دیروز بالاخره طلسم ناکامی و سپس از سال‌‌ها و در صورت اخذ رای مطمعن؛ برای دومین‌‌بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، یک زن به وزارت می‌رسد؛ آن هم سپس از آن‌که زنان اصلاح‌‌طلب در این باره نومید شده بودند و می‌‌انها گفتند، تلاش‌‌ها در این باره چندان نتیجه نداده است. اکنون تکلیف معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری که به زهرا بهروزآذر سپرده شده، اشکار شده و چشم‌ها برای موافقت یا مخالفت با وزیر شدن فرزانه صادق، وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی، به مجلس است؛ مجلسی که معصومه ابتکار، رئیس قبل سازمان محیط‌زیست و معاون قبل امور زنان رئیس‌جمهوری در دولت دوم حسن روحانی در او گفت‌گو با «هم‌میهن» می‌گوید آنقدر با دولت مسعود پزشکیان زاویه دارد که امکان پذیر با این گزینه ناموافق باشد. ابتکار در این او مباحثه از مطالبات انباشته زنان و برتری‌های معاونت تازه زنان او گفت و این که چطور لوایح اصلاحی در حوزه زنان روی زمین مانده و زمان آن است که از خاک‌خوردن نجات اشکار کنند. او او گفت که خود و همسرش از سال ۷۵ توانایی درگیری با ماموران گشت حجاب را داشته‌اند و همسرش از ماموران این گشت کتک خورده و اکنون سپس از سال‌ها دیگر زمان آن است که این گشت‌ها از خیابان‌های ایران برچیده شوند تا زنان بیشتر از این حس ناامنی و ناامیدی نکنند.

‌امروز سپس از او گفت و گو ‌و نظرهای زیاد زیاد درمورد این که وزیر زن معارفه شود یا خیر، دیدیم خانم صادق برای وزارت راه معارفه شدند و آن کاری که آقای روحانی در دو دولت خود انجام ندادند، اما خودشان انها گفتند می‌خواستم ولی نشد، الان انجام شده است. هنگامی آقای قالیباف اسم‌ها را می‌خواندند، مخالفت‌هایی با برخی از گزینه‌ها می بود و هنگامی به اسم خانم صادق رسید، صدای دو-دوها زیاد زیاد شد. به‌نظر می‌رسد طیف پایداری‌ها و افرادی که ناموافق حالت فرد دیگر برای زنان‌ می باشند، مخالفت‌های بسیاری داشتند. به‌نظرتان چه اتفاقی افتاد که آقای پزشکیان یک زن را معارفه کرد؟

تعارضی وجود دارد که عده‌ای اعتقاد دارند و تحلیل‌های شخصی برای خود دارند و این نوشته را خلاف موازین می‌دانند. در این عرصه هم او گفت و گو‌های بسیاری وجود دارد؛ این که زنان در سطح حکمرانی می‌توانند وجود داشته باشند که به‌نظر می‌رسد در قرآن کریم این قضیه به‌صراحت آمده است. مجتهدان تعداد بسیاری به‌صراحت درمورد نوشته ریاست‌جمهوری (زنان) نظر داده‌اند که این نوشته مشکلی ندارد. هنگامی امثال مرحوم شهید بهشتی به‌صراحت می‌گویند، وجود زن در سطح رئیس‌جمهور مشکل قرآنی و فقهی ندارد، به این علت استدلال برای او گفت و گو وزیر جایی برای نقل‌شدن ندارد و نمی‌توان او گفت که نمی‌توانیم زن را انتخاب کنیم. حتی وقتی که آقای خاتمی در سال ۷۶ برای اولین‌بار می‌خواست یک معاون‌رئیس جمهور (زن) انتخاب کند (تا آن‌موقع مشاور رئیس‌جمهور داشتیم و رئیس‌جمهور می‌خواست در اموری غیر از زنان برای محیط‌زیست معاون انتخاب کند) همین او گفت و گو‌ها وجود داشت که نمی‌توانید زن را به‌گفتن معاون انتخاب کنید و این او گفت و گو مدیریت نیست، بلکه او گفت و گو ولایت است و نمی‌توان آن را به یک زن سپرد؛ درحالی‌که هیچ‌کدام از این دلایلها منطقی نبوده است.

آقای خاتمی هیئتی را ـ آقای ابطحی ـ  به قم فرستادند و توضیح دادند که باید این زمان را به زنان بدهیم. اگر فکر می‌کنید زنان از مسئولیت این کار برنمی‌آیند، بالاخره معلوم می‌شود. اگر هم از نظر شرعی می‌گویید که تعداد بسیاری می‌گویند مشکلی از این نظر وجود ندارد. بالاخره ایشان این کار را انجام داد و قدم اول را برداشت. در او گفت و گو وزیر هم آقای احمدی‌نژاد این جسارت را داشت و یک وزیر زن معارفه کرد. اولین وزیر زن را در دولت ایشان داشتیم. چرا در دوره آقای روحانی امکان آن پیش نیامد؟ اگرچه ایشان سه تا چهار معاون در دوره‌های گوناگون داشتند و حتی دستیار اختصاصی، معاون حقوقی و محیط‌زیست و امور زنان هم زن بودند. ما این ازمایش ها را داشتیم.

در رابطه وزیر زن این چنین حساسیتی وجود داشت که به‌نظر من موضوعیتی نداشت. باتوجه به ازمایش ها موفقی که با زنان داشتیم از نظر من مجلس باید مطمعن کند، به‌خصوص درمورد خانم صادق که با دولت‌های گوناگون کار کرده و فردی تکنوکرات و قوی است، در طیف سنی مناسبی قرار دارد و زیاد توانمند و موفق بوده و در برابر تخلفات هم ایستادگی کرده است. این موارد باید برای مجلس ملاک باشد، نه جنسیت. لیاقت‌های ایشان زیاد زیاد است و فکر می‌کنم می‌شود با مجلس سخن بگویید کرد که یک رأی فراجناحی به این زن داد. این چنین این زمان را بدهند و این امید را در زنان تشکیل کنند که فارغ از جنسیت، به توانمندی‌ و لیاقت افراد نگاه ‌شود. در دوره دولت دوازدهم، بر پایه مصوبه‌ای که آخر دوره یازدهم تصویب شد، ۳۰ درصد از مدیران سرزمین باید زن باشند.

‌که بعداً هم در شکایت دیوان عدل ملغی شد.

بله، ولی ما کار خودمان را در دولت دوازدهم پیش بردیم، یک نمونه هم همین وزارت راه می بود که دکتر اسلامی، خانم تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی و خانم صادق را در معاونت شهرسازی این وزارتخانه انتخاب کردند؛ یعنی وزیر راه، دو معاون زن داشت و زیاد هم موفق و همراه بودند و کارنامه زیاد خوبی داشتند. علاوه بر این در وزارتخانه‌های دیگر هم نزدیک به ۸۰ زن داشتیم. درست است که آقای روحانی وزیر زن نداشت، ولی با احتساب سفرا، نزدیک به ۱۰۰ نفر هم‌تراز با وزیر، مدیرعالی زن داشتیم. ۱۷ معاون استاندار برای اولین‌بار، زنان بودند. دولت جاری حداقل نباید از این آمار عقب‌نشینی کند. در دوره آقای روحانی (مقدار وجود زنان در دولت) از پنج درصد در سال ۹۲، به نزدیک به ۲۵ درصد رسید. ما به‌صورت مرتب برای هر وزارتخانه، هر استاندار و کل دولت، سالی یک‌بار کارنامه می‌دادیم و محاسبه دقیقی برای تعداد مدیران عالی و میانی، از بین زنان انجام می‌شد. تا سال ۱۴۰۰ که دولت تحویل داده شد، این رقم به نزدیک به ۲۵ درصد رسید که اتفاق زیاد خوبی می بود. این روال یعنی نزدیک به ۸۴۰۰ مدیر زن به سطوح مدیریت سرزمین اضافه شد. مدیر مدرسه دخترانه و… حساب نمی‌شدند.

‌در برهه‌ای نقل شد مدیران مدارس هم حساب شدند، به همین علت آمار بالا رفته است.

نه متاسفانه افرادی را داشتیم در همان مجموعه دولت که معتقد به این کار نبودند و هرازگاهی آمار نادرستی می‌دادند.

‌بعد قویاً این نوشته را تکذیب می‌کنید؟

بله. آماری که داشتیم شامل مدیران مدارس نمی‌شد و مربوط به مدیران زن می بود که شامل مدیران کل، چه استانی و ستادی، برای مثالً معاونان استانداران، فرمانداران، مشاوران و معاونان وزیر می‌شد. پنج سفیر زن در این دوره منصوب شدند که اتفاق زیاد مهمی می بود. این او گفت و گو اهمیت بسیاری دارد و ایشان (پزشکیان) باید از این نقطه معاونت زنان را اغاز کند و عقبگرد مجدد را نپذیریم. باید از همان نقطه، دولت این آمار را به نقطه ۲۵ درصد و ۳۰ درصد رساند. علت این که مقصد‌گذاری می‌شود این است که بتوانیم گزارش و سطحی از نسبت زنان تعریف کنیم و بر پایه آن مقصد‌گذاری داشته باشیم. چرا باید در دولتی که ۴۲ درصد کارکنان آن زن می باشند، فقط ۱۰ درصد مدیران عالی و میانی از بین زنان انتخاب شوند؟ آیا زنان لیاقت ندارند؟ آمارها نشان خواهند داد که زنان لیاقت دارند. آیا سقف‌های شیشه‌ای مانع خواهد شد؟ بله این سقف‌ها مانع خواهد شد.

‌در هفته‌های قبل جلسه‌های بسیاری در کمیته‌های نظر وزرا و شورای راهبری برگزار شد، به شما پیشنهادی نشد؟

این دوره، دوره جوانان است و ما کارمان را کرده‌ایم.

‌ولی زیاد از چهره‌های لیست پیشنهادی جوان نیستند.

اکنون نیروهای جوان می‌آیند، کار را پیش می‌برند و ما هم پشتیبانی‌شان می‌کنیم.

‌بعد به شما نظر ندادند؟

 این دور برای من، دور دانشگاه و فعالیت‌های علمی خودم می بود که سال‌ها عقب مانده است و می‌خواهم جبران کنم. از ابتدا هم گفتم، من در این دوره به‌علت فرصتی که باید برای جوانان فراهم کنیم، نیستم.

‌در صورت رأی‌آوردن خانم صادق، در جلسات هیئت‌دولت تنها دو زن وجود خواهند داشت. فکر می‌کنید در بین این ترکیب بیشتر از ۹۰ درصد مردانه، چه مقدار کار را برای خانم صادق سخت خواهند کرد؟

فکر نمی‌کنم کار برایشان سخت شود؛ چون آنجا او گفت و گو تخصصی و کار نقل است و چندان دشوار نخواهد می بود. حتماً می‌توانند کار را پیش ببرند، اصلاً جای نگرانی نیست و این ازمایش ها را ما هم داشتیم. انشاءالله نگاه به این سمت خواهد می بود که از توانمندی‌ها افراد فارغ از جنسیت منفعت گیری کنند. از طرف دیگر ناظر وجود سه زن در هیئت‌دولت باشیم.

‌امکان پذیر نفر سوم، رئیس سازمان محیط‌زیست و معاون رئیس‌جمهوری باشد؟

امیدواریم، چراکه نه.

‌در این زمان با برخی از زنانی که در کارگروه‌ها وجود داشتند و با آنها مشورت می‌شد، درمورد حجاب سخن بگویید می‌کردیم. موضوعی که من آن را به‌گفتن یکی از ارکان آن سقف شیشه‌ای که گفتید در نظر می‌گیرم، همین نوشته می بود؛ هم برای معاونت زنان،هم وزیر زن. حرف های شده که شرطی فرادولتی هم وجود داشت که گزینه موردنظر باید با پوشش چادر و متأهل باشد. آن سال‌ها درمورد پوشش خود شما هم جناح روبه رو سختی بسیاری داخل می‌کرد، هرروز عکسی از شما انتشار می‌شد و اذیت می‌کردند. تا چه وقتی باید با این قضیه مواجه شویم؟

بله. این دو شرط وجود دارد. این سختگیری‌ها هم سلیقه‌ای است و هرکسی از آن برداشت خود را دارد. انشاءالله که بخشی از این مشکلات در این دوره رفع شود و به امید خدا بتوانند خوب کار کنند. فکر می‌کنم با اهمیت ترین قضیه، پاسخگویی به مطالبات و خوب کار کردن است.

‌قضیه دیگر هم مربوط به استعلام‌ها می بود که استعلام تعداد بسیاری از زنان رد شد.

بله، استعلام زیاد از گزینه‌های نظر مرد هم رد شد.

‌قسمت بسیاری از افرادی که رأی ندادند در انتخابات تازه، زنان بودند که به رأی‌ندادن اعتراضی تعبیر شد؛ این که زنان حس کردند صدای آنها شنیده نشده است، به‌خصوص سپس از جنبش زن، زندگی و آزادی. با وجود این که زیاد همدلانه از طرف زنان اصلاح‌طلب به آنها برای شراکت مطلب داده شد، تعداد بسیاری از آنها نومید بودند و این شکاف زیاد به‌چشم آمد. نظر شما چیست؟

من آمار دقیق ندیدم.

‌آمار جنسیتی انتشار نشده، اما تعداد بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند، تعداد بسیاری از افرادی که رأی ندادند، رأی اعتراضی زیاد روشن زنان می بود.

باتوجه به این که در انتخاب سال ۹۶ که استقبال عمومی مردم هم زیاد خوب می بود، نسبت رأی زنان به مردان به آقای روحانی بالاتر می بود.

‌چون امیدوار شده بودند برای تحول.

بله. چون زنان زیاد امیدوار بودند و حس می‌کردند فرصتی وجود دارد که باید آن را ازطریق صندوق پیش برد، اما حوادثی که اتفاق افتاد، سیاست‌های دولت سیزدهم، برخوردهای زیاد انقباضی در حوزه زنان و… جهت شد که زنان بسیاری در انتخابات تازه با صندوق رأی قهر کنند. خودم هم در جوامع مختلفی که در بین زنان سخن بگویید می‌کردم، گروه‌ها و جوامعی بودند که از نزدیک من را می‌شناختند و مطمعن داشتند و می‌انها گفتند که شما بگویید، ما انجام می‌دهیم؛ اما با تردید، نگرانی و به‌صورت شکننده. حتی آنهایی هم که رأی دادند، رأی‌شان زیاد شکننده می بود.

حتماً باید صدای افرادی که رأی ندادند شنیده شود، برای آنها فکری اندیشیده شود و مخاطب قرار داده شوند. باید بدانیم طیفی از جامعه را داریم که حقوق رأی‌دهندگان را دارند ولی صدای آنها شنیده نشد. خوشبختانه دکتر پزشکیان این نوشته را انها گفتند و باید در عمل هم به همین صورت باشد و تلاش کنند. پنجره‌ای باز شده است که بعضی اوقات فکر می‌کنیم معجزه بوده است. فکر کنید ۵-۴ سال ایران چه شرایطی داشت؟ این اتفاق بزرگی است و باید تلاش کنیم از آن برای تحکیم روابط با مردم، پاسخگویی به مطالبات آنها، کم‌کردن آلام و مشکلات اقتصادی، زنان و معیشتی منفعت گیری کنیم. زنان از فشارهای اقتصادی زیاد صدمه می‌بینند، نه‌فقط زنان سرپرست خانوار- می‌توانیم بگوییم که آنها نوک کوه یخ می باشند- باقی زنان هم در خانواده‌ها صدمه می‌بینند و مشکلات معیشتی و اقتصادی طاقت‌فرسا شده است. دولت باید برای حل آن تلاش کند تا بتواند در این عرصه موفق شود.

یکی از مشکلات ما در این باره این است که باید سیاست‌های اجرایی و عملیاتی انجام داد که سختی را از روی زنان و دختران دانش‌آموز برداریم. ما آن زمان گفتیم در مدارس دخترانه، حجاب را از سر دختران برداریم. مگر همین کار در مدارس آقای حدادعادل انجام نمی‌شود؟

دو روز پیش خانم بهروزآذر برای معاونت امور زنان انتخاب شدند.‌ فکر می‌کنید موانعی که بر سر راه او می‌تواند باشد، چیست؟ شما هم در دولت دوم آقای روحانی در همین سمت بودید، اما اکنون اوضاع زنان با آن زمان زیاد فرق کرده؛ سپس از جنبش زن، زندگی و آزادی، شرایط پیچیده‌تر شده و به‌نظر می‌آید مطالبات زنان عمیق‌تر و بی‌تعارف‌تر از قبل شده است. فکر می‌کنید خانم بهروزآذر الان با چه جامعه زنانی روبه‌روست؟

کاملاً درست است، شرایط زیاد پیچیده‌تر شده است. شکافی که در این سال‌ها به‌اختصاصی شکاف بین‌نسلی و فاصله کلی مردم با حاکمیت اتفاق افتاده، مؤید این نوشته است. یقیناً من فکر می‌کنم انتخابات ریاست‌جمهوری تازه توانست مقداری این فاصله را کم کند، ولی گسست نسلی‌ای که وجود دارد زیاد جدی است به‌اختصاصی درمورد این نوشته. خانم بهروزآذر کار زیاد سختی را به‌علت تعارض گفتمانی‌ای که در این باره وجود دارد، در پیش دارد. متاسفانه جریانات قوی که در مناصب گوناگون حکمرانی به‌اختصاصی مجلس می باشند، از نظر دیدگاهی می‌توانند کاملاً در تعارض با گفتمانی که دکتر پزشکیان پیش بردند، قرار بگیرند. مدیریت این قضیه که درنهایت به‌سود زنان ایران باشد، مهم است و امیدواریم او بتواند کار را به‌درستی پیش ببرد.

‌اما مانع ها زیاد است؛ یکی از آنها این است که قوانین و لوایحی که در سال‌های قبل از دولت آقای رئیسی تدوین شد یا متوقف یا از دستور کار خارج شد. مثالاش، ماده‌ای که در قانون ششم گسترش درمورد عدل جنسیتی می بود و در قانون هفتم حذف شد.

بله. درست است. مفهوم عدل جنسیتی به‌طور عجیبی از متن قانون حذف شد درحالی‌که بعدش ناظر بودیم رهبر انقلاب درمورد عدل جنسیتی سخن بگویید کردند و بر این نوشته به‌نوعی صحه گذاشتند. این مفهوم برگرفته از مفاهیم قرآنی و آموزه‌های شخصیت‌هایی همانند آیت‌الله مطهری است ولی خب متاسفانه یک تعارض گفتمانی در این باره همان‌موقع هم پیش آمد و ما گرچه در معاونت زنان و دولت، عدل جنسیتی را با تصویب شاخص‌هایی در ستاد پیش بردیم و حتی یک‌سال هم گزارش‌گیری در این باره انجام شد، ولی زیاد راحت تحت گفتن تعارض گفتمانی، دولت سیزدهم قضیه را متوقف کرد و اطلاعات از روی پورتال و داشبورد حذف شد و انها گفتند داریم نوشته را بازنگری می‌کنیم. سختی این دوره این است که این تکلیف قانونی برداشته شده است؛ ما این نوشته را با تکلیف قانونی پیش می‌بردیم ولی با این حجم از معارضه مواجه شدیم، اکنون که دیگر در برنامه هفتم این قضیه نیامده و عقب‌نشینی آشکاری را درمورد عدل جنسیتی مشاهده می‌کنیم.

‌خب فکر می‌کنید راه‌حل چه باشد؟ برای مثالً اصلاح قانون هفتم گسترش؟

بله. این کار باید صورت بگیرد اما می‌دانم که کار زیاد سختی است و مجلس هم به گمان زیاد با آن همراهی ندارد. باید راه میانه‌ای برای این نوشته اشکار شود. به‌هرحال کار ساده‌ای نیست. ازطرف‌دیگر محدودیت‌های ساختاری و اعتباری معاونت زنان هم نوشته فرد دیگر است که باید از بین بردن شود. حرف های می‌شود در این باره تغییراتی در دولت سیزدهم بوده، اما اصلاً کافی و مشابه با مطالبات زنان نبوده است. به‌هرحال حتماً دیگر بندهای برنامه هفتم برای مثالً حوزه محیط‌زیست، مشکلاتی دارند و دولت باید تصمیم بگیرد لایحه جامعی را برای اصلاح این قانون به مجلس بفرستد.

‌در کنار این نوشته، لایحه عفاف و حجاب را داریم که ایرادات اساسی به آن داخل است.

بله. این لایحه مسائل و تنش‌های بسیاری را در جامعه می‌تواند به وجود بیاورد. شورای نگهبان نزدیک به ۳۱ گفتن مغایرت را در آن تشخیص داده که برخی از آنها رفع شده و برخی نشده. دولت تازه می‌تواند در این باره نظر دهد و موضع خودش را اظهار کند.

‌و یقیناً لایحه مقابله با خشونت علیه زنان که مرتب هم نامش عوض می‌شود، هم چنان سپس از نزدیک به ۱۲ سال به صحن مجلس نرسیده است…

این لایحه هم بله، تا این مدت بلاتکلیف است. دولت می‌تواند خواست استرداد برای اصلاح دهد یا حداقل تسریع در بازدید دهد. این هم کار سختی است و با ترکیب مجلس جاری نمی‌توان به‌راحتی به این قضیه امیدوار می بود.

‌نوشته دیگر مسکوت‌ماندن لوایح مربوط به حقوق زنان است؛ همانند زن‌کشی، خروج زنان از سرزمین و… که در سه‌سال قبل پیگیری نشد.

بله. این لوایح کلاً از دستور کار خارج شدند. در دولت دوازدهم نزدیک به ۱۵ لایحه برای دقت به خلأهای قانونی، مطالبات و مشکلات زنان با سند پشتیبان آماده کردیم که برخی از آنها به مجلس هم رفت.

‌همانند لایحه‌ای که به لایحه رومینا معروف شد.

بله. به‌نام دختری که توسط پدرش کشته شد، شناخته شد. لایحه درمورد تشدید مجازات پدرانی که فرزندان‌شان را می‌کشند، می بود. برخی از این لوایح باید تایید قوه‌قضائیه را می‌گرفت و همانجا ماند.

‌بله. برای مثالً لایحه برابری دیه و مرد…

ما روی این لایحه زیاد کار کرده بودیم؛ حتی نشست فقهی-حقوقی برای هرکدام از این لوایح در قم داشتیم. همین لایحه را باید می‌دادیم قوه‌قضائیه نظر دهد اما درنهایت انها گفتند که ضرورتی برای آن نمی‌بینیم، درصورتی‌که از نظر ما مهم می بود و الزام داشت. تعدادی از لوایح در کمیسیون لوایح دولت مانده و تعدادی هم در مجلس. روی این لوایح کار شده و دیگر نیازی به کار مجدد برایشان نیست. زمان بسیاری نداریم، مطالبات انباشته‌ای که زنان ما دارند، جدی است و نباید زمان را از دست بدهیم و مجدد سراغ بازدید و مطالعه برویم. نوشته فرد دیگر که معاونت باید پیگیری کند، هم‌افزایی با تشکل‌ها و فعالان است. ما دیدیم که در دولت سیزدهم تشکل‌های زنان کنار زده شدند و فقط با گروه‌های جهادی و بسیجی همکاری شد.

چرا آن لوایح هیچ زمان به نتیجه نرسید؟

برخی از آنها در کمیسیون لوایح دولت متوقف شد؛ یعنی معاونت زنان باید از این کمیسیون‌ها پیگیری می‌کرد اما انجام نداد و در برتری‌شان نبوده است. یک دفعه برتری‌ها تحول کرد. برخی از آنها هم در قوه‌قضائیه می بود که باید پیگیری می‌شد. نمونه آن همین لایحه برابری دیه زن و مرد می بود. دستگاهی متولی باید پشت کار باشد، سخن بگویید کند، رایزنی کند، جلسه بگذارد. قوه‌قضائیه ابتدا نسبت به لایحه خشونت زیاد موضع داشت، اما نشست‌های مشترک چهار تا پنج روزه‌ای با معاونان قوه، قضات و دادستان‌ها داشتیم تا بالاخره به توافقی بر سر آن رسیدیم.

آقای صادق لاریجانی هیچ‌زمان حاضر نشد این لایحه را تایید کند، درحالی‌که معاونانش آن را تایید کرده بودند. چندین دفعه این نوشته را به‌صورت کتبی، شفاهی و حضوری پیگیری کردم. حتی رهبری به من حرف های بودند، این او گفت و گو خشونت مشکلی در خانواده‌ها است. همان جلسه اول به من انها گفتند، برای آن راه‌حلی اشکار کنید. سپس دیدیم که خانم مولاوردی روی آن کار کرده است، اما قوه‌قضائیه مشکل دارد. مشکل را با این قوه حل کردیم. می‌گفتیم آقای صادق لاریجانی! این لایحه را امضاء کن که به دولت برود و آقای روحانی آن را به مجلس بفرستد. به او حرف های بودند که این لایحه برجام خانم ابتکار است! یک جلسه مربوط به صدمه‌ها در وجود مقام رهبری می بود که ایشان هم وجود داشت. رهبری انها گفتند، خانم ابتکار قرار می بود لایحه‌ای بدهد و همینطوری مانده است. من به آقای صادق لاریجانی اشاره کردم و گفتم: درست می‌فرمایید، دست ایشان مانده است.

‌یعنی این نوشته قائم به شخص شده می بود؟

بله. دست ایشان مانده می بود. سپس از این که رفتند، در جریان مراسم معارفه آقای رئیسی به‌گفتن رئیس قوه‌قضائیه، با ایشان سخن بگویید کردم. به‌نظرم در این مسائل انسان منطقی‌ای بودند. گفتم، این لایحه بی‌علت آنجا مانده است. توافق و امضای معاون، دادستان‌های شما و مشاوران حقوقی شما را دارد و آن را تایید کرده‌اند. انها گفتند، من می‌دهم روی آن کار کنند. سه‌ماه سپس امضاء کردند، آن هم موضوعی که یک‌سال‌ونیم متوقف مانده می بود. ایشان انها گفتند که من پی این سخن‌ها نمی‌روم و لایحه را بازدید می‌کنم.

‌اما سپس ۱۰ سال گذشت.

ما قدم‌به‌قدم با انواع و اقسام مانع ها مواجه بودیم، اما بالاخره به نتیجه می‌رسید. معاونت زنان در دوره سیزدهم می‌توانست تعداد بسیاری از این لوایح را پیگیری کند، اما این کار را انجام نداد و مجلس هم رها کرد. سپس از تایید لایحه در قوه‌قضائیه، بالاخره دکتر روحانی به‌گفتن لایحه آن را تایید کرد و به مجلس فرستاد. آن‌موقع آقای قالیباف پنج ماه با دولت درگیری سیاسی داشت. پنج ماه همه لوایح خوبی که دولت داده می بود، متوقف نگه داشته می بود و در این زمان حتی اظهار وصول نشدند. ببینید چه فضای سیاسی‌ای علیه دولت دوازدهم وجود داشت. آنقدر گفتیم که بالاخره سپس از پنج ماه این لایحه را اظهار وصول کردند. تنها عامل پیش‌برنده هم مصاحبه‌های شدت می بود که انجام می‌دادم. سپس در مجلس نقل شد و به صحن آمد، ولی مخالفت با آن اغاز شد. درنهایت هم به کمیسیون رفت و الان دو سال است در کمیسیون‌ها مانده است.

‌از متن اولیه هم ۴۹ ماده حذف شد.

متن زیرورو شد و کلمه‌هایی همانند خشونت و… را حذف کردند. باز هم برخی با همین هم مخالفت می‌کنند؛ یعنی نمی‌گذارند اصلاً داخل صحن شود. حتی خود آقای قالیباف هم موافق می بود که به صحن بیاید، اما نمی‌گذارند. کار سختی است، ولی بالاخره پیگیری می‌خواهد و ی‌ نفر باید مدعی این کار باشد.

‌نوشته مهمی که این روزها زنان را در ایران بیشتر از همیشه دچار کرده، حجاب و نوع پوشش است. برخوردهای پلیسی با زنان در این باره، بیش‌ازپیش آنها را نومید کرده. معاونت در این‌باره چه‌ کاری می‌تواند بکند؟

هیچ‌کس نمی‌گوید اصول نادیده گرفته شود. در همه این چارچوب‌ها می‌شود راه را به طوری پیش برد که مردم و زنان راضی باشند و این فشارها از روی آنها برداشته شود. این تهدیدات و صدمه‌ها برای نسل جوان ما نباشد. راه‌حل پیداکردن کاری دشوار، اما شدنی است، درنهایت امکان آن وجود دارد. به تلاش و رایزنی نیاز دارد. فکر می‌کنم دولت آقای پزشکیان با رویکرد خوبی که دارد، اعتمادی که در سطوح گوناگون تشکیل کرده، اعتمادی که مقام رهبری نسبت به ایشان دارد و رویکرد مثبتی که تا الان بوده، بتواند مسائل را پیش ببرد و حل‌وفصل کند.

یکی از مشکلات ما در این باره این است که باید سیاست‌های اجرایی و عملیاتی انجام داد که سختی را از روی زنان و دختران دانش‌آموز برداریم. ما آن زمان گفتیم در مدارس دخترانه، حجاب را از سر دختران برداریم. مگر همین کار در مدارس آقای حدادعادل انجام نمی‌شود؟ مگر مدارس ایشان اسلامی نیست؟ ما در این باره مطرح رسمی به وزارت آموزش‌وپرورش اراعه دادیم و گفتیم، همه مدارس دخترانه تدابیری داشته باشند که بتوانند در مدارس راحت تفریح، ورزش و… کنند. زیاد هم اغاز استقبال شد چون منطقی می بود ولی هرچه جلوتر رفتیم، در لایه‌هایی، عده‌ای با افکار خاصی مانع می‌شدند و بهانه‌های پیش‌ ِپا افتاده می‌آوردند.

‌برای مثالً چه بهانه‌ای؟

به طور خنده‌داری می‌انها گفتند، در مدارس بابای‌مدرسه وجود دارد. خب این‌همه زن متقاضی کار هست، آنها را به‌کار بگیرید! یا می‌انها گفتند، ساختمان‌های اطراف مدارس، مشرفند که برای همین هم به شورای شهر تهران رفتم و بودجه بزرگی را برای ۵۰ مدرسه تهران تعلق دادیم.

‌اما باز هم کار پیش نرفت…

بله. سوال من این است که چرا دختران باید در مدارس حجاب داشته باشند؟ چه مشکل شرعی‌ای دارد؟ این متاسفانه نگرشی است که به او گفت و گو کنترل و تسلط بر دختران برمی‌گردد. در هیچ‌جای دنیا این چنین سختگیری‌هایی نیست. متاسفانه از جاهای خاصی و افرادی از طیف سنتی سختگیر، اجازه ندادند این کار انجام شود. خب معاونت اکنون پرچم این نوشته را دستش بگیرد و بگوید از اول امسال، در مدارس دخترانه حجاب آزاد است. بگذاریم دختران در مدارس آزاد باشند. اگر هم قانونی درمورد حجاب است، برای خیابان است نه داخل مدرسه. این مخالفت‌ها منطقی ندارد و نباید انقدر سختی روی نوجوان و دانش‌آموز باشد. به‌نظرم اولین قضیه موردپیگیری در معاونت، آزادسازی حجاب دختران در مدارس است.

‌مخالفت‌ها از خود بدنه دولت هم می بود؟

بله. برای مثالً وزارت آموزش‌وپرورش دیگر جواب ما و نامه‌های‌مان را در این باره نمی‌داد.

‌ما دیدیم که در اعتراضات پاییز ۱۴۰۱، دانش‌آموزان دختر جزو معترضان بودند و نشان داد که آنها آگاه و مطالبه‌گر می باشند. شما هم معتقدید، در دولت تازه که وعده تحول و هم‌افزایی داده، دختران دانش‌آموز را باتوجه به آن اتفاقات، زیاد تر باید در نظر بگیرند؟

بله. کاملاً. متاسفانه از طیف متحجر و واپس‌گرا، جواب مطالبات دانش‌آموزان، آن حرکات شگفت می بود و بااینکه حتی رهبری اظهار کردند این کار جرم است، اما اشکار نشد این کارها از کجا آمد.

‌منظورتان مسمومیت‌های سریالی است؟

بله. اتفاق زیاد بدی می بود که زیاد هم پیگیری نشد.

‌برگردیم به نوشته حجاب. آقای پزشکیان مشخصاً انها گفتند که مطرح نور را از خیابان‌ها جمع می‌کنند، اما خب تا این مدت می باشند و هر چندروز یک‌بار فیلمی از برخوردهای خشن با آنها انتشار می‌شود و صدای زیاد‌ها درآمده. به‌نظرتان معاونت زنان می‌تواند برای توقف این مطرح و خاتمه برخوردهای خشن با زنان به‌علت پوشش‌شان، کاری کند؟

من فکر می‌کنم حتماً این قضیه را آقای پزشکیان که موضع هم درمورد‌اش داشتند، باید بلافاصله حل‌وفصل و مدیریت کند. این لابی‌ها از سطح معاونت بالاتر است و خود رئیس‌جمهوری باید آن را پیگیری کند. معاونت هم باید این مطالبه را نقل کند. مطالبه مهمی است و وجود نداشتن مدیریت در این باره در دولت سیزدهم، هزینه‌های زیاد سنگینی را برای زنان داشته است.

درمورد حجاب، مطالعات اجتماعی بسیاری انجام شده و همه آنها مشخص می کند برخوردهای خشن همانند گشت ارشاد یا مطرح نور نه‌تنها جواب نداده، بلکه تاثیرات زیاد بدی روی روح و روان زنان و جوانان ما داشته؛ این مطرح‌ها جز تشکیل نارضایتی و ناامنی اجتماعی، اثری نداشته است. زیاد شگفت است که اصرار دارند تا این مدت این مطرح‌ها اجرا شوند. ما اگر سخن بگویید از جامعه دینی یا امر به معروف و نهی از منکر می‌کنیم، اصولی دارد، نه برخوردهای خشن.

کل سرزمین، دین و انقلاب دارد هزینه‌های این برخوردهای سلیقه‌ای با نوشته پوشش زنان را می‌دهد. خود من از افرادی‌ام که از سال ۷۵ با گشت‌های حجاب دچار بوده‌ام؛ همسر من آن سال برای دفاع از یک دختر در خیابان کتک خورد. اکنون ۲۸ سال قبل و تا این مدت در بر همان پاشنه می‌چرخد، اما متاسفانه مدافعان این برخوردها گوش‌شان بدهکار نیست.

‌شما هم معتقدید که این برخوردها بی‌اعتمادی و ناامیدی زنان از سیستم را زیاد تر کرده است؟

بله. قطعاً شکاف، بی‌اعتمادی و ناامنی را زیاد تر کرده است. از هر لحاظی که به این نوشته نگاه کنیم، خسارت است.