طارق نیازی در فارین پالیسی این فوکِس FPIF در سپتامبر ۲۰۲۴ مقاله ای انتشار کرد که ترجمه آنرا می خوانید:

جمهوری آذربایجان از میزبانی اجلاس اقلیمی سازمان ملل (COP29) در نوامبر امسال منفعت مند است. الهام علی‌اف، در یک تور جهانی سریع به جستوجو جذب کشورهای بزرگ برای یک توافق مالی اقلیمی است که در آن ابتکار تازه این سرزمین درمورد «مقصد جمعی کمّی نوین(NCQG) ” اراعه خواهد شد. این مقصد در ابتدا تعهدی برای فراهم سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار برای عمل های اقلیمی در کشورهای در حال گسترش می بود. علی‌اف این چنین حمایتهمسایه‌اش، روسیه، را جلب کرده است.

در  روزهای ۱۸-۱۹ اوت، ولادیمیر پوتین، سفری دو روزه به جمهوری آذربایجان داشت. علی‌اف او را برای شرکت در COP29 دعوت کرد. پوتین علاقه‌ای به نشست‌های اقلیمی نشان نداده اما این اجلاس امکان پذیر برای او غیرقابل اجتناب باشد. اگر او شرکت کند، برای اولین بار از زمان تهاجم به اوکراین، در کنار رهبران کشورهای P5، G-7، بریکسG-20  و ۳۸ سرزمین عضو OECD (سازمان همکاری اقتصادی و گسترش) خواهد نشست. به‌جز G-7، روسیه عضو کلیدی همه این گروه‌ها است.

پوتین امکان پذیر وسوسه شود از ابتکار NCQG حمایتکند چون این زمان را به او می‌دهد تا کشورهایی را که بزرگترین منتشرکنندگان گازهای گلخانه‌ای (GHG) می باشند را نام برده و سرزنش کند. اما اینجا یک تناقض وجود دارد. اقتصاد روسیه به شدت وابسته به استخراج منبع های، به‌اختصاصی نفت و گاز طبیعی است. روسیه چهارمین منتشرکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای در جهان است یعنی بعد از چین، ایالات متحده و هند. اگر روسیه کشورهای ثروتمند را برای سهم تاریخی‌شان در انتشار کردن گازهای گلخانه‌ای مورد انتقاد قرار دهد، این همانند ضرب‌المثل «دیگ به دیگ می‌گوید رویت سیاه» خواهد شد.

علاوه بر قبل مشترکشان به گفتن جمهوری‌های قبل اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری آذربایجان و روسیه کشورهای ساحلی هم‌مرزی می باشند که خط ساحلی طویل و فراملی دریای خزر را با هم به اشتراک می‌گذارند. دریای خزر با مساحت ۱۴۳,۰۰۰ مایل مربع، بزرگترین پهنه آبی درون‌مرزی جهان است. این دریا “درون‌مرزی” است چون به هیچ آبراه بزرگتری همانند اقیانوس متصل نیست. رطوبت دائمی آن در طول سال علترونق اقتصادی مناطق ساحلی می‌شود.

جمهوری آذربایجان، به گفتن یکی از پنج سرزمین ساحلی خزر — در کنار قزاقستان، روسیه، ایران و ترکمنستان —بیشترین وابستگی را به دریای خزر دارد. یک‌چهارم از ذخایر نفتی باکو در سواحل دریای خزر نهفته. جمهوری آذربایجان احتمالا بدون این نفت بتواند زندگی کند، اما بدون غذا، آب و گنجینه‌های بوم‌شناسی که خزر ارزانی می‌دارد، نمی‌تواند. ماهی خاویار، ملکه ماهیان خزر است که تخم آن به گفتن خاویار، از جمله گرانبهاترین خوراکی‌های جهان شناخته می‌شود. تا ۹۰ درصد خاویار جهان از دریای خزر فراهم می‌شود. باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان و میزبان COP29، در ساحل دریای خزر بنا شده است. این دریاچه منبع آب و غذا برای باکوست.

اما دریای خزر به شدت در حال خشک شدن است. با افزایش دماهای ناشی از تغییرات اقلیمی، این دریاچه به شدت در حال تبخیر است و پهنه‌های وسیعی از زمین‌های خشک را برجای می‌گذارد. به طور متوسط، دریای خزر سالانه ۲۰ سانتی‌متر عقب‌نشینی می‌کند و پیش‌بینی می‌شود که آب آن تا آخر این قرن، ۱۸ متر افت سطح داشته باشد، در حالی که عمق دریای خزر شمالی هم‌اکنون تنها ۵-۶ متر است. این دریا اکنون به سطحی زیر اغاز‌ای رسیده  که بتواند اکوسیستم دریایی را حمایتکند.

سریعترین موتور جستجوگر خبر پارسی – اخبار لحظه به لحظه از معتبرترین خبرگزاری های پارسی زبان در آفتاب شرق

مگر این که منبع های هیدروکربنی در دل زمین باقی بمانند، امیدی به نجات پدیدارهای طبیعی جهان همانند دریای خزر وجود ندارد

علی‌اف در جریان دیدار پوتین، سنگ‌هایی را به او نشان داد که از آب‌های کم‌عمق سر بر می آوردند. رهبر آذربایجان دلواپس است که این فرآیند در نهایت دریای خزر را به یک جزیره تبدیل کند، همان گونه که این اتفاق برای دریای آرال افتاد. بستر دریای آرال اکنون به سطح خشکی تبدیل شده و مایل‌ها مسیرهای خاکی بر جای مانده است. شهر بندری آکتائو در قزاقستان هم اکنون خشک شده است و مرکز شهری پرجنب‌وجوش و اقتصاد آن به ویرانه تبدیل شده است.

گستره ی قزاقستان با بیشتر از یک میلیون مایل مربع مساحت، هم اندازه اروپای غربی است و می‌تواند از دست دادن یک شهر را تحمل کند. اما جمهوری آذربایجان زیاد کوچک است و با مساحتِ تنها ۳۳,۴۳۶ مایل مربع، فشرده‌تر است. آب‌های سرزمینی سطحی و زیرسطحی آن در دریای خزر دو برابر مساحت خشکی این سرزمین است. از دست دادن این چنین قسمت بزرگی از سرزمین به علت تغییرات اقلیمی برای هیچ آذری ای قابل فکر است.

پوتین به علی‌اف قول داده که دریاچه خزر را نجات دهد. با این حال، علی‌رغم قولاش، پوتین کار چندانی نمی‌تواند انجام دهد. روسیه  یک سرزمین بالادست در دریای خزر است. چهار سرزمین ساحلی دیگر، از جمله جمهوری آذربایجان، خواستار آن می باشند که مسکو از انحراف مسیر رودهای ورودی به دریای خزر و ذخیره سازی آب آنها دست بردارد. یکی از این رودها، رودخانه ولگا است که طویل‌ترین و بزرگترین رودخانه (از نظر حجم آب) در قاره اروپا است. سرچشمه‌های ولگا در شمال‌غربی مسکو قرار دارند. کشورهای ساحلی دریای خزر استدلال می‌کنند که ولگا ۸۰ درصد از ورودی آب به این دریاچه را فراهم می‌کند. باقی‌مانده (۲۰ درصد) از دو سیستم رودخانه‌ای پایین‌دست یعنی کورا و ارس فراهم می‌شود. جریان بدون وقفه ولگا برای زندگی دریای خزر حیاتی است.

اما روسیه ۴۰ سد و مسیر انحرافی بر روی ولگا ساخته است و ۱۸ سد دیگر نیز در مرحله های گوناگون گسترش قرار دارند که همه این‌ها جریان آب به دریای خزر را به شدت افت داده است. اگرچه سدها و انحرافات، ورود آب به دریا را افت خواهند داد، تغییرات اقلیمی نیز بر این حالت تأثیر می‌گذارند. اگر خود دریای خزر به علت شرایط گرم‌تر و خشک‌تر در حال تبخیر است، ولگا نیز از این اتفاق مستثنی نیست. افت بارندگی نیز به این مشکل دامن می‌زند. مثالای از این حالت، رودخانه مرزی هیرمند است که از افغانستان به ایران جریان دارد. افتبارش‌ها جریان هیرمند را تا حدی افت داده که به ندرت به ایران می‌رسد و این مساله علتتنش بین کابل و تهران شده است.

طعن ماجرا آنجاست که همه پنج اقتصاد ساحلی دریای خزر — جمهوری آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان — به شدت به تشکیل سوخت‌های فسیلی وابسته می باشند، که در قلب بحران اقلیمی قرار دارد. علیرغم شعارهای دست‌یابی به انتشار کردن صفر خالص، اقتصاد جهانی اندوخته‌داری نیز به سوخت‌های فسیلی وابسته است. در نتیجه، انتشار کردن کربن در حال افزایش است و دماهای جوی رکوردهای جدیدی را ثبت می‌کنند. از زمان پیمان اقلیمی پاریس در سال ۲۰۱۵، جهان در عرصه تغییرات اقلیمی عقب‌گرد داشته است.

مگر این که منبع های هیدروکربنی در دل زمین باقی بمانند، امیدی به نجات پدیدارهای طبیعی جهان همانند دریای خزر وجود ندارد. اجلاس COP29  فرصتی بزرگ برای نشان دادن اهمیت دریای خزر برای منطقه و جهان است. ابتکار جمهوری آذربایجان در عرصه فراهم مالی اقلیمی نمی‌توانست در وقتی حساس‌تر از این نقل شود تا به نگه داری دریای خزر و دیگر شگفتی‌های طبیعی پشتیبانی کند. ایالات متحده با حمایتاز مقصد جمعی مقداری تازه (NCQG) می‌تواند نقش مهمی در ارامش اقلیمی ایفا کند. جو بایدن می‌تواند میراث اقلیمی خود را با اراعه چشم‌اندازی در COP29 درمورد «گذار بزرگ» به اقتصاد سبز جهانی بهبود بخشد. بایدن و دیگر رهبران باید فراتر از عمل های معمول در تطبیق با تغییرات اقلیمی حرکت کنند و به ریشه مشکل، یعنی اندوخته‌داری فسیلی، دعوا کنند.