یقیناً این آمار بالاتر از کشورهای دیگر نیست و تقریباً در همه دنیا ۳ تا ۱۵ درصد آمار شیوع سنگ کلیه گزارش می‌شود. از دیرباز درمان‎های محلی و اکنون مجازی برای درمان سنگ کلیه بین مردم ترویج زیاد داشته است. خوددرمانی‌هایی همانند خوردن آب جو بدون الکل، آب معدنی چشمه‎ای خاص، آب ترب، آب پوست هندوانه و… گستردگی این بیماری آنقدر بالاست که در این قسمت حتی عطاری‎ها هم بیکار نمانده‌اند و با تبلیغ قرص‎های جور واجور، خبر از معجزه درمان سنگ کلیه می‎دهند. اما این درمان‎ها واقعاً اثرگذار است؟ 

دکتر محمدهادی رادفر، متخصص اورولوژی و دبیر جامعه اورولوژی ایران با اشاره به برخی از شایعه ها در فضای عمومی جامعه نسبت به درمان سنگ کلیه می‎گوید: «ایران یکی از شایع‎ترین مناطق برای ابتلا به سنگ کلیه است و به طور طبیعی آقایان زیاد تر از خانم‎ها مبتلا به سنگ کلیه می‎شوند. در بیماری‎های مرتبط با رشته اورولوژی، سنگ‎ها و سرطان‎ها بیشترین بار بیماری را تشکیل می‎کنند. آنچه مهم است این که برخی درمان‎ها به کلمه پشتیبانی‌کننده به سنگ کلیه است که هیچ منفعت‎ای برای بیماران ندارد.» 

او توضیح می‎دهد: «دستگاه‎های تصفیه آب، فیلترها و… به طور کلی هیچ تأثیری درعدم ابتلا به بیماری سنگ کلیه ندارد. ما در مناطق گوناگون ترکیب آب آشامیدنی متغیری داریم اما آنچه که به گفتن آب آشامیدنی در ایران وجود دارد سالم بوده و مشکلی تشکیل نمی‎کند. زیاد روی ترکیب آب آشامیدنی نگرانی نداریم، مشکل مهم کم نوشیدن آب است.» 

متخصصان باور دارند مصرف منطقی آب در طول شبانه‌روز برای هر فرد دو تا سه لیتر است. احتمالا شنیده باشید که می‎گویند مادرانی که کودک شیرخوار دارند، آب جوشیده شده به او بدهند! دکتر رادفر با اشاره به برخی پیشنهاد‎ها برای مصرف آب برای نوزادان می‎گوید: «در سنین پایین بویژه نوزادی که تازه اغاز به نوشیدن آب می‎کند، برای این که تا این مدت سیستم ایمنی بدنش کاملاً تحکیم نشده، پیشنهاد‎ها بر این است که آب را جوشانده و سپس به نوزادان بدهند، اما در سنین بالاتر همان آب آشامیدنی که در دسترس همه قرار دارد، آب خوبی برای نوشیدن است، مهم به اندازه مصرف کردن آن است.» 

سنگ‌های کوچک را جدی بگیرید

خوردن آب سالم هم زیاد مهم است، چون بیمارانی که سنگ کلیه دارند به سمت نوشیدن آب معدنی می‌روال. مسئله قابل دقت برای خرید آب معدنی این است که افراد آبی که در ظروف پلاستیکی قرار دارد و در تابش مستقیم نور خورشید است، مصرف نکنند. این متخصص اورولوژی می‎گوید: «اگر ظروف پلاستیکی آب در گرمای هوا و تابش مستقیم نور خورشید باشد، می‎تواند مشکل تشکیل کند، چرا که برخی از ترکیبات پلاستیکی داخل آب می‎شود.» 

سنگ حتی کوچک، اگر در محل نامناسبی از محل تخلیه ادرار قرار گرفته باشد و درمان مناسب برایش تشکیل نشود، می‎تواند صدمه جدی به کلیه‎ها داخل کند و در طویل‌زمان تبدیل عفونت‎های مکرر و حتی از بین رفتن کارکرد کلیه‎ها شود.

دکتر رادفر در این‌باره توضیح می‌دهد: «سنگ‎ها بعضی اوقات بدون علامت می باشند و برخی اوقات در ابتدا دردهایی شدید حس می‎شود، اما سپس از مدتی از بین می‎رود، ولی سنگ تا این مدت در بدن بیمار وجود دارد. متأسفانه بیماران وقتی که درد ندارند، فکر می‎کنند مشکل حل شده و دیگر برای درمان عمل نمی‎کنند. بیمارانی داریم با سنگ‎های بزرگی در کلیه که می‎گویند دو سال پیش یک هفته درد داشتند و دکتر به آن‌ها حرف های سنگ کلیه دارند، اما سپس از خاموش شدن درد دیگر پیگیر درمان نشدند. احتمالا به مرور زمان درد رفع شده باشد، اما سنگ هم چنان به مشکل‌سازی ادامه می‎دهد. به این علت رفع شدن درد را نباید پای بهبود سنگ کلیه گذاشت.» 

قرص‎هایی با چاشنی مخدر

توانایی نشان می‎دهد بعضی اوقات درمان‎های خانگی برای درمان سنگ کلیه جواب داده است؛ حتی قرص‎هایی که برخی از عطاری‎ها برای دفع سنگ کلیه می‎فروشند، مؤثر عمل می‎کند، گویی آب روی آتش است. دکتر رادفر در رابطه تأثیر این درمان‎ها می‎گوید: «مردم فکر می‌کنند این درمان‌ها جواب داده است، در صورتی که داستان فرق دارد. برای مثالً حرف های می‎شود ترب را با برگ آب گرفته، در طول روز چند نوبت بنوشید.

در اینجا باید بگویم ماهیت ترب نیست که جهت افت درد یا درمان می‎شود، بلکه نوشیدن مایعات است که اثرگذار بوده؛ حتی افراد اگر به همان اندازه آب خالی هم بخورند، همان نتیجه را خواهند گرفت؛ به این معنی که با خوردن نوشیدنی‎هایی همانند ماالشعیر، هندوانه، چای یا حتی این که حرف های می‎شود پوست هندوانه را بجوشانید و بخورید و… فقط حجم ادرار را زیاد تر می‌کنید. اگر پزشک می‎گوید برای افت درد، مصرف مایعات را افزایش دهید، فقط کافی است خوردن آب را زیاد تر کنید. خوردن این نوشیدنی‎ها نمی‎تواند سنگ کلیه را حل کند یا بشکند.» 

او در رابطه قرص‎های معجزه‎گر که برخی از عطاری‎ها مدعی می باشند سنگ کلیه را درمان می‌کند هم می‎گوید: «داروهایی که در عطاری‌ها به فروش می‎رسد باید تحت نظر سازمان غذا و دارو باشد. متأسفانه برخی از این داروها نه مشخصات دارد، نه تاریخ و نه نام شرکت سازنده. ترکیبات این داروها مواد غیرمجاز و مخدر است و بیمار سپس از مصرف با افت درد روبه رو می‎شود و فکر می‎کند درمان شده در صورتی که تسکین دردش به علت مصرف مواد مخدر است.» 

مصرف بیشتر از اندازه ویتامین «ث» سنگ‎ساز است

در یک رژیم غذایی سالم و متعادل همه ویتامین‌ها وجود دارد و نیازی نیست افراد بدون مشورت با پزشک ویتامین‎های گوناگون را مصرف کنند. یکی از این ویتامین‎ها که مصرف بیشتر از اندازه آن علتسنگ کلیه می‎شود، ویتامین «ث» است، چون برخی از افراد فکر می‌کنند خوردن این ویتامین به طور قرص یا قرص جوشان هیچ ضرری ندارد و حتی جهت تحکیم سیستم ایمنی بدن می‌شود.

دکتر رادفر اما نظر فرد دیگر دارد: «مصرف ویتامین «ث» علتافزایش اگزالات (عامل ابراز سنگ کلیه) در بدن می‌شود؛ یقیناً مصرف این ویتامین در افرادی که نیازمند آن می باشند مشکل خاصی تشکیل نمی‌کند اما مصرف خودسرانه خطراتی دارد و می‌تواند عرصه‌ساز مشکلاتی شود. این چنین چای پررنگ و قهوه هم حاوی اگزالات است که باید چای کمرنگ خورده شود و مقدار مصرف قهوه هم افت اشکار کند. »

به حرف های دبیر جامعه اورولوژی ایران، اکنون جراحی‎های سنگ کلیه به روش‎های لیزری، آندوسکوپی و بسته انجام می‎شود و دوره نقاهت بیماران زیاد مختصر شده است و به ندرت جراحی سنگ کلیه به روش باز صورت می‌گیرد. این چنین بزودی یکی از پیشرفته‎ترین دستگاه‎های لیزر که در سطح دنیا وجود دارد داخل ایران می‎شود که در درمان سنگ کلیه زیاد مؤثر خواهد می بود. 

ایران دومین سرزمین منطقه در دانش اورولوژی است

دکتر امیرحسین کاشی، دبیر علمی بیست و هشتمین کنگره جامعه اورولوژی ایران با اشاره به رتبه جهانی ایران در دانش اورولوژی می‎گوید: «هیچ ایرانی برای انجام جراحی‌های اورولوژی به خارج از سرزمین اعزام نمی‎شود چرا که ایران در جهان رتبه ۲۰ و منطقه‌ای رتبه دو را دارد. اکنون هزار و ۴۰۰ اورولوژیست و ۲۰۰ رزیدنت در سرزمین داریم که به مقدار کافی نیاز بیماران را پوشش خواهند داد. حالت ایران در عرصه جراحی‌های اورولوژی هم در سطح برتر منطقه قرار دارد، به جز جراحی‌های رباتیک همه جراحی‌ها در حال انجام است.» 

او با اشاره به این که نبوده است ربات جراح اختلالی در جراحی‌های اورولوژی تشکیل نمی‌کند، توضیح می‎دهد: «هر ربات جراح چیزی نزدیک به ۳ تا ۵ میلیون دلار هزینه دارد و نگهداری سالانه آن‌ها هم نزدیک به ۱۲۰ هزار دلار است. 

ربات عین جراحی انسانی است و اراعه خدمات را راحت‌تر می‌کند اما نبودش تبدیل تهدید جان بیماران در سرزمین نیست.» 

دکتر کاشی درمورد برخی ادعاها که نسبت به بهتر بودن آب‌های حاوی PH گفتن می‎کند: «این ادعاها کذب است. به طور کلی آب شرب شهری مورد قبول است و نیازی هم به منفعت گیری از آب معدنی نیست. برخی شرکت‌های دارویی هم در حال تشکیل فرآورده‌هایی می باشند که در درمان سنگ کلیه مؤثر باشد. ما مذاکره کردیم که ورود کنیم و مطالعات بالینی داشته باشیم، اما تا بحال نتایج خوبی نداشت. این آمادگی را داریم که درمورد دیگر ادعاهای درمانی درمورد سنگ کلیه هم کارآزمایی انجام دهیم.» 

به حرف های این متخصص اورولوژی، اگر فردی سنگ کلیه و مثانه داشته باشد نباید مکمل کلسیم بخورد اما مصرف شیر، پنیر، دوغ و ماست ایرادی ندارد. سنگ در کودکان به علت افتپروتئین و فقر تغذیه تشکیل می‌شود اما در بزرگسالان ناشی از بزرگی پروستات است. با اهمیت ترین، پایدارترین و موفق‌ترین پیشنهاد در این باره افزایش مصرف آب است.

یکی از عواملی که بویژه در مناطق کویری تبدیل سنگ‌سازی زیاد تر در افراد می‌شود، محدودیت مصرف آب است. الزام دارد که افراد ۲.۵ تا ۳ لیتر در طول روز آب بنوشند و این مصرف باید در زمان‌های گوناگون تقسیم و بخشی هم در شب مصرف شود. خوردن این مقدار آب در یک بازه وقتی مختصر منفعت ندارد.