش مصنوعی با سرعتی فراتر از حد پیش‌بینی‌شده درحال گسترش و پیشرفت است و این می‌تواند عرصه سعادت انسان یا تشکیل خطر را برای او فراهم کند. در ابتدا مقصد از گسترش هوش مصنوعی، کنترل گسترش و جلوگیری از تهدیدات آن گفتن شد، اما اهداف تجاری و درآمدزایی برخی مدیران از این ابزار مولد می‌تواند کنترل بشر را به‌ دست هوش مصنوعی بسپارد و صدمه‌های بسیاری را درپی داشته باشد.

نظر شما چیست؟ آیا گسترش هوش مصنوعی واقعاً بشردوستانه و در راستای اهداف سودمند بوده است؟ آیا در مسیر درستی قرار داریم؟ دیدگاه خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.