سریال لاکربی: جستجوی حقیقت (Lockerbie: A Search for Truth) از Peacock به جزئیات تحقیقات سرسختانه جیم سویر با بازی کالین فیرث به منظور یافتن افرادی می پردازد که مسئول مرگ دخترش در بمب گذاری غم انگیز پرواز پرواز ۱۰۳ پان آمریکن بر فراز لاکربی، اسکاتلند در سال ۱۹۸۸ بودند. این سریال بر پایه کتاب بمب گذاری لاکربی: جست و جوی یک پدر برای عدل، نوشته سوایر، ساخته شده و تا حد بسیاری روایت را روی سوایر و خانواده باقیمانده او نگه می دارد، در حالی که دیدگاه های فرد دیگر را نیز در این ماجرا می گنجاند. با این وجود، سریال لاکربی: جستجوی حقیقت جنجال برانگیخته است چون تعداد بسیاری از خانواده های قربانیان لاکربی به شدت با سوایر ناموافق می باشند (یکی از زنان روایت سوایر از ماجرا را روایتی می نامد که «اکثریت ما که عزیزان خود را از دست داده ایم با آن همسو نیستیم و زیاد سخت علیه آن جنگیده ایم»)، اما تیلور گیتس از مجله Collider، در نقد خود، این سریال را زیاد تر یک مطالعه شخصیت می داند تا پروپاگاندایی برای جلب مقبولیت عمومی نسبت به ادعاهای خود. اما آنچه این سریال واقعاً انجام می‌دهد این است که تحقیقات درمورد این عمل تروریستی را روشن می‌کند، تحقیقاتی که دهه‌ها بدون نتیجه قطعی به طول انجامیده است، داستانی غم‌انگیزی از تحقیقاتی غم انگیز در رابطه یک تراژدی.

در ۲۱ دسامبر ۱۹۸۸ در آسمان لاکربی چه اتفاقی افتاد؟

پرواز ۱۰۳ پان آمریکن در ۲۱ دسامبر ۱۹۸۸ برای توقفی مختصر به ترمینال شماره ۳ فرودگاه هیثرو، لندن رسید، پیش از این که سفرش به سمت نیویورک را ادامه دهد. اندکی سپس از ساعت ۷ سپس از ظهر، انفجاری در قسمت چمدان ها علتباز شدن سوراخی ۲۰ اینچی در بدنه هواپیما شد. این انفجار، همراه با افت سریع سختی، بدنه را به قطعات بزرگی تقسیم کرد که از ارتفاع ۳۱,۰۰۰ فوتی در آسمان شهر کوچک لاکربی، اسکاتلند، به زمین افتاد. به ادعای NBC، یک قسمت از بال، با شدت ۸۰۰ کیلومتر مایل در ساعت سقوط کرد و به یک خانه در منطقه خورد؛ افرادی که در خانه بودند و همسایگانشان را کشت. آتش گرفتن سوخت هواپیما علتشعله‌ور شدن چندین آتش‌سوزی شد و لاکربی را به یک جهنم واقعی روی زمین تبدیل کرد.

صدمات حیرت‌انگیز می بود: میلیون‌ها قطعه از هواپیمای متلاشی شده در منطقه‌ای به مساحت نزدیک به ۸۰۰ مایل مربع پخش شد و زخمی فراموش نشدن بر شهر باقی گذاشت که از آن زمان بازسازی شده اند. با این حال، این صدمه فیزیکی در قیاس با تعداد جان باختگان، مرگبارترین دعوا تروریستی در بریتانیا تا به امروز، کمرنگ است: ۲۵۹ مسافر، ۱۶ خدمه، و ۱۱ ساکن لاکربی، که هر کدام عزیزان خود را تنها گذاشته و آن ها و نسل های بعدی شان را داغدار کردند.

یکی از این مسافران فلورا سوایر (با بازی روزانا آدامز در سریال) می بود که تصمیم داشت برای گذراندن کریسمس با دوست پسرش به نیویورک پرواز کند. سریال Lockerbie: A Search for Truth دقایقی را با فلورا می گذراند، جایی که جیم و همسرش جین (با بازی کاترین مک کورمک) او را بدرقه می کنند، حرکتی زیرکانه توسط کارگردان اتو بثورست برای برقراری ربط عاطفی تماشاگر با او قبل از فاجعه ای که در ادامه روی صفحه نمایش رخ می دهد. انفجار غیردراماتیک و احساسی، اما دلنشین و تکان دهنده است، به‌اختصاصی وقتی که با هراس فزاینده سواdر همراه می شود. این فاجعه، جیم سوایر، پزشک عمومی را تشویق کرد تا به تحقیق در رابطه ماجرا بپردازد، پدری که به عضویت گروه خانواده‌های بریتانیایی پرواز ۱۰۳ درآمد و در ادامه سخنگوی آن شد.

پیامدهای سریع تراژدی در «لاکربی: جستجوی حقیقت»

در این پرونده، اف‌بی‌آی با پلیس اسکاتلند همراه شد و تحقیقاتی سه ساله را در روزهای سپس اغاز کرد. شواهد کلیدی که تحقیقات را پیش برد، یک پیراهن سوخته می بود که در نزدیک به ۵۰ کیلیومتری شهر لاکربی اشکار شد. در یقه این پیراهن قطعه‌ای از برد مدار اشکار شد که سیا و اف‌بی‌آی آن را به یک تایمر بمب MST-13 مرتبط می دانستند که به ادعای آنان در یک دستگاه پخش کاست رادیویی توشیبا نهان کرده بودند. تایمر به MEBO، یک شرکت سوئیسی تعلق داشت، در حالی که تکه پارچه اشکار شده به یک فروشگاه لباس در مالت باز می گشت.

مالکان MEBO و مغازه در مالت نام مشترکی برای خرید این اقلام داشتند که به مقامات دادند: افسر اطلاعاتی لیبی، عبدالباسط المقرحی. اولی اظهار داشت که المقرحی را از زوریخ می‌شناسد، جایی که آنها دفاتری کنار هم داشتند، در حالی که دومی مدعی شد که در هفته‌های قبل از بمب‌گذاری به مردی که همانند مظنون بوده، لباس فروخته است. در نوامبر ۱۹۹۱، به ادعای Time، حکم بازداشت المقرحی و الامین خلیفه فهیمه صادر شد، اما معمر قذافی، دیکتاتور لیبی، خواست استرداد این زوج به مقامات واشنگتن یا ادینبورگ را رد کرد.

امتناع قذافی از استرداد مظنونان بمب گذاری لاکربی، تبدیل سال‌ها تحریم‌ علیه لیبی شد که تا سال ۱۹۹۹ بعد از میانجی‌گری نلسون ماندلا و سازمان ملل متحد و انجام یک توافق ادامه داشت. این زوج به کمپ زیست، پایگاه اسبق نیروی هوایی ایالات متحده در هلند فرستاده شدند تا توسط دادگاه اسکاتلند محاکمه شوند. سرانجام، در سال ۲۰۰۱، المقرحی در ۲۷۰ فقره قتل مجرم شناخته شد، در حالی که فهیمه بی گناه شناخته شده و (به ادعای تایم) تبرئه شد. در سال ۲۰۰۳، دولت لیبی مسئولیت “عمل های مقامات خود” را بر مسئولیت گرفت و ۲.۷ میلیارد دلار غرامت پرداخت کرد، اما خود قذافی هیچ زمان مسئولیت این دعوا را به مسئولیت نگرفت. المقرحی به حبس ابد محکوم شد اما در سال ۲۰۰۹ بعد از تشخیص سرطان پروستات به دلایلی انسان دوستانه توسط دولت اسکاتلند آزاد شد. المقرحی، تنها فردی که تا بحال برای بمب گذاری لاکربی محکوم شده است، در سال ۲۰۱۲ درگذشت، اما تا آخر بر بی گناهی خود اصرار داشت.

جیم سوایر همانطور که در «لاکربی: جستجوی حقیقت» به عکس کشیده شده، زیاد خبرساز شد

ادعای بی گناهی المقرحی توسط فردی جز جیم سوایر حمایتنشد. سوایر سال‌های بعد از انفجار را صرف تحقیقات خاص خود کرده می بود و نه تنها به جستوجو افراد مسئول می بود، بلکه به جستوجو افشای ضعف‌های امنیتی و پروتکل‌هایی می بود که تبدیل خود دعوا شد، و این کوششهای او است که روایت لاکربی: جستجوی حقیقت را به پیش می برد.

یکی از باورنکردنی‌ترین کارهایی که سوایر در این سریال انجام می‌دهد، آوردن یک بمب جعلی به هواپیمای بریتیش ایرویز از لندن به نیویورک به بوستون است که امنیت ضعیف فرودگاه‌ها را آشکار می‌کند. باور نکردنی نیست، بله، اما واقعی است. در سال ۱۹۹۰، سوایر یک نسخه کپی از بمب را ساخت که شامل یک چاشنی، تایمر، باتری ها، یک سوئیچ سختی و مواد منفجره غیرواقعی پر از خمیر بادام بی خطر می بود و آن را در داخل یک دستگاه ضبط قابل حمل قرار داد، همانطور که مقامات مدعی شده بودند بمب واقعی طراحی و جاگذاری شده است. او بمب تقلبی را با خود به داخل هواپیما برد، حتی خمیر بادام را جلوی دید گذاشت تا امنیت فرودگاه به آن مشکوک شود، اما این دستگاه توانست از دستگاه های امنیتی فرودگاه عبور کند بدون این که فردی به آن مشکوک شود. سوایر درمورد این مطرح می گوید: «این یک شوخی نبوده است. این یک آزمایش جدی می بود و متاسفانه موفق هم شد. در اینجا، ۱۸ ماه بعد از لاکربی، می توان یک دستگاه شبیه را از قسمت امنیت رد کرد. به نظر من این زیاد نومید کننده است. این چنین سوایر به شناسایی دو هشدار در رابطه یک بمب گذاری قریب الوقوع در هواپیما، چند روز پیش از بمب گذاری لاکربی، یکی در روی پنجم دسامبر و یکی چند روز قبل تر، پشتیبانی کرد.

شواهدی که روایت های سریال “لاکربی: جستجوی حقیقت” را جنجالی می کند

در رابطه باور به بی گناهی المقرحی، این از آنجا ناشی می شود که سوایر به تناقضاتی در شواهد مورد منفعت گیری برای محکوم کردن المقرحی دست یافت و باور او به این که هم دولت بریتانیا و هم دولت ایالات متحده در رابطه یافته های “رسمی” افترا حرف های اند (به ادعای NBC). به ادعای تایم، سوایر مدعی است که این عمل را ایران انجام داده است، نه لیبی، و شواهدی برای تایید آن در اختیار دارد. در نهایت، بازرسان پرونده این فرضیه را رد کرده و انها گفتند که فناوری بمب لاکربی با بمب شبیهی که دو ماه قبل از خودروی یک مبارز فلسطینی کشف شده می بود، متفاوت بوده است و بدین ترتیب دست داشتن ایران در این بمب گذاری را رد کردند.

با این وجود، شواهد جدیدی هم چنان از راه می رسد که از اظهارات سوایر در رابطه بی گناهی المقرحی حمایتمی کنند و این پرونده را چندین دهه بعد از این اتفاقات باز نگه می دارد. در سال ۲۰۲۰، یک شکایت جنایی، که توسط وزارت دادگستری ایالات متحده علنی شد، علیه ابوعقیله محمد مسعود خیر المریمی (مسعود)، عامل اسبق وزارت اطلاعات لیبی، نقل شد. مسعود متهم است که بمبی را ساخته می بود که پرواز ۱۰۳ پان آمریکن را بر فراز لاکربی منفجر کرد، و در دسامبر ۲۰۲۲، مطابق ادعاهای دولت آمریکا و اسکاتلند، مسعود بازداشت شد. در آن زمان، معاون دادستان کل ایالات متحده، لیزا او. موناکو، دستگیری را به گفتن «قدم مهم فرد دیگر در اجرای عدل برای قربانیان دعوا تروریستی بی علت به پرواز ۱۰۳ پان آمریکن» توصیف کرد.

مسعود قرار است در ماه مه ۲۰۲۵ در خاک آمریکا محاکمه شود، که علتتجدید فعالیت رسمی روی پرونده لاکربی شده است. تا این مدت هم همان موانعی که علتبی نتیجه بودن تحقیقات اولیه شد حاضر است: یک سری ارتباطات ضعیف، تشریفات اداری، و اتحادهای بین المللی که مانع از خاتمه یافتن کامل پرونده برای خانواده ها و دوستان افرادی می شود که جانشان را از دست داده اند. این که آیا این محاکمه به پرونده بمب گذاری لاکربی پایانی قطعی می دهد یا نه، تا این مدت اشکار نیست، اما تا وقتی که این محاکمه به آخر نرسد، پروژه هایی همانند لاکربی: جستجوی حقیقت به باز بودن پرونده ادامه داده و تا این مدت سوالاتی وجود دارد که باید جواب داده شوند.