زمین امکان پذیر زیاد سرد شود. از قطب جنوب تا قطب شمال، درجه حرارت می‌تواند متغیر باشد و به‌شدت افت اشکار کند. اما سطح سیاره ما از نظر فیزیکی چه مقدار می‌تواند سرد شود؟ سردترین نقطه جهان کجاست و دمای آن چند درجه است؟ در این مقاله تصمیم داریم به این سؤالات جواب دهیم.

سردترین نقطه جهان کجاست؟

سردترین مکان روی زمین خط الرأس بلندی است که در «فلات شرقی» جنوبگان واقع شده است. ناسا اولین بار سال ۲۰۱۳ خبرداد که سردترین نقطه کره زمین را اشکار کرده و از آن زمان تا بحال این فلات هر سال رکورد سردترین نقطه جهان را به خودش تعلق داده است.

دما می‌تواند تا منفی ۹۸ درجه سانتی‌گراد افت یابد و این منطقه را به سردترین مکان روی زمین تبدیل کند.

یقیناً این آمار و رقم های به‌راحتی به دست نیامده و مطابق گزارش‌های مرکز داده‌های برف و یخ آمریکا، این نتیجه شگفت‌انگیز از تجزیه‌و‌تحلیل داده‌هایی که ۳۲ سال جمع‌آوری شده بودند، به دست آمده است. در نظر داشته باشید که دمای گزارش‌شده از درون حفره‌های حاضر در این فلات به دست آمده.

سردترین نقطه جهان در کدام سرزمین است؟

فلات قطب جنوب شرقی در مرکز قاره جنوبگان واقع شده است اما این تنها جذابیت این منطقه نیست. «گنبد آرگوس»، بیشترین نقطه ارتفاع در شرق قطب جنوب نیز در این فلات قرار دارد. این نقطه یخی در ارتفاع ۴۰۹۳ متری بالاتر از سطح دریا قرار دارد.

سردترین نقطه جهان چند درجه است؟

محققان با بازدید مجدد داده‌های ماهواره‌ای دریافتند عواملی که این دماهای سرد را به وجود می‌آورند؛ آب‌وهوای زیاد خشک این منطقه است. رطوبت می‌تواند گرما را در هوا به دام بیندازد. هر دوی این شرایط‌ باید چندین روز ادامه داشته باشند تا دما به منفی ۹۸ درجه سانتی‌گراد برسد.

به‌طورکلی، دمای متوسط زمین از منفی ۲۵ درجه سانتی‌گراد تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد متغیر است. این تغییرات در قیاس با دمای «عطارد» که در روز به ۴۳۰ درجه سانتی‌گراد و در شب به منفی ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد افت می‌یابد، ناچیز است.

بااین‌حال زمین می‌تواند تغییرات بزرگ‌تری را نیز ببیند. با درنظرگرفتن این نوشته در ادامه تعدادی از سردترین دماهایی را که تابه‌حال در سیاره ما ثبت شده‌اند، می‌آوریم.

چرا فلات شرقی جنوبگان سردترین نقطه روی جهان است؟

فلات شرقی جنوبگان به‌علت ارتفاع زیاد، زیاد سرد است. برف روی سطح آن زیاد تر انرژی خورشیدی، نزدیک به ۹۰ درصد یا زیاد تر، را به جو منعکس می‌کند. در زمستان شب‌های قطبی این منطقه نیز اصلاً انرژی خورشیدی وجود ندارد. این چنین به‌علت فاصله زیاد از ساحل، به‌ندرت توده‌های هوای گرم‌تر ساحلی، به خشکی نفوذ می‌کنند تا گرما را به ارمغان بیاورند.

این فلات فضایی عظیم، سفید و صاف از برف است. بااین‌حال، حتی اینجا نیز سرمای شدید در حفره‌ها و فقط در شرایط مناسب رخ می‌دهد؛ به این علت تاریکی طویل زمان به‌تنهایی برای رسیدن‌ به سردترین دمای زمین کافی نیست.

«تد اسکامبوس» ژئوفیزیک‌دان قطبی که در دانشگاه «کلرادو بولدر» مستقر است. او می‌گوید دمای هوا در واقع دمایی است که دماسنجی در فاصله ۱.۵ تا ۳ متر بالاتر از سطح زمین مشخص می کند. اسکامبوس می‌افزاید: «ارتفاع مرجع برای اندازه‌گیری‌های رسمی دمای هوا، ۲ متر یا زیاد تر از سطح است. هنگامی بالاتر یا پایین‌تر می‌روید، دمای اندازه‌گیری‌شده در مکان شما امکان پذیر تحول کند.»

«سازمان جهانی هواسنجی» نیز دمای هوایی را به رسمیت می‌شناسد که چند متر بالاتر از سطح زمین اندازه‌گیری شده‌ باشد.

«آتسوهیرو موتو»، ژئوفیزیک‌دان و دانشمند قطبی دانشگاه «تمپل» او گفت که دمای سطح به‌طورکلی چیز فرد دیگر است و آن را دماهای سطح فیزیکی زمین، خاک، آب یا یخ تعریف کرد.

اسکامبوس محقق مهم پژوهشی می بود که سال ۲۰۱۸ انجام و سردترین دمای سطح زمین در شرق قطب جنوب گزارش شد.

کم‌ترین دمای ثبت‌شده‌ قبل از این چند بوده است؟

اگرچه دانشمندان مطمعن دارند فلات شرقی جنوبگان سردترین نقطه زمین است، این رکورد در کتاب رکوردهای جهانی گینس ثبت نمی‌شود؛ چون اندازه‌گیری‌ها را ماهواره انجام داد و حرارت‌سنج انجام نداده است.

قبل از این که ۱۰ آگوست ۲۰۱۰، رکورد دمای پایین در فلات شرقی ثبت شود، «ایستگاه تحقیقاتی وستوک» که ۱۳۰۱ کیلومتری قطب جنوب جغرافیایی در جنوبگان قرار دارد، رکورد جهانی سردترین دما را در اختیار داشت. ۲۱ ژوئیه ۱۹۸۳، داده‌های آب‌وهوا دمای منفی ۸۹.۲ درجه سانتی‌گراد را در این مکان ثبت کردند. این دما ۱۰ روز در تابستان جنوبگان مشاهده شد.

شرایط آب‌وهوایی باید عالی باشد تا دما به این نقطه برسد. سال ۲۰۰۹، محققان دریافتند که توده‌ای از هوای سرد مانع از ترکیب هوای نسبتاً گرم اقیانوس جنوبی می‌شود و ایستگاه را در گردابی از هوای یخی به دام می‌اندازد. علاوه‌براین هیچ پوشش ابری وجود نداشت که به گیرافتادن گرما و افزایش دما پشتیبانی کند.

با تشکیل شرایط خاص، دما می‌تواند در ایستگاه وستوک حتی سردتر شود و به منفی ۹۶ درجه سانتی‌گراد برسد.

ایستگاه تحقیقاتی زیاد سرد  آمونسن–اسکات 

افرادی که در ایستگاه قطب جنوبی «آموندسن-اسکات» زندگی و کار می‌کنند، فقط یک طلوع و یک غروب خورشید در سال را می‌بینند؛ به این علت احتمالا شگفت نباشد که دمای این ایستگاه نیز جزو سردترین دماهای ثبت شده باشد. بیشترین دما در این منطقه، منفی ۸۲.۸ درجه سانتی‌گراد است که ژوئن ۱۹۸۲ ثبت شد.

این ایستگاه که بالای فلات قطب جنوب قرار دارد، نزدیک به 3000 متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. حتی یک روز تابستانی در این منطقه نیز دور از انتظار است که از منفی ۱۲ درجه سانتی‌گراد بالاتر برود. بیشترین دمای ثبت‌شده در این تکه از فلات قطب جنوب شرقی، در روز کریسمس سال ۲۰۱۱ می بود. دماسنج‌ها در آن روز به دمای منفی ۱۲.۳ درجه سانتی‌گراد رسیدند.

آموندسن-اسکات از سال ۱۹۵۶ که ایالات متحده اولین پایگاه را ساخت، دائم اشغال شده است و امروزه میانگین جمعیت آن نزدیک به ۱۵۰ نفر است.

دانشمندان در این ایستگاه روی همه‌چیز کار می‌کنند، از تحقیقات نوترینو گرفته تا کارهای زیست پزشکی و مشاهدات تابش عرصه کیهانی با تلسکوپ قطب جنوب.

سردترین نقطه جهان برای سکونت دائم کجاست؟

روستای «اویمیاکن» در شرق سیبری سردترین مکان قابل سکونت بر روی زمین شناخته می‌شود. نام روستا به‌علت یک چشمه آب گرم در نزدیکی آن، «آبی که یخ نمی‌زند» ترجمه می‌شود. این شهر ابتدا مقصدی برای گله‌داران گوزن شمالی می بود که گله‌هایشان را برای آب به چشمه می‌آوردند.

میانگین دمای زمستان در اویمیاکن به منفی ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد اما سردترین روز ثبت‌شده در این شهر، در سال ۱۹۲۴ می بود که دمای هوا به منفی ۷۱.۲ درجه سانتی‌گراد رسید.

کم‌ترین دمای ثبت‌شده در نیم‌کره شمالی چه مقدار است؟

در قلب قطب شمال، درست وسط صفحه یخی «گرین‌لند»، ۲۲ دسامبر ۱۹۹۱ ایستگاه هواشناسی کم‌ترین دما در نیم‌کره شمالی را به نام خودش ثبت کرد. آن روز، دمای «ایستگاه هواشناسی کلینک» به منفی ۶۹.۶ درجه سانتی‌گراد افت یافته‌ می بود.

ایستگاه هواشناسی کلینک در ارتفاع 3105 متری، نزدیک به مرتفع‌ترین نقطه گرین‌لند در کوه «گونبیورن» قرار دارد. این اندازه‌گیری رکورد سردترین دمای ثبت‌شده‌ در نیم‌کره شمالی را با اختلاف ۲ درجه سانتی‌گراد ناکامی.

قبل از کلینک، رکورد پایین‌ترین دما در نیم‌کره شمالی منفی ۶۷.۸ درجه سانتی‌گراد می بود که فوریه ۱۸۹۲ در «ورخویانسک» و ژانویه ۱۹۳۳ در اویمیاکن ثبت شد. هر دوی این مکان‌ها در سرزمین روسیه می باشند.

سردترین شهر دنیا کجاست؟

بین سردترین شهرهای جهان، «یاکوتسک» روسیه با اختلاف سردترین شهر جهان است. اما ۱۸ ژانویه ۲۰۲۳، شهر سیبری با افت دما به منفی ۶۲.۲ درجه سانتی‌گراد رکورد جدیدی را ناکامی.

یاکوتسک که فقط در ۴۵۰ کیلومتری جنوب دایره قطب شمال قرار دارد، بزرگ‌ترین شهر ساخته‌‌شده‌ روی یخ‌های دائمی است. سردترین دمای ثبت‌شده در یاکوتسک ۲۵ فوریه ۱۸۹۱ ثبت شد و به منفی ۶۴.۴ درجه سانتی‌گراد رسید.

این شهر ۲۵۰۰۰۰ نفری در کرانه غربی رودخانه لنا، ۹۵ متر بالاتر از سطح دریا واقع شده‌ است. به حرف های دانشگاه فدرال در شمال شرق روسیه، در زمستان این مکان را مه یخی می‌پوشاند. مه به این علت تشکیل می‌شود که در شرایط سرد، هوای گرمی که بر تاثییر وجود مردم، ماشین‌ها و خانه‌ها تشکیل شده، نمی‌تواند بالا بیاید.

سردترین منطقه ایران

آب‌و‌هوای ایران در هر منطقه متنوع است که علت آن موقعیت جغرافیایی و وسعت زمینی سرزمین است. آذربایجان شرقی منطقه‌ای سردسیر و کوهستانی در سرزمین ماست و از لحاظ تقسیم‌بندی‌های اقلیمی جزو مناطق نیمه‌خشک به حساب می‌آید. آب‌وهوای این استان به‌طورکلی سرد و خشک است اما اقلیم‌های متغیری نیز دارد.

این استان مدام تحت‌تأثیر بادهای سرد شمالی و سیبری و بادهای مرطوب دریای سیاه و مدیترانه و اقیانوس اطلس قرار دارد. از نظر عوامل داخلی نیز بادهای محلی متأثر از کوهستان‌های سبلان در شرق و سهند در غرب و جنوب‌غربی می باشند.

پایین‌ترین دمای هوا و سردترین شهر ایران با دمای منفی ۴۶ درجه سانتی‌گراد در شهر «بستان‌آباد» این استان ثبت شده‌ است. آب‌وهوای این شهرستان به‌علت قرارگرفتن در دامنه کوهستان سهند در زمستان سرد و پربرف و در تابستان معتدل است.

سرمای شدید و تغییرات آب و هوایی

دانشمندان دماهای شدید را برای فهمیدن بهتر سیستم زمین مطالعه می‌کنند. دمای زیاد سرد می‌تواند به دانشمندان پشتیبانی کند بفهمند چطور آب‌وهوا درحال افزایش است. این یافته به آن‌ها اجازه می‌دهد تغییرات دمایی و علل آن را پیگیری کنند.

آنها این چنین به چگونگی وجود حیات در محیط‌هایی با سرمای شدید و تأثیر فرایندهای این مکان‌ها بر کارکرد کل زمین علاقه‌مند می باشند.

یافته‌های دانشمندان از مناطقی با سرمای شدید در بیوژئوشیمی، میکروبیولوژی، گسترش فناوری و رسیدگی به برخی از با اهمیت ترین سؤالات علمی درمورد حالت، حرکت و پویایی فرآیندهای سیستم زمین در مناطق قطبی و فراتر از آن منفعت گیری می‌شود.

خلاصه

در این نوشتار تلاش کردیم سردترین نقاط زمین و دمای آنها را معارفه کنیم پایین‌ترین دما روی کره زمین با منفی ۹۸ درجه سانتی‌گراد در فلات شرقی قطب جنوب ثبت شده‌ است. هرچند قبل از این که ناسا سال ۲۰۱۳ داده‌ها را تحلیل کند، فکر بر این می بود که این رکورد در دست ایستگاه تحقیقاتی وستوک است.

هردوی این مناطق متعلق به قطب جنوب می باشند که خالی از سکنه یا سرزمین است. در نیم‌کره شمالی سردترین مناطق در سرزمین روسیه قرار دارند. در سرزمین ما نیز شهرستان بستان آباد متعلق به آذربایجان شرقی به‌گفتن سردترین شهر ایران شناخته می‌شود.

سؤالات متداول