این عمل با استقبال فعالان محیط زیست رو به رو شد و یقیناً عکس العمل‌ها به این نوشته متعدد می بود؛ از برخی مخالفت‌های ناشی از سیاسی‌کاری‌ها که بگذریم، برخی مخالفان، تصمیم دولت مبنی بر توقف مازوت سازی و قطع برق برنامه‌ریزی شده در سرزمین را علتضربه به اقتصاد سرزمین می‌دانند. موافقان اما به دلایل پزشکی مازوت سوزی را برای سلامت مردم زیاد زیان اور و خطرناک می‌دانند و قطعی‌های برق ناگزیر از آن را به قیمت نگه داری سلامتی مردم می‌پذیرند.

به بهانه این نوشته سراغ  رئیس گروه سلامت هوا و تحول اقلیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رفته و درمورد تبعات آلودگی هوا از وی سوال کردیم. 

متن این گفتگو در پی می‌آید.

آلودگی هوا سالانه جهت مرگ چند هموطن در ایران می‌شود؟

آلودگی هوا هر سال بیشتر از ۸ میلیون مرگ زودرس را در دنیا رقم می‌زند و در دنیا به گفتن دومین عامل مرگ زودرس شناخته می‌شود. مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا به گفتن دومین عامل مرگ بعد از سختی خون شناخته شده‌اند. یکی از دلایل سختی خون هم روبه رو با آلودگی هواست. آلودگی هوا به گفتن بزرگترین معضل محیط زیستی و خطرناکترین عامل محیط زیستی برای سلامت انسان است.

در ایران مطابق قانون «هوای پاک» یکی از ماموریت های وزارت بهداشت، محاسبه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا و خسارات اقتصادی ناشی از آن است. این وزارتخانه از سال ۱۳۹۶ این کار را اغاز کرده است. آخرین آماری که وزارت بهداشت انتشار کرده، مربوط به سال ۱۴۰۲ است. در بازدید که در ۵۷ شهر با جمعیتی نزدیک به ۴۸ میلیون نفر انجام شده است، ۳۰ هزار و ۶۹۰ نفر از هموطنانمان بر تاثییر مرگ منتسب به ذرات معلق در این شهرها جان خود را از دست داده‌اند.

آلودگی هوا چه هزینه اقتصادی را هر سال به نظام سلامت سرزمین تحمیل می‌کند؟

همانطور که گفتم یکی از عمل های وزارت بهداشت برآورد هزینه‌های اقتصادی مرگ‌های منتسب به آلودگی هواست. این هزینه در ایران سالانه ۱۲ میلیارد دلار است. مطابق استانداردهای جهانی تقریبا ۱۰ درصد این هزینه، یعنی چیزی معادل ۱.۲ میلیارد دلار هر سال و به طور مستقیم به نظام سلامت سرزمین تحمیل می‌شود. این هزینه شامل درمان بیماران و خدماتی می‌شود که سیستم بهداشت و درمان به افرادی که به واسطه آلودگی هوا به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، اراعه می‌کند.

حرف های می‌شود آلودگی هوا علتایجاد سرطان در کودکان می‌شود. این گزاره صحت دارد؟

بله. آلودگی هوا سپس از سوءتغذیه دومین علت مرگ زودرس کودکان است. آلودگی هوا در همه مرحله های زندگی انسان تاثییر منفی می‌گذارد از دوران جنینی تا سالمندی. در رابطه تشکیل سرطان و به اختصاصی سرطان خون در کودکان نیز نقش آلودگی هوا اثبات شده است.

دیگر تبعات آلودگی هوا بر نوزادان و کودکان چیست؟

تولد نوزادان زودرس، تولد کودکان با وزن کم، مرگ‌های زودرس، عفونت‌های تنفسی و افت ضریب هوشی از عوارض روبه رو کودکان، نوزادان و مادران باردار با هوای آلوده است. اگر بتوانیم آلودگی هوا را کنترل کنیم، زیاد می‌تواند به او گفت و گو جوانی جمعیت پشتیبانی کند.

از منظر سلامت عمومی، چرا توقف مازوت سازی مهم است؟

غلظت ذرات معلق در ایران به طور میانگین ۳۰ میکروگرم بر مترمکعب است که زیاد تر از ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت و ۲.۵ برابر استاندارد ملی سرزمین است. این رقم مشخص می کند مردم ما چند برابر استاندارد ملی سرزمین با این ذرات مواجهند.

ما در سرزمین منبع های انتشار کردن مختلفی داریم که علتتولید این ذرات معلق و دیگر آلاینده‌ها خواهد شد. مازوت و سوخت‌های سنگین هم جهت انتشار کردن گاز دی اکسید گوگرد و ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون خواهد شد. توقف هر کدام از این منبع های انتشار کردن از جمله مازوت سوزی می‌تواند به افت غلظت ذرات معلق به گفتن با اهمیت ترین آلاینده زیان اور برای سلامتی مردم خواهد شد.

آیا در سال‌های قبل وزارت بهداشت نسبت به مازوت سوزی ماموریت خود را ایفا می‌کرد؟

وزارت بهداشت مطابق قانون هوای پاک، ماموریت محاسبه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا و اظهار شرایط اضطرای را دارد. ما از سال ۱۳۹۶ این کار را انجام داده‌ایم و نتایج کار خود را به طور مستند خدمت سیاستگذاران ارسال کرده‌ایم. مطابق قانون هوای پاک، ماموریت نظارت بر حسن اجرای قانون هوای پاک با سازمان محیط زیست سرزمین است.

ما در سال قبل هم به این نوشته ورود کردیم و در شهرهایی همانند اراک و دیگر شهرهایی که در آنجا مازوت سوزی می‌شد از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی به ماموریت های خود عمل کردیم و نتیجه را برای دستگاه های مسئول فرستادیم ولی حمایتی که باید انجام می شد، صورت نگرفت و مازوت سوزی متوقف نشد. اما در سال جاری این تصمیم گرفته شد که مازوت سوزی متوقف شود.

چرا در دوره‌ای حتی مازوت‌سوزی با وجود دلایل و مدارک تکذیب می‌شد؟

حقیقت این است که ما در تهران او گفت و گو مازوت سوزی نداشتیم و مازوت سوزی در کلانشهرهایی همانند اراک و اصفهان اتفاق می‌افتاد؛ یکی از مشکلاتی که با آن مواجهیم او گفت و گو ناترازی انرژی است. مصرف بالای انرژی در سرزمین علتشده که نیروگاهها برای تامین سوخت خود و تشکیل برق به سمت مازوت سوزی بروند. مقدار بالای مصرف انرژی به خصوص در منازل علتمازوت سوزی شده است، در حالی که در شرایط طبیعی سوخت نیروگاهها باید گاز طبیعی باشد.

آیا می‌شود این تصمیم دولت در توقف مازوت سوزی نیروگاه‌ها را شجاعانه دانست؟

هر تصمیمی که در راستای اهداف نظام سلامت باشد شجاعانه است؛ سلامت مردم جزو اهداف نظام جمهوری اسلامی است.

مطالعات جامعی درمورد آثار مازوت‌سوزی انجام شده است؟

مطالعه‌ای که فقطً در خصوص مازوت سوزی انجام شود، از طرف وزارت بهداشت انجام نشده است اما در شهرهایی که مازوت سوزی انجام می‌شود، ناظر افزایش غلظت ذرات معلق و این چنین دی اکسید گوگرد هستیم. بازدید‌هایی که انجام داده‌ایم مشخص می کند که افزایش غلظت آلاینده‌ها جهت زیاد تر شدن مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا می‌شود.

به نظر شما تحمل چند ساعت خاموشی برای سلامت مردم مهم‌تر است یا استنشاق گازهای سمی؟

به گفتن متولی سلامت مردم، برتری ما سلامتی مردم است، همین طور برای نظام جمهوری اسلامی و ریاست محترم جمهور؛ این مردم می باشند که باید تصمیم بگیرند که چند ساعت قطعی برق را تحمل کنند و روبه رو کمتری با آلودگی هوا داشته باشند. آلودگی هوا مطابق اظهار سازمان جهانی بهداشت، سرطان‌زای قطعی است و روبه رو طویل زمان با آلودگی هوا جهت تشکیل سرطان به خصوص در کودکان می‌شود.

تقریبا هر ۲۰ میکروگرم روبه رو با غلظت ذرات معلق در هوا معادل مصرف یک نخ سیگار است. در برخی از روزها این غلظت به چندین برابر می‌رسد گویی هر شهروند غیرسیگاری چند نخ سیگار کشیده است. امیدواریم مردم از این عمل دولت با مصرف کمتر برق حمایتکنند.

برای افت این آلایندگی‌ها، غیر از توقف مازوت‌سوزی، چه کاری باید کرد؟

با اهمیت ترین اقداماتی که ما می‌توانیم در خصوص او گفت و گو آلودگی هوا انجام دهیم، ابتدا گسترش ناوگان حمل و نقل و سپس حرکت به سمت مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر است.

مطابق قانون هوای پاک مصوب سال ۹۶ که به دستگاه‌های وابسته ابلاغ هم شد، باید سالانه ۱۰ درصد از تشکیل انرژی و برق وزارت نیرو از انرژی‌های تجدیدپذیر باشد. موقعیت جغرافیایی سرزمین ما طوری است که هم نور خورشید و هم باد داریم و می‌توانیم از آنها برق تشکیل کنیم. اگر این قانون اجرا شود می‌تواند آلودگی هوای سرزمین را به طور محسوسی افت دهد.

چرا این عمل های انجام نمی‌شود؟

علت‌های مختلفی دارد. یقیناً اقداماتی هم انجام شده است. سال ۹۶ میانگین غلظت ذرات معلق در سرزمین ۳۰ میکروگرم بر مترمکعب بوده است و در سال ۱۴۰۲ هم همین مقدار است. یعنی از آن موقع تا کنون افزایشی نداشته است. در حالی که در سال ۹۶ میانگین مصرف روزانه سوخت در سرزمین ۸۰ میلیون لیتر بوده و الان به ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده است. یعنی مصرف سوخت در سرزمین روزانه ۴۰ میلیون لیتر زیاد تر شده ولی آلودگی هوا افزایش نیافته است. این مشخص می کند که کارهایی انجام شده ولی این عمل های فقط علتشده است وضع حاضر نگه داری شود.

یعنی با وجود تعداد بالای خودروهای اسقاطی که به سن فرسودگی رسیده‌اند و تاثییر قابل توجهی بر افزایش آلودگی هوا دارند و همین طور افزایش جمعیت سرزمین باز هم عدد آلودگی هوا ثابت مانده است. اما یکی از مانع ها مهم عمل های موثر در جلوگیری از آلودگی هوا تحریم‌ها است. تحریم‌ها هم مانع ورود تکنولوژی‌های تازه به سرزمین می‌شود، هم تامین منبع های مالی مورد نیاز برای انجام عمل های ملزوم در این رابطه را سخت می‌کند.