هیالورونیک اسید (Hyaluronic Acid) به اختصار HA که با نام هیالورونان نیز شناخته می‌شود،‌ یک گلیکوزآمینوگلیکان فاقد سولفات است که به مقادیر زیاد در بافت‌های پیوندی، ‌پوششی و عصبی بدن و نیز در مایع حاضر در چشم‌ها یافت می‌شود.

این ماده به طور طبیعی در ماتریکس برون‌سلولی وجود دارد و نقش‌های بسیاری از جمله روان‌کنندگی را ایفا می‌کند. برای مثال هیالورونیک اسید در مایع بین‌مفصلی به افزایش ویسکوزیته‌ و روان‌کنندگی این مایع پشتیبانی می‌کند. مایع بین‌مفصلی از ساییدگی استخوان‌ها در مفاصل جلوگیری می‌کند.

اسید هیالورونیک (HA) اولین بار توسط دو دانشمند به نام‌های «کارل مایر» و «جان پالمر» در دهه ۱۹۳۰ کشف شد. این دو دانشمند در حال انجام تحقیقاتی بر روی زجاجیه (ماده ژل‌همانند حاضر در چشم‌ها) بودند و با پیروزی ماده‌ای را استخراج کردند که نام آن را «اسید هیالورونیک» گذاشتند. این نام از کلمه یونانی «Hyalos» به معنی شیشه‌ای یا شفاف گرفته شده است که منعکس‌کننده ماهیت ژل‌همانند و شفاف این ماده است.

امروزه اسید هیالورونیک به علت خواص منحصر به فرد و کاربردهای همه‌جانبه به طور گسترده در عرصه‌های گوناگون از جمله پزشکی، آرایشی، بهداشتی و بیوتکنولوژی مورد مطالعه قرار گرفته و منفعت گیری می‌شود.

هیالورونیک اسید در پوست

HA به طور طبیعی در پوست به گفتن یک فاکتور آبرسان طبیعی (NMF-Natural Moisturizing Factor) وجود دارد. بیشترین تراکم HA در پوست، در لایه‌ی درم و در ماتریکس برون‌سلولی است. سلول‌های پوستی ما به طور طبیعی HA تشکیل می‌کنند تا علاوه بر نگه داری مقدار رطوبت پوست،‌ به روال حرکت سلول‌های پوستی در لایه‌ها و طبقات پوست، جایگزینی سلول‌های تازه، پوسته‌ریزی و نیز به روال بهبود زخم‌ها پشتیبانی کند.

در درم نیز هیالورونیک اسید، ساخت کلاژن توسط فیبروبلاست‌ها را تسهیل می‌کند. با افزایش سن و با دخالت عوامل تهاجمی محیطی به اختصاصی اشعه‌ فرابنفش خورشید، مقدار مقداری از این ماده در صورت ما تشکیل می‌شود و مقدار تشکیل آن در پوست دائما روال نزولی دارد. نشانه‌های حساسیت، عدم درخشندگی، خطوط ریز و بافت ناهمگون از جمله علائم افتHA می باشند.

مزایای هیالورونیک‌اسید

ضد پیری

اثرات ضد پیری محصولات حاوی هیالورونیک اسید امکان پذیر از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما با این وجود مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ نشان داد منفعت گیری از هیالورونیک اسید با افت چین و چروک و بهبود حالت پوستی مرتبط است. اسید هیالورونیک هم‌این چنین انعطاف و کشسانی پوست را افزایش و زبری پوست را در کمتر از ۲ تا ۸ هفته افت می‌دهد.

در یک مطالعه آلمانی در سال ۲۰۱۶، محققان اثرات ضد پیری چهار کرم گوناگون صورت حاوی هیالورونیک را قیاس کردند و ناظر افزایش سفتی پوست و افت ۱۰ تا ۲۰ درصدی عمق چین و چروک در هر ۲۰ شرکت‌کننده بودند.

تعداد بسیاری از برندهای لوازم آرایشی ادعا می‌کنند که محصولات حاوی هیالورونیک اسید آنها می‌تواند علائم پیری را معکوس کند. با این حال، مطابق یک مقاله در سال ۲۰۱۵، اکثر این محصولات، نسخه‌ای از اسید هیالورونیک را در ترکیبات خود دارند که برای عبور از لایه بیرونی سلول‌های پوست زیاد بزرگ می باشند.

التیام زخم

هیالورونیک اسید نه‌تنها علتآبرسانی پوست می‌شود، بلکه با افزایش رطوبت پوست، به بهبود زخم پشتیبانی می‌کند. بر پایه یک مقاله مروری در سال ۲۰۱۶، هیالورونیک با کنترل التهاب و هدایت رگ‌های خونی به مناطق صدمه دیده پوست، بهبود زخم را شدت می‌بخشد. بر پایه شواهد، اسید هیالورونیک به بهبود سریع تر زخم پای دیابتی، در قیاس با مواد استاندارد پانسمان زخم، پشتیبانی می‌کند.

در یک مطالعه حیوانی در سال ۲۰۱۹، محققان یک ژل زیست تخریب‌پذیر حاوی اسید هیالورونیک و پولوکسامر را روی زخم‌های پوستی اعمال کردند. این ژل با جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی و مرطوب کردن زخم، علتبهبود آن می‌شود.

تسکین درد مفاصل

مایع سینوویال (مایع مفصلی) که حاوی اسید هیالورونیک است، مفاصل را روان می‌کند، اما به حرف های بنیاد آرتریت، به مرور اسید هیالورونیک در مایع سینوویال تجزیه می‌شود، افت می‌یابد و به درد و سفتی مفاصل می‌انجامد. به همین علت برخی افراد برای درمان آرتروز، از تزریق هیالورونیک منفعت گیری می‌کنند.

عوارض جانبی

به طور کلی، مکمل‌های اسید هیالورونیک، محصولات موضعی و تزریقات، تا وقتی که مطابق دستورالعمل‌های صحیح اعمال شوند، بی‌خطر به نظر می‌رسند. با این حال، اسید هیالورونیک امکان پذیر در برخی افراد عوارض جانبی و عکس العمل‌های آلرژیک تشکیل کند؛ که برای پیشگیری از این اتفاق ملزوم است پیش از درمان مهم، یک تست کوچک انجام شود.

افرادی که تزریق‌های حاوی هیالورونیک اسید دریافت می‌کنند، امکان پذیر دچار برخی عوارض شوند که طبق معمولً ظرف یک هفته از بین می‌رود. این عوارض عبارت هستند از: درد، سرخی محل تزریق، خارش، تورم و کبودی.

مسئله:

فرد باید در رابطه هرگونه تداخلاتی که امکان پذیر اسید هیالورونیک با داروهای مصرفی داشته باشد، با پزشک سخن بگویید کند. از آنجایی که بدن به طور طبیعی اسید هیالورونیک تشکیل می‌کند، این ماده به ندرت علتعوارض جانبی شدید یا عکس العمل‌های آلرژیک می‌شود. با این حال، افرادی که سابقه عکس العمل‌های آلرژیک شدید همانند آنافیلاکسی دارند، باید در منفعت گیری از اسید هیالورونیک احتیاط کنند.

اثرات این ماده در دوران بارداری و در دوران شیردهی ناشناخته است، به این علت پیشنهاد می‌شود زنان در این زمان‌ها، مکمل‌های اسید هیالورونیک را مصرف نکنند یا با احتیاط مصرف کنند.