دکتر مهشید ناصحی، مدیر کشوری برنامه کنترل سل، جذام و بیماری‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت، در جواب به اظهاراتی درمورد افزایش موارد مرس در عربستان، با گفتن این که نخستین مورد ابتلا به «مِرس» “MERS” در جهان در سرزمین عربستان گزارش شده است، اظهار کرد: اولین مورد ابتلا به سندرم تنفسی خاورمیانه (مرس) در فروردین ۱۳۹۱ (مارس ۲۰۱۲ میلادی) در عربستان شناسایی و ثبت شد. آمار و اطلاعات مربوط به این بیماری مشخص می کند که از آن زمان تا بحال، ۲۶۳۸ مورد قطعی مرس در جهان شناسایی شده است.

مقدار مرگ‌ومیر سندرم حاد تنفسی خاورمیانه

وی با اشاره به این که نسبت موارد فوت شده در میتلایان مرس نسبتاً بالا بوده است، افزود: از بین ۲۶۳۸ فرد گزارش شده در جهان، ۹۵۷ نفر فوت کرده‌اند. بر این مبنا، مقدار کشندگی بیماری نزدیک به ۳۶ درصد برآورد شده است. یقیناً با دقت به این که برخی از مبتلایان به مرس هیچ علامت بالینی ندارند و شناسایی نمی‌شوند؛ اگر موارد بی‌علامت را نیز در محاسبه‌ مقدار کشندگی در نظر بگیریم، نرخ واقعی مرگ‌ومیر باید کمتر از ۳۶ درصد باشد.

گستردگی طیف علائم مرس

مدیر کشوری برنامه کنترل سل، جذام و بیماری‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت با گفتن این که طیف علائم بالینی بیماری مرس زیاد گسترده است، اظهار کرد: علائم این بیماری می‌تواند از «بی‌علامتی» تا موارد شدید (نیازمند بستری قسمت مراقبت‌های‌های اختصاصی، تهویه مکانیکی و حتی تبدیل مرگ) متغیر باشد. تب و سرفه همانند دیگر عفونت های حاد تنفسی از علائم رایج بیماری مرس می باشند که گاه با تنگی نفس همراه میشوند و بعضی اوقات با تابلوی پنومونی فرد را راهی بیمارستان می‌کنند. این چنین علائم گوارشی همانند اسهال، تهوع و استفراغ نیز در برخی مبتلایان مشاهده و گزارش شده است. 

نگرانی درمورد افراد بدون علامت بالینی

ناصحی درمورد پراکندگی جغرافیایی موارد ابتلا به مرس او گفت: از مجموع ۲۶۳۸ مورد ابتلا در جهان، ۲۱۸۴ مورد در عربستان شناسایی و ثبت شده‌اند. بر پایه آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت درمورد این بیماری که نزدیک به دو هفته پیش انتشار شده، در سال جاری میلادی، ۱۰ مورد قطعی مرس در دو استان «ریاض» و «الهیل» عربستان شناسایی شده‌اند، که در این بین، ۴ مورد با علائم بالینی مراجعه و تشخیص داده شده‌اند که دو نفر از آنها فوت کرده‌اند. ۶ نفر دیگر، به جستوجو غربالگری کادر درمانی اراعه‌کننده خدمت به این بیماران شناسایی شده‌اند که دو نفر آنها علائم خفیف بیماری را داشتند و چهار مورد کاملا بدون علامت بوده‌اند. یکی از نگرانی‌های مرتبط با بیماری‌های حاد تنفسی و از جمله مرس، وجود افراد بدون علامت است؛ اگرچه علائمی ندارند اما می‌توانند دیگران را آلوده کنند.

ابتلا به مرس در عربستان موضوعی تازه نیست

مدیر کشوری برنامه کنترل سل، جذام و بیماری‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت با گفتن این که ابتلا به سندرم حاد تنفسی در عربستان نوشته جدیدی نیست، خاطرنشان کرد: ابتلا به این بیماری در سال‌های قبل نیز در این سرزمین گزارش شده است. 

حالت شیوع مرس در سطح جهان

وی با گفتن این که ویروس مرس نیز همانند سارس و کووید-۱۹  از خانواده بزرگ کروناویروس‌ها است، گفت: موارد قطعی این بیماری در طول ۱۴ سال ظهور این ویروس عمدتاً در کشورهای شبه جزیره عربستان و منطقه خاورمیانه همانند عربستان، امارات، قطر، بحرین، کویت، عراق، اردن، عمان، فلسطین و نوار غزه و این چنین موارد انگشت شماری در سال ۱۳۹۳ در کشورمان ایران شناسایی شده‌اند. با این وجود، مواردی نیز در دیگر مناطق جهان همانند انگلستان، آلمان، فرانسه، اتریش، ایتالیا، یونان، هلند، ترکیه، ایالات‌متحده آمریکا، کره جنوبی، الجزایر و تونس گزارش شده هرچند که سرنخ زیاد تر این موارد به سفر به خاورمیانه و شبه جزیره عربستان بازمی‌گردد.

پیشنهاد‌های سازمان جهانی بهداشت به افراد دارای علائم 

ناصحی درمورد پیشنهاد‌های سازمان بهداشت جهانی در ربط با سندرم حاد تنفسی خاورمیانه گفت: بر پایه پروتکل‌های سازمان جهانی بهداشت، اکنون محدودیت تردد و سفر یا انجام غربالگری سیستماتیک در بین مسافرین کشورهای گزارش کننده موارد مرس پیشنهاد نمی‌شود. اگر فردی علائم عفونت‌ حاد تنفسی شدید دارد، می‌بایست به یک واحد درمانی مراجعه کند و سابقه سفر در دو هفته تازه به کشورهای دارای موارد مرس یا تماس با فردی دارای علائم بالینی را ذکر گفتن کند که در دو هفته تازه از این چنین کشوری به ایران آمده است. چنانچه بازدید‌های معمول همانند آزمایش‌های تشخیصی از نظر کرونا، آنفلوآنزا و دیگر پاتوژن‌های شایع‌تر تنفسی «منفی» باشد، به مرس نیز می بایست فکر کرد؛ به اختصاصی اگر سابقه تماس با شتر و مصرف گوشت (خام یا نیمه پخته) یا شیر غیرپاستوریزه این حیوان را داشته باشد.

شتر؛ منبع حیوانی بیماری مرس

حالت انتقال انسانی این بیماری

مدیر کشوری برنامه کنترل سل، جذام و بیماری‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت با گفتن این که شتر منبع حیوانی شناخته‌شده ویروس مرس است، افزود: بازدید‌ها مشخص می کند افرادی که تماس مستقیم با شتر داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا قرار دارند. تماس با ترشحات تنفسی، بزاق، پوست، گوشت نپخته یا نیم‌پز و شیر غیرپاستوریزه شتر از راه‌های انتقال ویروس محسوب خواهد شد. انتقال انسان به انسان در درجه بعدی قرار دارد و به طور معمول در افراد در تماس نزدیک همانند افراد خانواده و  کارکنان واحدهای درمانی اراعه‌کننده خدمت به بیماران رخ می‌دهد.

 گزارش‌های تیم‌های پزشکی اعزامی به عربستان

دکتر ناصحی با اشاره به این که وزارت بهداشت به طور مستمر گزارش‌های جهانی مرتبط با بیماری‌های حاد تنفسی و از جمله مرس را پیگیری و رصد می‌کند، او گفت:  تیم‌های اعزامی پزشکی در عربستان، گزارش حالت بیماری‌های حاد تنفسی در بین زائران را در اختیار وزارت بهداشت قرار خواهند داد.

الزام مراعات پروتکل‌های بهداشتی در سفر و زمان برگشت

وی درمورد مراعات عمل های پیشگیرانه از بیماری‌ها او گفت: انتظار می‌رود همه زائران خانه خدا و به اختصاصی افرادی که دارای علائم تنفسی می باشند، اصول پیشگیری را هم در میانه وجود در عربستان و به اختصاصی زمان برگشت از سفر حج مراعات کنند. در این راستا، زائران می‌بایست از روبوسی و در بغل گرفتن بستگان خود به زمان برگشت خودداری کنند و شرکت در تجمعات را همانند برگزاری مراسم ولیمه را حداقل به زمان ۱۴ روز از تاریخ برگشت و مطمعن از عدم ابتلا به تعویق بیندازند. این چنین، منفعت گیری از ماسک، شستن دست‌ها و تهویه مناسب محیط باید جدی گرفته شود. 

برسی سندرومیک زائران به زمان ورود به سرزمین

مدیر کشوری برنامه کنترل سل، جذام و بیماری‌های حاد تنفسی با گفتن این که همه زائران زمان برگشت از سفر حج به‌صورت سندرومیک (علامتی) مورد برسی قرار می‌گیرند، اظهار کرد: مراقبت سندرومیک به معنی غربالگری سیستماتیک و انجام آزمایش نیست، بلکه روشی موثر برای شناسایی افراد دارای علائم تنفسی است. اطلاعات زائران علامت‌دار ثبت و به دانشگاه علوم پزشکی محل سکونت آنها گزارش می‌شود تا به زمان دو هفته تحت پیگیری باشند.

مثالگیری از زائران دارای علامت در ۲ فرودگاه سرزمین

او گفت: دو فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران و شهید هاشمی‌نژاد مشهد که پذیرای قسمت قابل توجهی از زوار می باشند، علاوه بر مراقبت سندرمیک، به‌طور اتفاقی از مسافران دارای علائم مثالگیری تنفسی نیز انجام می‌شود. این مثالها در قدم نخست از نظر ویروس‌های کووید و آنفلوآنزا بازدید خواهد شد. اگر نتایج منفی باشد، آزمایش «پی‌سی‌آر مولتی‌پلکس» با مقصد بازدید طیف گسترده‌تری از پاتوژن‌های تنفسی با قابلیت تشکیل اپیدمی (۲۱ پاتوژن تنفسی) انجام می‌شود. چنانچه نتیجه این آزمایش‌ها نیز منفی باشد، نمونه از نظر ویروس مرس نیز بازدید خواهد شد.

درمان سندرم حاد تنفسی خاورمیانه

ناصحی درمورد درمان سندرم حاد تنفسی خاورمیانه او گفت: درمان اختصاصی و ضدویروسی مؤثری برای مرس در دسترس نیست و عمل های درمانی به‌صورت علامتی و حمایتی انجام می‌شود. به این علت، شناسایی به‌موقع و مراعات اصول پیشگیری از اهمیت بالایی برخوردار است. 

وی درمورد واکسن مرس گفت: تا بحال هیچ واکسن مجاز و تأییدشده‌ای برای منفعت گیری عمومی علیه ویروس مرس در دسترس نیست. اگرچه چند پلتفرم واکسن‌سازی در مرحله های تحقیقاتی یا کارآزمایی بالینی در جهان قرار دارند، اما تا این مدت گزینه‌ای برای پیشگیری جمعی از طریق واکسیناسیون در اختیار کشورها نیست. در نتیجه، مراعات اصول بهداشتی و عمل های مراقبتی، هم چنان ابزار مهم مقابله با این ویروس و دیگر پاتوژن های تنفسی با قابلیت تشکیل اپیدمی و پاندمی است.