مانور کبرا مثالای از ابرمانورپذیری آکروباتیک است که اولین بار توسط سوئدی‌ها با یک جنگنده Saab 35 Draken و دهه‌ها قبل از نامگذاری این حرکت توسط خلبانان شوروی انجام شد. این مانور اکنون مترادف با جت های جنگنده شوروی و بعداً روسیه (به اختصاصی جنگنده های خانواده Su-27 Flanker) مترادف شده است. در حالی که بدون شک یکی از شگفت انگیزترین مانورهای یک جت جنگنده از لحاظ بصری و توانایی مانور است، آیا مانور کبرا واقعاً ارزشی در نبرد هوا به هوا دارد؟

منشا مانور کبرا

مانور کبرا مانور نمایشی جت جنگنده است که در آن جت به طور ناگهانی دماغه خود را بالا می برد و به طور لحظه ای هواپیما را با زاویه دعوا زیاد بالا متوقف می کند و علتمی شود که همه بدنه جنگنده در حالت ایستا قرار بگیرد. سپس جت جنگنده بدون افزایش ارتفاع به حالت عادی خود بازمی گردد.

جنگنده سوئدی Saab 35 Draken (طراحی شده به گفتن یک رهگیر-جنگنده) اولین هواپیمای شناخته شده ای می بود که مانور کبرا را انجام داد. این هواپیما برای اولین بار در سال ۱۹۵۵ به پرواز درآمد، و طراحی غیر متعارف بال آن علتشد تا به اولین هواپیمای شناخته شده ای تبدیل شود که این مانور را زیاد قبل از این که شوروی آن را در سال ۱۹۸۹ رایج کند، انجام می دهد. سوئدی ها آن را kort parade (به معنی جا خالی دادن مختصر) می نامیدند. این چنین به نظر می رسد که خلبانان سوری قبل از سال ۱۹۸۹ این مانور را با میگ-۲۱ های خود انجام داده اند.

شوروی این مانور را در سال ۱۹۸۹ به شهرت رساند، وقتی که ویکتور پوگاچف اولین کسی می بود که آن را به طور علنی در یک نمایش هوایی با جنگنده Su-27 خود در نمایشگاه هوایی Le Bourget در سال ۱۹۸۹ به اجرا گذاشت. در حالی که این مانور ده ها سال می بود که وجود داشت، قبلاً برای عموم ناشناخته می بود و به شدت مانور کبر اپوگاچف نام گرفت.

تشکیل بزرگترین سطح مقطع راداری ممکن

مانور کبرا زیاد تر در نمایشگاه های هوایی توسط جت های جنگنده شوروی (و بعداً روسی) همانند Su-27 Flanker انجام می شود. این مانور زیاد تر یک شیرین کاری برای شگفت زده کردن تماشاگران و نشان دادن قوت مانور عالی جت های جنگنده شوروی/روسی است.

از نظر کاربرد در جنگ هوا به هوا، مانور کبرا طبق معمولً حرکتی همانند برگشتن و در بغل گرفتن مرگ است، در حالی که یک موشک با جستجوی راداری به آن نزدیک می شود. در حالی که مانور کبرا امکان پذیر بتواند موشک‌های جستجوگر گرما را گیج کند، ایالات متحده از موشک‌های جستجوی راداری منفعت گیری می‌کند.

از دید یک هواپیمای غربی در نبرد هوا به هوا با یک جت شوروی، هواپیمای غربی ردپای راداری جت روسی را رهگیری می کند. اگر هواپیمای روسی فلنکر یک مانور کبرا را انجام دهد، اساساً از حرکت بازمانده است و بهترین دید ممکن را از جت اراعه می دهد. موشک هوا به هوا که بر روی سطح مقطع راداری هواپیما قفل کرده است نیز بهترین مقصد ممکن را دریافت می کند. به طور خلاصه، در این حالت، Flanker یک اردک نشسته (یا بهتر است بگوییم ایستاده) و چشم به راه شکار شدن است.

یک مانور فوق العاده با سودمندی سوال برانگیز

در یک سناریوی خاص که درگیری از نوع یک نبرد تن به تن هوایی سنتی است یا اگر جت های جنگنده نسل پنجم مدرن به دلایلی شگفت و غریبی برای تبادل سیگنال های دستی (همانند تاپ گان ماوریک) به پرواز درآمده باشند، می توان از مانور کبرا برای رفتن به پشت جنگنده دشمن منفعت گیری کرد در حالی که وی به شدت از کنار هواپیمای مانور دهنده عبور می کند (انگار که هواپیمای مانور دهنده به هواپیمای پشتی جاخالی می دهد).

از دست رفتن شدت

با این حال، این مانور با دو نقص عمده همراه است. یکی این است که اگر دشمن از هواپیمای مانور دهنده عبور کند، آن هواپیما تا این مدت سرعتش را دارد و می تواند از آن برای ادامه مسیر و فرار کردن یا مانور دادن در اطراف هواپیمای که اکنون متوقف مانده است منفعت گیری کند. این چنین مانور کبرا به ندرت مورد نیاز است، چون تنها افت شدت ناگهانی از طریق افت شتاب یا ترمز کردن می تواند تقریباً همان کار را انجام دهد.

جت های نسل پنجم آمریکا به سمت عقب شلیک می کنند

قضیه مهم دیگر این است که جت های جنگنده پیشرفته آمریکایی همانند F-35 Lightning II و F-22 Raptor می توانند به پشت سر خود شلیک کنند. اگر Flanker اکنون در عقب باشد، مشکلی نیست (الان دیگر سال ۱۹۴۲ نیست که توپ ها فقط می توانستند به سمت جلو شلیک کنند). الکس هولینگ از Sandboxx News توضیح می دهد که F-35 دوربین های مادون قرمزی در اطراف خود دارد که به خلبان این امکان را می دهد تا اهداف را در پشت خود دیده و سپس با موشک AIM-9X Block II Sidewinder با آن ها دچار شود. این موشک دارای کنترل های بردار رانش پیشرفته است که به آن اجازه می دهد چرخشی ۱۸۰ درجه ای انجام دهد.

این بدان معنی نیست که هیچ سناریوی قابل تصوری وجود ندارد که مانور کبرا بتواند سودمند باشد، اما آنقدر خاص است که در معدود مواردی امکان پذیر کاربرد داشته باشد.

هیچ کاری نیست که F-22 Raptor نتواند انجام دهد

جت های جنگنده آمریکایی فقط با آیرودینامیک سنتی به گفتن برتری مهم ساخته نشده اند (اگرچه تا این مدت کارکرد آیرودینامیکی فوق العاده ای دارند). چیزی که یک جت جنگنده مدرن را به بهترین در کلاس و یک ماشین جنگی زیاد پیشرفته تبدیل می کند، زیاد تر چیزهایی است که دیده نمی شوند، چیزهایی است که دیدنی نیستند – همانند توانایی آن در شبکه سازی، ترسیم تصویری از میدان جنگ، دیدن با حسگرهای پیشرفته و قوت محاسباتی آن ها. دلایلی وجود دارد که F-35 از F-4 Phantom II قدیمی (که می تواند با شدت ۲.۲ ماخ پرواز کند) کندتر است و این که چرا طراحان حتی شدت F-35 را از ۱.۸ ماخ به ۱.۶ ماخ افت داده اند.

همانطور که جت های جنگنده غربی در قیاس با همتایان روسی خود در کلاس فرد دیگر قرار دارند (اما این زیاد تر به سیستم های آویونیک مربوط می شود که در نمایش های هوایی حیرت انگیز عمل نمی کنند)، روس‌ها زیاد تر دقت را به قوت مانور بسیار جت های خود جلب می‌کنند (که برتری مهم طراحی جت‌های غربی نیست) چون نمی توانند به تجهیزات آویونیک پیشرفته شان ببالند.

در حالی که فلنکرهای روسی برای انجام مانور کبرا مشهور شده‌اند، چندین جت جنگنده غربی نیز می‌توانند این مانور را اجرا کنند – از جمله F-22 Raptor و General Dynamics F-16 VISTA (نسخه اولیه F-16). نسخه اولیه J-10B TVC چینی نیز در سال ۲۰۱۸ این مانور را اجرا کرد.