عدم دقت کافی به دلایل ابراز اضطراب و درمان آن، تأثیر منفی بر ارتباطات، سلامت اضطراب و عزت نفس نوجوان خواهد داشت.

اما برای آشنایی با مفهوم اضطراب نیاز است در ابتدا تفاوت بین فوبیا (هراس بیمارگونه)، وحشت‌زدگی، هراس‌های ساده و اضطراب توضیح داده شود.

فوبیا (هراس بیمارگونه)

عدم اسایش ذهنی همراه با شک و تردید، به زمان دائمی و با شدتی نامعقولانه به یک موقعیت معین، یک فکر، یک جسم و یا یک حیوان اشکار، فوبیا یا هراس‌بیمارگونه و به عبارتی هراس‌های مرضی نامیده می‌شود. در این بیماری هراس بیشتر از حد و فلج‌کننده است به طوری که امکان پذیر مانع از فعالیت طبیعی فرد شود. برخی از این فویباهای رایج عبارت‌اند از هراس از جمع (اضطراب اجتماعی)، هراس از مکان‌های عمومی و باز و هراس از مکان‌های بسته، هراس از تاریکی، هراس از ارتفاع، هراس از پرواز، هراس از آسانسور، هراس از بیمار شدن، هراس از دندان پزشکی، هراس از سگ، گربه، عنکبوت و… است.

 وحشت‌زدگی (پانیک)

وحشت‌زدگی یا اختلال هراس که به پانیک آتک هم شناخته می‌شود، از نام یکی از خدایان یونان گرفته شده که به وجودآورنده هراس‌های بی‌مبنا و ناگهانی می بود. وحشت‌زدگی نوعی بیماری روانی از گروه اختلالات اضطرابی است که با هجوم شدید و ناگهانی وحشت به بیمار و هراس شخص از وقوع مجدد آنها اشکار می‌شود. این حملات که طبق معمولً بیشتر از چند دقیقه طول نمی‌کشند زیاد تر با تلاش برای تشکیل ایمنی همراه می باشند.

علائم وحشت‌زدگی عبارت‌اند از تپش قلب، عرق کردن، لرز، حس تنگی و فشردگی در قفسه سینه و حس از دست دادن اعتدال یا گیجی است.

هراس‌های ساده

فکر انسان به طور طبیعی تجهیزبه یک مکانیسم دوراندیشی و پرهیز است. مکانیسم حس خطر برای دوام و بقای انسان الزامی است و این حس خطر است که جهت هراس در انسان می‌شود. به عبارت دیگر در فرآیند یک اتفاق ناخوشایند نخستین عکس‌العمل انسان حس خطر است و این جهت تپش قلب، افزایش فشارخون، رنگ پریدگی صورت و انقباض عضلات می‌شود. ضمن این فرآیند، بدن برای گریز و یا ستیز آماده می‌شود.

هراس واکنشی است که یک حاضر زنده در روبه رو یک خطر واقعی و طبیعی از خود مشخص می کند و حالتی حاکی از عدم اسایش ذهنی و همراه با شک و تردید، همانند هراس زمان زلزله، هراس از طوفان و هراس از رعد و برق است.

اضطراب

ریشه مهم واژه انگلیسی اضطراب به معنی خفه شدن و یا به حالت خفگی افتادن است؛ اضطراب عبارت است از یک حس ناخوشایند و مبهم هراس، وحشت، نگرانی و دلواپسی با منشأ ناشناخته که به فرد دست می‌دهد و شامل عدم مطمعن، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی وی می‌شود.

 اضطراب در قیاس با هراس و نگرانی، عکس العمل در روبه رو خطری است که واقعاً وجود ندارد، ولی علائم هراس بدون علت مشخصی در فرد ظاهر می‌شود. برای مثال، اگر شخصی در جنگلی در حال قدم زدن باشد و یک دفعه خرسی به او نزدیک شود، حس وی اضطراب نیست، بلکه هراس است، چراکه حس خطر در برابر خطری به وجود آمده که واقعاً وجود دارد.

هراس‌هایی همانند هراس از قبول نشدن در امتحان، هراس از جواب رد زمان خواست ازدواج و هراس از جواب منفی سپس از مصاحبه را نباید با اضطراب نادرست گرفت. وقوع مجدد موقعیت‌هایی که قبلاً استرس‌زا بوده‌اند یا طی آنها به فرد صدمه رسیده است، می‌توانند علتاضطراب شوند. این به این معناست که اضطراب در واقع خیالی نیست و بر پایه یک هراس درونی و یا انگیزه ناآگاه به وجود می‌آید. همۀ انسان‌ها در زندگی خود بعضی اوقات دچار اضطراب خواهد شد ولی اضطراب‌های مزمن و شدید غیرعادی می باشند و مشکل‌ساز خواهد شد، چراکه هراس و اضطراب بیشتر از دیگر هیجانات جهت صدمه به تعامل های بین فردی می‌شود.

هراس‌ها می‌توانند سال‌های سال باقی بمانند، ذهن افراد را مشوش سازند و استعدادها را سرکوب کنند. تحقیقات و بازدید‌ها نشان خواهند داد که اضطراب در زنان، طبقات کم‌درآمد و افراد میانسال و سالخورده زیاد تر دیده می‌شود.

علائم اضطراب

محققین دریافته‌اند که هنگامی شخصی مورد دعوا اضطرابی قرار می‌گیرد، دقت او به تصورات و افکار تهدیدآمیز جلب می‌شود و این خود جهت فعال شدن دستگاه‌های جسمی – روانی می‌شود.

اضطرابِ مرضی، یک بیماری مخرب و حس دردآوری است که به همراه نمود‌های جسمانی گوناگونی ظاهر می‌شود که عبارت‌اند از رنگ‌پریدگی، لرزش، بحران عصبی، ضربان سریع قلب، عرق کردن، حس خفگی، درد قفسه سینه و ساق پا، خشکی دهان و تشنج اعضای داخلی.

اضطراب را می‌توان یک عامل هشداردهنده برای بدن دانست، اما چه دلایلی در نوجوانان جهت اضطراب می‌شود؟

دلایل ابراز اضطراب در نوجوانان

عوامل زیست شناختی و فیزیولوژیکی، عوامل محیطی و اجتماعی و عوامل ژنتیکی در کنار موفق نبودن نوجوانان در تنظیم هیجانات، جهت ابراز اضطراب در آنان خواهد شد؛ در عرصه عوامل زیست شناختی و جسمانی، منظور تحول غیرعادی مقدار برخی از هورمون‌های حاضر در خون در افراد مضطرب است؛ از این رو هر آنچه علتاختلال در سیستم هورمونی شود، در بدن تشکیل اضطراب می‌کند. در عرصه عوامل محیطی و ارتباطی، عوامل گوناگونی که علتایجاد اضطراب در افراد خواهد شد عبارت‌اند از مشکلات خانوادگی، حس جدایی و طرد شدگی، هیجانات درونی، آزردگی‌های ناشی از عدم توان تطبیق خود با مسائل جاری، تغییرات ناگهانی و غیر منتظره همچون زلزله، بیماری، مرگ یکی از نزدیکان.

در عرصه عوامل ژنتیکی و ارثی می‌توان به نقش ژنتیک به گفتن یکی دیگر از عوامل ابراز اضطراب اشاره کرد چراکه گمان وجود اضطراب در فرزندان افرادی که مضطرب می باشند در قیاس با فرزندان افرادی که مضطرب نیستند، بالاتر است. علاوه بر این انتظارات و مشکلاتی که نوجوانان در خانواده، مدرسه و یا با گروه همسالان توانایی می‌کنند نیز جهت اضطراب آنان می شود.

راهکارهای مقابله با اضطراب

روانشناسان برای مدیریت، کنترل و تسلط بر هراس و اضطراب راهکارهایی را نظر کرده‌اند.

نترسیدن از اضطراب: حس هراس و اضطراب به جهت ابراز دعوا اضطرابی خود جهت اضطراب می‌شود.

پذیرفتن هراس و اضطراب: حس هراس و اضطراب باید به گفتن احساسی طبیعی توانایی شوند. در واقع پذیرفتن این احساسات و عدم مبارزه و مقاومت با آنها جهت کنترل زیاد تر آنها می‌شود.

مالک هراس و اضطراب خود بودن: فرد باید اضطراب را به گفتن یکی از هیجاناتی که در درون اوست، توانایی کند و نه به گفتن «آن» چیزی که جدا و جدا گانه از فرد است.

پذیرفتن خود، همانگونه که هست: برای احترام به خود نیازی نیست که فرد کامل و بدون عیب باشد و برای این که فرد حس ارزشمندی کند، لزومی ندارد که کنترل کاملی بر احساسات خود داشته باشد.

اجتناب از فاجعه‌سازی: این تفکر جهت تشویش و نگرانی زیاد تر می‌شود. در این شرایط می‌توان اینگونه عمل کرد:

خود را قانع کرد که ابداً این موقعیت فاجعه نیست.

خود را قانع کرد که این موقعیت حتی اگر فاجعه باشد، نباید علتناراحتی شخص شود.

علاوه بر این، پیشنهاد‌هایی برای افت اضطراب دانش آموزان وجود دارد که عبارت‌اند از: دادن برنامه به دانش آموز مضطرب، فعالیت ورزشی و جسمانی، پر نکردن همه زمان دانش آموزان و تعلق وقتی برای «بیکاری»، آموزش راهبردهای سازماندهی و برنامه‌ریزی، به چالش کشیدن افکار منفی، الگوسازی تفکر مثبت و حل مشکل.

از نظر دیگر روانشناسان در عرصه پیشگیری و افت اضطراب، به اهمیت ورزش مداوم اشاره می‌کنند. آنان اعتقاد دارند که ورزش تأثیرات فیزیولوژیکی بر بدن دارد که این تأثیرات فیزیولوژیک فراهم کننده اسایش در افراد می باشند و از این رو جهت بهبود سلامت روحی و افت اضطراب می‌شود. ورزش با تأثیر روی اتصالات عصبی در پیشگیری و درمان اضطراب نقشی اساسی دارد.