انویدیا، بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده پردازنده‌های گرافیکی، تصمیم دارد در کمتر از یک سال آینده نسل تازه محصولات خود را تحت سری RTX 50 معارفه کند. اگرچه سری RTX 40 تا این مدت زیاد تازه است و انویدیا در ماه‌های تازه نیز مدل‌های سوپر برخی از تراشه‌ها را به بازار اراعه کرده، اما در همین زمان اخبار و اطلاعات جدیدی از نسل بعدی تراشه‌ها به‌گوش رسیده است. در این مقاله از دیجیاتو تصمیم داریم به همه اطلاعاتی بپردازیم که تا به امروز از سری RTX 50 انویدیا می‌دانیم. 

تاریخ انتشار کردن پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 به‌طور دقیق اشکار نیست، اما با دقت به اطلاعات آشکار‌شده و شایعه ها، انتظار داریم که این پردازنده‌های گرافیکی در انتهای سال ۲۰۲۴ یا اغاز سال ۲۰۲۵ معارفه شوند. 

مشخصات پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا

با دقت به این که تا این مدت زمان بسیاری تا اراعه پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 باقی مانده، انویدیا هیچ مشخصاتی را برای هیچ‌یک از کارت‌ها قبول نکرده است. درواقع ما حتی یقین نیستیم که کدام مدل‌ها در راه می باشند. بااین‌حال، با کنار هم قراردادن اخبار و اطلاعات افشاشده، می‌توانیم یک دید کلی از محصولات آینده انویدیا داشته باشیم. 

ادامه کار معماری آدا لاولیس در سری ۴۰، اکنون با «Blackwell» ادامه می‌یابد. این نام به افتخار ریاضیدان آمریکایی، «دیوید بلک‌ول» برای این سری انتخاب شده است. شایعه ها حاکی از آن است که این چیپ توسط TSMC بر پایه یک فرایند ۳ نانومتری تشکیل خواهد شد، اما اشکار نیست که آیا انویدیا از یکی از نودهای ۳ نانومتری حاضر TSMC منفعت گیری خواهد کرد یا یک نود سفارشی.

حرف های می‌شود این مجموعه شامل تراشه‌هایی است که شامل GB202 معادل RTX 4090 و مدل‌های GB203 ،GB205 GB206 و سطح پایه GB207 می‌شود. اگر صحت این اطلاعات ثابت شود، به گمان زیادً ناظر یک تحول دلنشین یا احتمالا دلواپس‌کننده باشیم. این بدان معناست که پردازنده گرافیکی AD104 که در مدل RTX 4070 منفعت گیری شده می بود، در نسل بعدی جانشینی ندارد؛ به این علت امکان پذیر پردازنده گرافیکی RTX 5070 و RTX 5070 Ti از تراشه GB205 منفعت گیری کنند.

kopite7kimi، یکی از افشاکننده‌های معروف در رابطه سری RTX 50، در X (توییتر اسبق) اطلاعات پراکنده‌ای با کاربران به اشتراک گذاشته است. او آشکار کرد که باید چشم به راه پورت‌های تازه باشیم. به حرف های kopite7kimi، پردازنده‌های گرافیکی تازه برخلاف لاین‌آپ Lovelace، از DisplayPort 2.1 و این چنین از HDMI 2.1 حمایتمی‌کنند.

آخرین به‌روزرسانی kopite7kimi به رابط حافظه Blackwell اشاره می‌کند. با دقت به این پست، کارت گرافیک پرچمدار انویدیا، دارای یک گذرگاه حافظه ۵۱۲ بیتی خواهد می بود؛ علی‌رغم اظهارات قبلی این شرکت مبنی بر این که رابط حافظه قرار است ۳۸۴ بیتی باشد. حداکثر پهنای باند بلک‌ول در ماه‌های تازه نوشته زیاد او گفت و گو‌برانگیزی در بین افشاگران و علاقه‌مندان به سخت‌افزار بوده؛ به این علت سخت است که بدانیم کدام خبر به حقیقت نزدیک‌تر است. بااین‌حال، یک مورد که همه آن‌ها بر سر آن اتفاق‌نظر دارند این است که انویدیا از استاندارد حافظه تازه GDDR7 منفعت گیری خواهد کرد. باید اشاره کنیم که مطابق شایعه ها، AMD قرار نیست در سری RDNA 4 آینده خود به‌سراغ حافظه نسل تازه برود.

kopite7kimi این چنین برخی اطلاعات مربوط به شدت ماژول‌های حافظه GDDR7 حاضر در سری RTX 50 را به اشتراک گذاشته است. علی‌رغم شایعه ها قبلی مبنی‌ بر این که امکان پذیر ماژول‌های ۳۲ گیگابیت بر ثانیه را ببینیم، kopite7kimi می‌گوید انویدیا از ۲۸ گیگابیت‌ بر ثانیه برای این نسل منفعت گیری خواهد کرد. این یک ترقی قابل‌دقت نسبت به Ada محسوب می‌شود و مطابق شایعه ها، پهنای باند حافظه ۱.۸ ترابایت‌ بر‌ ثانیه را در RTX 5090 اراعه می‌دهد.

رسانه بعدی که اخبار مربوط به سری RTX50 را آشکار کرد، کانال یوتوب RedGamingTech می بود. با دقت به مشخصات به اشتراک گذاشته شده توسط RedGamingTech، تراشه پرچمدار امکان پذیر با ۱۹۲ streaming multiprocessors اراعه شود که از ۱۴۴ عدد در AD102 زیاد تر است. GB203 با تنها ۱۰۸ واحد SMs (در قیاس با AD103 80 عدد) یک کم شدن شدید را مشخص می کند. این یعنی اگر RTX 5090 اکثر آن SMها را دریافت کند و RTX 5080 دارای تراشه GB203 باشد، بازهم همانند نسل قبل، شکاف عملکردی بزرگی بین دو کارت تشکیل می‌شود.

شایعه ها بیشتری که توسط kopite7kimi به اشتراک گذاشته شده است این نوشته را قبول می‌کند. به حرف های این منبع، تراشه GB203 «نیمی از GB202» خواهد می بود که کم شدن عملکردی شبیه آنچه در مدل RTX 4090 در روبه رو RTX 4080 دیده‌ایم را مشخص می کند. ملزوم به ذکر است که RedGamingTech، برخلاف kopite7kimi، معتقد است که حداکثر باس دریافتی ۳۸۴ بیت خواهد می بود.

مقدار VRAM در پردازنده‌های گرافیکی اخیراً یک نوشته زیاد او گفت و گو‌برانگیز بوده است و در همین جهت، RedGamingTech گمان می‌زند که امکان پذیر تا ۳۶ گیگابایت حافظه ویدیویی در RTX 5090 مشاهده شود. بااین‌حال، این مشخصات نهایی نشده‌اند، به این علت امکان پذیر همانند سال قبل در مدل پرچم‌دار فقط ۲۴ گیگابایت VRAM داشته باشیم. 

آخرین خبر از این یوتوبر گفتن می‌کند که GB207، یعنی مدل سطح پایه، به گمان زیادً ابتدا فقط در لپ‌تاپ‌ها ظاهر می‌شود. این با آنچه در سری RTX 40 دیدیم نیز همخوانی دارد؛ یعنی شبیه RTX 4050 که فقط در لپ‌تاپ‌ها اراعه شده است و نسخه دسکتاپ ندارد. اکنون مدل پایه پردازنده‌های گرافیکی سری ۴۰ انویدیا، کارت گرافیک RTX 4060 است.

برای دانستن مشخصات هر مدل پردازنده گرافیکی نسل بعدی انویدیا در این مرحله زیاد سریع است و همه این اطلاعات امکان پذیر تحول کنند. این گمان وجود دارد که انویدیا مدل‌هایی از RTX 5060 تا RTX 5090 را اراعه کند و برخی از گزینه‌های Ti به این ترکیب اضافه شوند. امیدواریم که انویدیا مشخصات خط تشکیل سری ۵۰ را متعادل نگه دارد تا کارت‌ها را برای علاقه‌مندان و کاربران سطح پایه به‌طور یکسان اراعه دهد.

قیمت و تاریخ انتشار کردن

همان گونه که در ابتدای این نوشته نیز اشاره شد، زمان دقیقی از اراعه سری RTX 50 اشکار نشده است. اما اکثر اخبار و شایعه ها از اراعه بلک‌ول در اواخر سال ۲۰۲۴ یا اغاز سال ۲۰۲۵ حکایت دارند. برخی شایعه ها حتی به تأخیر در اراعه RTX 50 اشاره می‌کنند؛ این یعنی امکان پذیر این پردازنده‌های گرافیکی در سال ۲۰۲۶ رونمایی شوند. یقیناً با دقت به اطلاعاتی که انویدیا در یک سال تازه به اشتراک گذاشته است، دور از انتظار به‌نظر می‌رسد که زمان اراعه این‌قدر دور باشد.

مطابق شایعه ها اولیه، انویدیا قرار نبوده است تا سال ۲۰۲۵ برای اراعه کارت‌های گرافیک تازه آماده باشد. این کار به AMD برتری بسیاری می‌دهد، چون شایعه شده است که این شرکت پردازنده‌های گرافیکی RDNA 4 را در اواخر سال جاری اراعه می‌کند. بااین‌حال، مطابق حرف های افشاگر معروف یعنی رسانه Moore’s Law Is Dead، انویدیا به‌گمان‌زیاد این زمان را در اختیار رقیب قدیمی خود یعنی AMD قرار نخواهد داد.

Moore’s Law Is Dead در ویدیوی تازه خود حرف های است که به حرف های منبعی در انویدیا، «بلک‌ول آماده است تا در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ اراعه شود» اما تنها درصورتی‌که انویدیا تصمیم رونمایی از محصولات تازه خود را داشته باشد. این بستگی به این دارد که RDNA 4 به‌قدر کافی رقابتی باشد که بتواند فروش انویدیا را در طول فصل تعطیلات در آخر سال جاری افت دهد و این چنین به نحوه فروش Ada در آن زمان نیز بستگی دارد.

انویدیا انگارً درحال برنامه‌ریزی برای نمایش «منفعت‌وری و بهینه‌سازی‌های RTX 5000 در CES 2025 است.» این بدان معناست که این GPUها انگارً در آخر سال ۲۰۲۴ یا نزدیک به اغاز سال ۲۰۲۵ اراعه خواهد شد.

قیمت‌گذاری این پردازنده‌های گرافیکی در این مرحله همه گمان و گمان می باشند. در این نسل، انویدیا یک استراتژی تازه در قیمت‌گذاری را در پیش گرفت که فقط می‌توان آن را «گران» نامید. با دقت به قیمت‌های سری ۴۰ و شیوه قیمت‌گذاری آن‌ها، پیش‌بینی می‌شود که انویدیا همین مسیر را جستوجو کند و قیمت‌ها را حتی بالاتر ببرد؛ به‌خصوص اگر تقاضا برای پردازنده‌های گرافیکی هوش مصنوعی به همان اندازه که الان هست، باقی بماند. به‌هرحال، تقاضای جاری RTX 4090 علتافزایش قیمت آن شد و این پردازنده گرافیکی در فروشگاه‌های برچسب قیمتی بالای ۲۰۰۰ دلار را دریافت کرد؛ درحالی‌که ابتدا با قیمت زیاد بالای ۱۶۰۰ دلاری اراعه شد. این مطمئناً قیمت RTX 5090 را به یک چشم‌انداز دلواپس‌کننده تبدیل می‌کند؛ اما افت قیمت تازه انویدیا در سری RTX 40 Super Refresh، تعداد بسیاری از علاقه‌مندان را امیدوار کرد.

با فکر این که قیمت پرچمدار RTX 5090 نزدیک به ۲۰۰۰ دلار خواهد می بود، متأسفانه بقیه خط تشکیل به گمان زیادً با افزایش قیمت همراه خواهد می بود. بااین‌حال، برای این که انویدیا در برابر AMD به‌گفتن رقیب مهم باقی بماند، قیمت‌ها نمی توانند برای همیشه درحال افزایش باشند. 

معماری پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 

انویدیا اطلاعات دقیق مربوط به معماری بلک‌ول را در هاله‌ای از ابهام نگه داشته است. اما این بی‌خبری قرار نیست زمان طویل به همین شکل باقی بماند. با نزدیک‌تر شدن به اراعه این GPU‌ها، اطلاعات بیشتری از نسل تازه محصولات انویدیا خواهیم داشت. اکنون تنها اخبار و شایعه ها مربوط به این پردازنده‌ها را داریم که توسط منبع های گوناگون به اشتراک گذاشته شده اما تا حدودی متناقض است.

RedGamingTech در ویدیوی تازه خود به‌طور طویل در رابطه معماری بلک‌ول سخن بگویید کرد. این یوتوبر از این فناوری تازه به‌گفتن «یکی از تأثیرگذارترین معماری‌های گرافیکی» یاد کرد و پیش‌بینی کرد که سری RTX 50 پیشرفت‌های قابل‌توجهی را در مواردی همانند ردیابی مسیر و ردیابی پرتو تشکیل می‌کند و دستاوردهایی را برای کارت‌ گرافیک‌های بالارده و بین‌رده اراعه می‌دهد.

این چنین او اشاره کرد که امکان پذیر ناظر تغییرات معماری قابل‌توجهی باشیم؛ ازجمله طراحی مجدد SMهای انویدیا. او این چنین به اضافه‌شدن یک شتاب‌دهنده نویز، یا به‌گفتن بخشی از تراشه یا به‌گفتن تابعی از هسته‌های Tensor انویدیا اشاره کرد. مهم‌تر از همه، RedGamingTech در ابتدا خبرداد که انویدیا امکان پذیر از طراحی ماژول چندتراشه‌ای (MCM) منفعت گیری کند. این به‌معنی یک رویکرد طراحی است که در آن چندین تراشه کوچک‌تر باهم در یک بسته قرار می‌گیرند تا یک پردازنده واحد، بزرگ‌تر و پرقدرت را راه اندازی دهند. تحول به طراحی MCM می‌تواند به انویدیا برتری بزرگی ازجمله مقیاس‌پذیری، بازدهی بالاتر و انعطاف‌پذیری زیاد تر در طراحی دهد.

متأسفانه به‌روزرسانی تازه از همان یوتوبر نشان داد که انویدیا از طراحی MCM در Blackwell منفعت گیری نخواهد کرد. این یوتوبر خاطرنشان کرد که مسائلی همانند قیمت‌های بالا، تأخیر بین این دو و مشکلات گوناگون در اراعه آن، علتشده است که انویدیا به معماری قبلی خود پایبند بماند.

بااین‌حال، این گمان وجود دارد که انویدیا درحال برنامه‌ریزی برای تحول به MCM در محصولات آینده باشد، اما این چنین تغییرات معماری هیچ زمان در لحظه آخر تشکیل نمی‌شود؛ به‌طوری‌که امکان پذیر اصلاً در برنامه بلک‌ول وجود نداشته باشد و انویدیا تصمیم منفعت گیری از این تکنیک را برای محصولات آینده خود محفوظ نگه دارد؛ یعنی تا وقتی که بتوانند از این معماری بهترین کارکرد را دریافت کنند. بااین‌حال، این امکان نیز وجود دارد که انویدیا به‌جای اصرار برای کارکرد برتر، تغییراتی در معماری تشکیل کند تا به فناوری تازه اجازه دهد که چند سال آینده به بلوغ برسد.

کارکرد پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا

از آنجایی که مشخصات کارت‌ گرافیک‌های سری RTX 50 تا این مدت به‌طور کامل اشکار نیست، پیش‌بینی دقیق کارکرد این پردازنده‌های گرافیکی دشوار است. بااین‌حال، افراد بسیاری که در این حوزه فعال می باشند، اطلاعات بسیاری را دراین‌باره به اشتراک گذاشته‌اند. به همین علت شایعه ها جالبی درمورد کارکرد پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا در دسترس است. 

مطابق گزارش رسانه Moore’s Law Is Dead، ترقی کارکرد بین آدا و بلک‌ول امکان پذیر مهم نباشد. این منبع اشاره کرد که تغییرات اعمال‌شده در معماری تازه، به گمان زیادً به‌اندازه جهش بین نسل ۳۰ و ۴۰ نباشد. بااین‌حال، حرف های شده است که انویدیا می‌تواند «درصورت حس خطر» RTX 5090 را با ترقی شبیهی اراعه کند. این دور از انتظار به‌نظر می‌رسد، چون مطابق گزارش‌ها، AMD از تشکیل پردازنده‌های گرافیکی پیشرفته در نسل بعدی کناره‌گیری می‌کند و انویدیا را به‌گفتن تنها منبع کارت‌های گرافیکی سطح بالا برای چند سال آینده باقی می‌گذارد.

بر پایه موارد فوق، امکان پذیر افزایش عملکردی در نزدیک به ۳۰ تا ۵۰ درصد را برای پردازنده گرافیکی پرچمدار ناظر باشیم. کارت‌های بین‌رده و سطح پایه طبق معمولً افزایش کمتری در کارکرد نسل به نسل دارند؛ به این علت امکان پذیر تفاوت پرفورمنس آن‌ها زیاد کمتر باشد.

بااین‌حال، در نظر دیگر این طیف، گمان و گمان منابعی همانند RedGamingTech وجود دارد. این منبع در ویدیوی خود ادعا می‌کند که ما به‌جستوجو افزایش تا ۲ برابری کارکرد بین آدا لاولیس و بلک‌ول هستیم. او می‌گوید سری RTX 50 باید کارکرد ردیابی اشعه را در قیاس با سری RTX 40 دو برابر کند و این چنین کارکرد را تا ۲ برابر افزایش دهد. RedGamingTech افزایش شدت کلاک به بیشتر از ۳ گیگاهرتز را پیش‌بینی می‌کند که افزایش قابل‌توجهی نسبت به Ada خواهد می بود، اما این چنین می‌گوید که این فقط برای مدل‌های اورکلاک‌شده اعمال خواهد شد.

در ویدیوی بعدی، RedGamingTech می‌گوید امکان پذیر ناظر افزایش ۶۰ درصدی از یک پرچمدار به پرچمدار بعدی باشیم؛ یعنی ۶۰ درصد تفاوت در کارکرد بین RTX 4090 و RTX 5090. این منبع این چنین پافشاری دارد که تمرکز انویدیا به‌شدت بر پردازش رده‌بالاهاست.

تنها اشاره واقعی به کارکرد این سری، از اسلاید ساخته‌شده توسط انویدیا به‌دست آمده، اما متأسفانه این عکس در رابطه کارت گرافیک محاسباتی با کارایی بالا (HPC) نسل بعدی (که در مراکز داده منفعت گیری می‌شود) سخن بگویید می‌کند. این نمودار که کارکرد GPU را در GPT-3 175B اندازه‌گیری می‌کند، مشخص می کند که پردازنده گرافیکی H200 تا ۱۸ برابر سریع تر از A100 خواهد می بود، اما این تا این مدت ارتباطی با معماری بلک‌ول ندارد. B100، اولین کارت گرافیک بلک‌ول در این لیست، کارکرد زیاد بالاتری را اراعه می‌دهد؛ اگرچه انویدیا عددی را در آن قرار نداده است. به‌نظر می‌رسد که شدت آن نزدیک به دو برابر H200 باشد.

اگرچه این برای افرادی که به GPU HPC نیاز دارند شوق‌انگیز است، اما گیمرها و دیگر مصرف‌کنندگان باید چشم به راه بمانند تا اطلاعات و آزمایش‌های مربوط به قابلیت‌های پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 به‌طور رسمی در دسترس قرار بگیرند.

مصرف برق

قبل از اراعه سری RTX 40، پرچمدار RTX 4090 نوشته شایعه ها بسیاری می بود و مصرف انرژی این پردازنده گرافیکی به یکی از او گفت و گو‌برانگیزترین شایعه ها تبدیل شده می بود. برخی منبع های در آن زمان ادعا کردند که این GPU مصرف انرژی زیاد بسیاری دارد (حتی تا ۹۰۰ وات). اکنون می‌دانیم که این ادعاها نادرست بودند، چون RTX 4090 تنها ۴۵۰ وات مصرف و کانکتور آن تا ۶۰۰ وات را حمایتمی‌کند. فکر این که انویدیا این اعداد را در نسل بعدی پردازنده‌های گرافیکی بالاتر خواهد برد، سخت است.

Moore’s Law Is Dead اخیراً آشکار کرد که انویدیا درحال برنامه‌ریزی برای منفعت گیری از یک رابط کاملاً تازه است که چهارمین تحول از این قبیل در یک بازه وقتی سه‌ساله محسوب می‌شود. این یوتوبر به منبع های ناشناس استناد کرده و ادعا می‌کند که انویدیا درحال تحول کانکتور به یک نسخه ۱۶ پین است که همه به انتقال برق ۱۲ ولت تعلق دارد. بااین‌حال، تعداد بسیاری از منبع های دیگر اشاره می‌کنند که این تغییرات زیاد دور از انتظار است.

Hardware Busters با منبع های خود تماس گرفت و قبول کرد که «هیچ‌کس از یک کانکتور تازه مطلع نیست.» انویدیا باید با برندهای مهم و شناخته‌شده تولیدکننده PSU کار کند؛ به‌خصوص بعد از مشکلات مربوط به کانکتور 12VHPWR. اگر این برندها چیزی در رابطه این تحول نمی‌دانند، امکان پذیر انویدیا این تغییرات را در این نسل اعمال نکند. 

با فکر این که انویدیا به کانکتور 12VHPWR که اکنون از آن منفعت گیری می‌کند، پایبند باشد، حداکثر مصرف انرژی در محدوده ۶۰۰ وات باقی خواهد ماند. درصورتی‌که پرچمدار RTX 5090 کارکرد زیاد بیشتری نسبت به نسل قبل اراعه دهد، امکان پذیر ناظر افزایش مصرف انرژی باشد، اما هم چنان باید فضایی برای اورکلاک پردازنده باقی بماند؛ به این علت حداکثر ۵۰۰ وات معقول به‌نظر می‌رسد. 

برای بقیه خط تشکیل، امکان پذیر انویدیا تلاش کند به‌جای اصرار بر مصرف انرژی زیاد تر، محافظه‌کارانه‌تر عمل کند. همان گونه که توسط NotebookCheck اشاره شده، روال جاری انویدیا در افزایش توان کل برد (TBP) تا این مدت نسبتاً تازه است؛ به‌خصوص در کارت‌هایی همانند RTX 4080. از نظر تاریخی، کارت‌های xx80 به‌خوبی کمتر از ۳۰۰ وات باقی مانده‌اند و حتی بعضی اوقات به زیر ۲۰۰ وات می‌رسند. در دو نسل قبل، RTX 3080 و RTX 4080 هر دو TBP را افزایش دادند و به ۳۲۰ وات نیاز داشتند.

با مصرف انرژی تا این حد، چندان منطقی نیست که انویدیا برای افزایش وات زیاد تر تلاش کند؛ به‌خصوص این که AMD تصمیم ندارد کارت گرافیکی با قوت بالارده‌ترین پردازنده گرافیکی انویدیا تشکیل کند. با همه این شرایط، امکان پذیر RTX 5080 را با TBP نزدیک به ۲۵۰ تا ۲۸۰ وات ببینیم. بااین‌حال، اگر انویدیا به مطرح جاری خود پایبند باشد، امکان پذیر در جهت فرد دیگر حرکت کند و مصرف برق را به ۳۵۰ وات رساند.

جمع‌بندی

در این مقاله به همه شایعه ها مربوط به پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا پرداختیم. همان گونه که اشاره شد، به گمان زیادً اولین مدل‌های این سری در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ رونمایی شوند. اطلاعات و مشخصات مربوط به نسل تازه با فاصله مقداری از اراعه آخرین مدل نسل قبل که تحت سری سوپر به بازار اراعه شدند، در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. شایعه ها بسیاری درمورد ارتقا و کارکرد این نسل مطابق معماری تازه بلک‌ول وجود دارد. ما نمی‌توانیم تا پیش از اظهار رسمی انویدیا با مطمعن درمورد این مشخصات سخن بگویید کنیم؛ به این علت باید تا زمان انتشار کردن اخبار رسمی که به گمان زیادً به‌زودی انتشار می‌شود، چشم به راه باشیم.