شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، نوشت: یکشنبه هفته قبل گزارشی درمورد اغاز مصرف مازوت در نیروگاه شازند در جلسه هیئت دولت اراعه کردم. من و همکارانم در سازمان حفاظت محیط زیست می‌کوشیم بدون پرده‌پوشی یادآوری کنیم که حل قضیه آلودگی هوا در مختصر‌زمان ممکن نیست، اما می‌توان به‌طور موقت از راه حلهایی منفعت گیری کرد که سلامت مردم به خطر نیفتد.

بدون آنکه بخواهم برای خوشامد رییس جمهوری سخنی بگویم؛ باید اذعان کنم که فکر نمی‌کردم ایشان بعد از شنیدن گزارش دستوری صادر کنند که اجرای آن با سختی‌هایی برای دولت و مردم همراه است.

ناترازی تشکیل و مصرف گاز جهت شده که برخی نیروگاه‌های حرارتی در فصل پاییز و زمستان از سوخت مایع منفعت گیری کنند. با توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه سرزمین، دولت ناچار است که ساعاتی در شبانه‌روز خاموشی برنامه‌ریزی شده در سرزمین اعمال کند. فهمیدن این حقیقت و همراهی مردم می‌تواند دولت را برای اتخاذ تصمیم‌های سخت، اما واقع‌بینانه مصمم سازد.

چرا دیگر نیروگاه‌ها هم چنان مازوت می‌سوزانند؟

صدور دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه «شازند»، «کرج» و «اصفهان» با استقبال افکار عمومی مواجه شد و تعداد بسیاری پرسیدند که چرا این تصمیم برای نیروگاه‌های شهر‌های فرد دیگر، چون اهواز گرفته نشده است؟ نوشته اصلاً برتری داشتن سلامت مردم برخی شهر‌ها و بی‌اهمیت بودن برخی دیگر نیست. این تصمیم بر پایه مقدار مصرف مازوت در این نیروگاه‌ها و نقش آنها در آلودگی هوا گرفته شده است. برای فهمیدن بهتر ابعاد این تصمیم باید قدری با دیگر حقیقت‌های آلودگی هوای شهر‌ها آشنا شویم.

برای رسیدن به برتری‌های اجرایی در نوشته آلودگی هوا، قدم‌های مدام و متصل همانند پایش، تدوین «سیاهه انتشار کردن»، مدل‌سازی، سناریوسازی و… مورد نیاز است. آخرین «سیاهه انتشار کردن» (مجموعه‌ای از داده‌ها که انتشار کردن آلایندگی تولیدی از منبع های گوناگون را به تفکیک مکانی و وقتی مشخص می کند) در سال ۱۳۹۶ و برای هشت کلانشهر سرزمین تهیه شده است.

در آن مطالعه به سناریو‌های بسیاری برای انتشار کردن منبع های آلاینده اشاره شده، اما درمورد از بین بردن آنها برتری‌بندی صورت نگرفته می بود. برای مثال اگرچه اسقاط ماشین‌های فرسوده در کلانشهر‌های تهران و اصفهان می‌تواند تبدیل افت آلودگی هوا شود، اما قطعاً اثربخشی این نوشته در تهران که سهم منبع های متحرک در انتشار کردن ذرات معلق ۵۸ درصد است، زیاد تر از اصفهان با سهم ۲۵ درصدی منبع های متحرک در انتشار کردن ذرات معلق خواهد می بود.

درمورد مصرف مازوت نیز به شکلی شبیه، اثرپذیری اراک با سهم ۹۸ درصدی منبع های ساکن (۸۸ درصد مربوط به قسمت تبدیل انرژی) در انتشار کردن گوگرد دی‌اکسید و ثبت ۲۷ روز ناسالم با آلاینده شاخص گوگرد دی‌اکسید زیاد تر از دیگر کلانشهر‌های سرزمین است.

در نظر داریم راهکار‌های افت آلودگی هوای هر کلانشهر را مشابه با سهم منبع های انتشار کردن آلاینده‌ها در آن کلانشهر تدوین و پیگیری کنیم. راهکار‌های مربوط به منبع های متحرک همانند اسقاط، نوسازی و گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی را در همه کلانشهر‌های سرزمین (از جمله در تهران و مشهد) پیگیری می‌کنیم. این چنین مطرح‌های مربوط به منبع های ثابت نیز در همه مناطق آلوده سرزمین و با تمرکز بر کلانشهر‌های اراک، اصفهان و کرج جستوجو خواهند شد.

این رویکرد به معنی نقش نداشتن «منبع های ثابت» در آلودگی هوای کلانشهر‌های تهران و مشهد یا نقش نداشتن «منبع های متحرک» در آلودگی هوای کلانشهر‌های اراک، کرج و اصفهان نیست. بلکه با دقت به توان سرزمین در اجرای سیاست‌های افت آلودگی هوا برتری‌بندی صورت می‌پذیرد.

این چنین توقف مصرف مازوت در سه نیروگاه به معنی مصرف آزادانه و بی‌قید و شرط مازوت در دیگر نیروگاه‌ها نیست. بلکه همانطور که در مصوبه‌های کارگروه ملی نیز به صراحت گفتن شده، سازمان حفاظت محیط زیست پیگیر اجرای ماموریت های دیگر دستگاه‌ها در این عرصه است.

برای مثال وزارت نفت مکلف به تامین سوخت مطابق با استاندارد ملی است که باید گزارش عمل های و برنامه‌های آتی خود را تا دو هفته آینده به کارگروه اراعه کند. این چنین وزارت نیرو مطابق با ماده ۱۳ قانون هوای پاک مکلف به کنترل انتشار کردن آلایندگی نیروگاه‌ها در نزدیک به مجاز است که پیگیری این نوشته نیز به طور جدی در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

تصمیم توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه سرزمین، یک قدم مورد قیمت برای افت مخاطرات آلودگی هوا در سرزمین است. اما مانع واقع‌بینی ما نخواهد شد. آلودگی هوا محصول عوامل متعدد و پیچیده است که برای افت این عوامل باید تن به تصمیم‌های سخت دهیم. این قدم اول است.