حتماً شما هم شنیده‌اید که هوش مصنوعی در آینده افراد بسیاری با مشاغل ذهنی و حتی مشاغل یدی را بیکار می‌کند، اما آیا واقعاً این فناوری این‌طور که به نظر می‌رسد در آینده نزدیک تهدیدی برای امنیت شغلی افراد محسوب می‌شود؟ شواهد و آمار این چنین چیزی را نشان نمی‌دهند.

اگر به سانفرانسیسکو بروید، به‌سختی می‌توانید از وسوسه هوش مصنوعی (AI) دوری کنید. تبلیغات به شما می‌گویند که این فناوری انقلابی در محل کار شما به پا خواهد کرد. در کافه‌ها، مردم درمورد زمان دستیابی به «هوش عمومی مصنوعی» یا عصری که ماشین‌ها از انسان‌ها گسترش یافتهتر خواهد شد، گمانه‌زنی می‌کنند. پنج شرکت بزرگ فناوری گوگل، آمازون، اپل، متا و مایکروسافت که همه انها دفتر مرکزی‌شان در سانفرانسیسکو است یا آنجا شعبه دارند، مبالغ هنگفتی اندوخته‌گذاری می‌کنند. آن‌ها امسال بودجه تخمینی ۴۰۰ میلیارد دلاری را برای مخارج اندوخته‌ای در نظر گرفته‌اند که عمدتاً به سخت‌افزار مرتبط با هوش مصنوعی و تحقیق و گسترش تعلق داده شده است.

در پایتخت فناوری جهان، این باور وجود دارد که هوش مصنوعی (AI) اقتصاد جهانی را منقلب خواهد کرد. بااین‌حال، برای این که هوش مصنوعی به پتانسیل خود برسد، شرکت‌ها در سراسر جهان باید آن را خریداری کنند، با نیازهایشان منطبق کنند تا منفعت‌وری بیشتری به دست بیاورند. اندوخته‌گذاران در سال قبل بیشتر از ۲ تریلیون دلار به قیمت بازار پنج شرکت فناوری بزرگ افزوده‌اند. در واقع برآوردهای تقریبی ما درآمد سالانه اضافی ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلاری را پیش‌بینی کرده‌اند که تقریباً معادل قیمت فروش اپل است. بااین‌حال، فعلاً غول‌های فناوری فاصله بسیاری با این چنین نتایجی دارند. حتی تحلیلگران خوش‌بین هم فکر می‌کنند مایکروسافت امسال فقط از فروش‌ مرتبط با هوش مصنوعی تولیدکننده نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار درآمد خواهد داشت. در آن سوی ساحل غربی آمریکا، نشانه‌های مقداری از تأثیر زیاد هوش مصنوعی در حوزه خاصی وجود دارد.

یکی از مشکلات مربوط کند بودن روال تأثیرگذاری AI در بازار کار، شدت پذیرفتن این فناوری است. شرکت‌های معتبر تخمین‌های شگفت‌انگیزی از تعداد افراد درحال منفعت گیری از هوش مصنوعی مولد اراعه خواهند داد. نزدیک دوسوم شرکت‌کنندگان در نظرسنجی تازه شرکت اراعه‌دهنده خدمات مشاوره مکنزی (McKinsey)، حرف های‌اند شرکت آن‌ها «منظم» از این فناوری منفعت گیری می‌کند؛ تقریباً ۲ برابر تعداد سال قبل. گزارشی از مایکروسافت و لینکدین، پلتفرم آنلاین برای متخصصان، مشخص می کند ۷۵ درصد «کارگران دانش» جهانی (افرادی که همه روز جلوی کامپیوتر می‌نشینند) از AI منفعت گیری می‌کنند. مطابق این چنین گزارش‌هایی، مردم از قبل در دنیای هوش مصنوعی قرار گرفته‌اند.

 باید بپذیریم که منفعت گیری از هوش مصنوعی افزایش یافته است؛ تقریباً همه زمان جستجو در گوگل یا انتخاب آهنگ در اسپاتیفای از آن منفعت گیری می‌کنند اما ادغام این فناوری در فرایندهای کسب‌وکار هم چنان کار خاص و اختصاصی‌ای به حساب می‌آید. سازمان‌های آمار رسمی سؤالات مرتبط با هوش مصنوعی را از همه انواع شرکت‌ها می‌کنند و این کار را در مقیاس گسترده‌تری نسبت به دو شرکت مایکروسافت و لینکدین انجام خواهند داد؛ دفتر آمار آمریکا بهترین برآوردها را اراعه می‌کند. این نهاد مشخص می کند که فقط ۵ درصد از مشاغل در دو هفته قبل از هوش مصنوعی منفعت گیری کرده‌اند. (نمودار ۱ را ببینید) حتی تعداد بسیاری از علاقه‌مندان به فناوری اقرار کرده‌اند که برای بهترین نسخه ChatGPT ماهیانه ۰ ۲۰ دلار هم هزینه نمی‌کنند.

 دیگر کشورها هم حالت شبیهی دارند. مطابق آمار مقامات رسمی کانادا، ۶ درصد شرکت‌های این سرزمین در ۱۲ ماه قبل برای تشکیل کالا و اراعه خدمات از هوش مصنوعی منفعت گیری کرده‌اند. نظرسنجی‌های بریتانیا مشخص می کند مقدار منفعت گیری از AI در این سرزمین بالاتر است. (نزدیک به ۲۰ درصد کل مشاغل در مارس)؛ یقیناً حتی در بریتانیا هم منفعت گیری از AI به‌آرامی درحال افزایش است!

نگرانی‌های مرتبط با امنیت داده‌ها، الگوریتم‌های مغرضانه و توهمات، روال گسترش هوش مصنوعی را کند می‌کند. فست‌فود زنجیره‌ای مک‌دونالد اخیراً منفعت گیری از هوش مصنوعی برای تحویل غذا به مشتریان در سرویس Drive through (تحویل غذا به مشتریان بدون این که ملزوم باشد از خودروشان پیاده شوند.) را به‌صورت آزمایشی به راه انداخت اما بعد‌ از این که سیستم اغاز به نادرست کرد، آن را متوقف کرد؛ افزودن ۲۲۲ دلار پول ناگت مرغ به طور‌حساب مشتری یکی از این اشتباهات می بود. مشاوری اذعان کرده برخی مشتریان او دچار «پایلوت‌تیس» (pilotitis) شده‌اند، این مشکل وقتی تشکیل می‌شود که تعدد پروژه‌های کوچک هوش مصنوعی شناسایی محل اندوخته‌گذاری را دشوار می‌کند. دیگر شرکت‌ها به‌علت گسترش سریع هوش مصنوعی، پروژه‌های بزرگی را متوقف کرده‌اند، به این معنی که اندوخته‌گذاری بی‌پروا برای فناوری جدیدی که به‌زودی منسوخ می‌شود، آسان است.

اگر فکر می‌کنید این کوششها کافی نیستند، تنها نیستید. گلدمن ساچس (Goldman Sachs) یک شاخص بورسی به وجود اورده است تا شرکت‌هایی را ردیابی کند که از نظر بانک، «بزرگ‌ترین تحول بالقوه برآورد سود اولیه از پذیرفتن هوش مصنوعی از طریق افزایش منفعت‌وری» را دارند. این شاخص شامل شرکت‌هایی همانند والمارت، یک فروشگاه بزرگ مواد غذایی و اچ‌اندآر بلاک و یک شرکت تهیه اظهارنامه مالیاتی می‌شود. از آخر سال ۲۰۲۲، قیمت سهام این شرکت‌ها حالت بهتری نسبت به قیمت کل بازار سهام داشته است (نمودار ۲ را ببینید)؛ به‌عبارت‌دیگر، اندوخته‌گذاران هیچ چشم‌اندازی به سود اضافی ندارند، حتی امکان پذیر AI مدیران را از مسائل مهم‌تر منحرف کند.

برخی شرکت‌ها از هوش مصنوعی برای منقلب کردن عملیات خود منفعت گیری می‌کنند، این نوشته را چطور می‌توان برسی کرد؟ شرکت خدمات مالی آنلاین کلارنا (klarna) یکی از مثال‌های بارز این چنین موضوعی است. این شرکت اخیراً ادعا کرده است که دستیار هوش مصنوعی آن کار۷۰۰ نماینده همه‌زمان خدمات مشتری را انجام می‌دهد. مدیرعامل کلارنا می‌گوید به‌علت منفعت گیری شرکتش از هوش مصنوعی، هر سال مقدار اشتغال در این شرکت یک‌پنجم افت می‌یابد. کلارنا امیدوار است به‌زودی به شرکت سهامی عام شود و حرف های است سخن بگویید درمورد منفعت گیری از هوش مصنوعی هیاهوی رسانه‌ای به راه می‌اندازد. مطابق داده‌های شرکت مشاوره سی‌بی اینسایدس (CB Insights)، تعداد کارکنان کلارنا زمان‌ها قبل از ورود هوش مصنوعی اغاز به افت کرده می بود. اکنون احتمالا قیمت این شرکت نصف قیمت آن در سال ۲۰۲۱ باشد. اگر شرکت اکنون دارد تعدیل نیرو می‌کند، استخدام بیش‌ازحد زمان همه‌گیری کووید-۱۹ به‌اندازه پروبال دادن به هوش مصنوعی در این روال دخیل بوده است.

در واقع، هیچ نشانه‌ای در داده‌های کلان اقتصادی درمورد موج اخراج‌ها وجود ندارد. کریستالینا جورجیوا (Kristalina Georgieva)، رئیس صندوق بین‌المللی پول، اخیراً هشدار داده هوش مصنوعی همانند «سونامی» به بازار کار ضربه خواهد زد. بااین‌حال، اکنون، بیکاری در سراسر جهان ثروتمند زیر ۵ درصد است، نزدیک به پایین‌ترین سطح در همه دوران. سهم کارگران جهان ثروتمند در یک شغل به بیشترین حد خود در همه دوران نزدیک است. این چنین، رشد دستمزد هم چنان بالاست که تطابق آن با محیطی که در آن قوت چانه‌زنی کارگران به‌طور فرضی رو‌به‌افت است، کار سختی به شمار می‌آید.

اگر اعداد را عمیق‌تر بازدید کنیم، بازهم تأثیر هوش مصنوعی اشکار نمی‌شود. برخلاف حالت جاری که مشاغل بسیاری دارند از بین می‌روال، کارگران با سرعتی زیاد تر از حد معمول بین شرکت‌ها جابه‌جا نمی‌شوند. با منفعت گیری از داده‌های شغلی در آمریکا، بر پایه نوع شغل، روی کارمندان یقه‌سفید تمرکز می‌کنیم که در طیف وسیعی از مشاغل فعالیت می‌کنند؛ از حمایتاداری گرفته تا نویسندگی تبلیغاتی. فکر بر این است که این چنین نقش‌هایی در برابر هوش مصنوعی صدمه‌پذیرند؛ چراکه هئض مصنوعی در کارهایی که به استدلال منطقی و خلاقیت نیاز دارند، بهتر عمل می‌کند. باوجوداین سهم اشتغال در مشاغل یقه‌سفید نسبت به قبل از همه‌گیری، یک درصد بالاتر است (نمودار ۳ را ببینید).

به باور برخی از اقتصاددانان هوش مصنوعی (AI) در آینده بدون بیکارکردن افراد اقتصاد جهانی را منقلب خواهد کرد. همکاری با دستیار مجازی امکان پذیر کارکرد را بهبود بخشد. در مقاله جدیدی از آندرس هوملوم (Anders Humlum) از دانشگاه شیکاگو و امیلی وستگارد (Emilie Vestergaard) از دانشگاه کپنهاگ، از ۱۰۰ هزار کارگر دانمارکی نظرسنجی شده است؛ در این نظرسنجی، مقدار متوسطی از جواب‌دهندگان تخمین زده‌اند ChatGPT می‌تواند زمان صرف‌شده برای نزدیک به یک‌سوم از ماموریت های کاری را به نصف افت دهد. از نظر تئوری، این چنین موضوعی می‌تواند به مقدار قابل‌توجهی منفعت‌وری را تحکیم کند.

 داده‌های کلان اقتصادی نیز نشانه کم‌رنگی از افزایش ناگهانی منفعت‌وری را نشان خواهند داد. بر پایه رقم های رسمی، آخرین برآوردها مشخص می کند خروجی واقعی به‌ازای هر کارمند در تعداد میانگینی از کشورهای ثروتمند به‌هیچ‌وجه درحال رشد نیست. در آمریکا، مرکز جهانی هوش مصنوعی خروجی به‌ازای هر ساعت هم چنان پایین‌تر از روال پیش از ۲۰۲۰ است. حتی در داده‌های جهانی به‌دست‌آمده از نظرسنجی مدیران خرید که با تأخیر کمتری تشکیل خواهد شد، هیچ نشانه‌ای از افزایش ناگهانی منفعت‌وری وجود ندارد.

شرکت‌ها باید برای دستیابی به این چنین روشی روی هوش مصنوعی اندوخته‌گذاری کنند. به‌غیراز غول‌های فناوری که عمدتاً به‌جای افزایش منفعت‌وری خودشان، برای گسترش محصولات هوش مصنوعی برای دیگران هزینه می‌کنند، زیاد تر شرکت‌ها این کار را نمی‌کنند. شرکت مخارج اندوخته‌ای (capex) در بین دیگر شرکت‌های S&P 500 (فهرستی از ۵۰۰ شرکت بزرگ آمریکا) به گمان زیاد امسال واقعاً افت خواهد یافت؛ رقم این مخارج در کل اقتصاد آمریکا به‌سختی درحال افزایش است. اندوخته‌گذاری تجاری کلی در قسمت تجهیزات و نرم‌افزار پردازش اطلاعات نسبت به زمان شبیه در سال قبلُ، ۵ درصد افزایش یافته که زیاد کمتر از مقدار متوسط طویل مدت است. در سراسر جهان ثروتمند، اندوخته‌گذاری نسبت به دهه ۲۰۱۰ کُندتر افزایش می‌یابد.

درنهایت امکان پذیر شرکت‌ها به پتانسیل حقیقی هوش مصنوعی (AI) پی ببرند. نفوذ امواج فناورانه تازه در سراسر اقتصاد زمان‌بر است؛ از تراکتور و برق گرفته تا رایانه‌های شخصی. مطابق تحلیل ما با فکر این که درآمد هوش مصنوعی غول‌های فناوری، به‌طور متوسط، سالانه ۲۰ درصد رشد کند، اندوخته‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند تقریباً همه درآمدهای هوش مصنوعی این شرکت‌ها بعد از سال ۲۰۳۲ محقق خواهد شد. اگر سرانجام ناظر رونق هوش مصنوعی باشیم، انتظار می‌رود نه‌تنها قیمت سهام اراعه‌کنندگان هوش مصنوعی، بلکه قیمت سهام کاربرانش نیز به‌طور چشمگیری افزایش یابد اما اگر نگرانی‌ها درمورد هوش مصنوعی زیاد تر شود، برنامه‌های هزینه اندوخته‌ای (capex) غول‌های فناوری به‌اندازه قیمت‌گذاری‌های آن‌ها زیاد پرهزینه به نظر می‌رسد.