طی دو سال قبل تعداد بسیاری از اتباع افغانستان در اکثر شهرها و استان‌های سرزمین مورد هجمه و آزار و اذیت قرار گرفتند. دولت‌ها نیز برای بیرون راندن این مهاجران از سرزمین همه تلاش خود را به کار بسته‌اند. اما سوال اینجاست که آیا تاوان ورود بی‌برنامه و بدون نظارت این افراد را باید از خودشان طلب کرد یا این نقد به مسئولانی که سال‌های سال بدون هیچ نظارت دقیق و برنامه‌ریزی مدونی عمل به پذیرفتن این افراد کردند، داخل است.

مهاجران افغانستانی ایران را اولین پناهگاه امن خود می‌دانند؛ آنها طی سال‌ها جنگ با طالبان و تسلط این نیروی تندرو بر کشورشان و یقیناً مشکلات اقتصادی بی‌شماری که برای آنها به وجود آمده می بود، ترجیح دادند ایران را به گفتن موطن دوم خود در نظر گرفته و پایه‌های زندگی‌شان را بنا کنند اما اکنون به یکباره با موجی از طرد و نفرت در سرزمینی روبه رو شده‌اند که قبلا برایشان حکم خانه دوم را داشت. زیاد از آنها زندگی‌شان را در ایران ساختند. فرزندانشان در این سرزمین به دنیا آمدند و سال‌های سال با کار کردن توانستند آنچه را که در افغانستان از دست داده بودند در ایران به دست بیاورند.

شرایط اقتصادی و اجتماعی موج افغانستان‌ستیزی را تحکیم کرد

میلاد منصوری، جامعه شناس در این باره  می‌گوید: متاسفانه شرایطی که در سال‌های قبل بر جامعه ما از نظر اقتصادی و اجتماعی حاکم شد به نوعی علتابراز موج افغانستان‌ستیزی در بین مردم شده است اما نباید این مساله را که دولت‌ها در افزایش این موج سهم عمده‌ای داشته‌اند نادیده بگیریم.

او می‌افزاید: مردم ایران سال‌های سال با مردم افغانستان زندگی مسالمت‌آمیزی داشتند. در واقع افغانستانی‌ها به نیروی کار ارزان و پرتلاش در ایران تبدیل شده بودند. این افراد با دقت به شرایط نامساعدی که در سرزمین خود داشتند ایران را به گفتن خانه امن در نظر گرفته و برای ماندن و زندگی کردن در این سرزمین همه تلاش خود را به کار می‌گرفتند.

این جامعه‌شناس می‌گوید: اتباع افغانستان سال‌های سال مطمعن اجتماعی مردم ایران را با انجام کارهای سخت و پایبندی به اصول اخلاقی و… به دست آوردند. اما مساله اینجاست که چه عاملی علتشد تا همه این مطمعن و اعتبار به یک باره از دست رفته و تبدیل به حالت جاری شود.

مهاجران، مهاجم نیستند

منصوری در قسمت فرد دیگر از سخنان خود به این مهم اشاره می‌کند که مهاجرت همیشه لایه‌های مختلفی داشته و دارد، تعداد بسیاری از ایرانیان هم که به کشورهای غربی و اروپایی و امریکایی مهاجرت کرده‌اند با مشکلات بسیاری دست به گریبان بوده‌اند. اما همه این کشورها دارای قوانین مدونی در این عرصه می باشند.

او می‌افزاید: متاسفانه ما سال‌ها پذیرای همسایگان افغانستانی خود بدون هیچ نظارت و برنامه دقیق و درستی بوده‌ایم و تا جایی که تعداد بسیاری از آنها بر تاثییر این بی‌برنامگی حتی امکان تحصیل و وجود در موقعیت‌های اجتماعی متفاوت را از دست داده‌اند. این طور به نظر می‌رسد که ما تا وقتی این افراد را با بغل باز پذیرفتیم که برای کارهای سخت خود نیازمند نیروی کار ارزان قیمت بودیم و اکنون که شرایط اقتصادی به طوری دیگر رقم خورده به این افراد به چشم مهاجم نگاه می‌کنیم نه مهاجر.

حتی برای برگشت دادن این افراد به سرزمین خودشان هم هیچ چارچوب قانونی مدونی نداریم

این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: مساله اینجاست که تحول دیدگاه ما نسبت به اتباع افغانستان از مهاجر به مهاجم علتابراز این حجم از رفتارهای خارج از چارچوب انسانی نسبت به این افراد شده است. ما حتی برای برگشت دادن این افراد به سرزمین خودشان هم هیچ چارچوب قانونی مدونی نداریم. این چنین برخوردهایی علتمی‌شود تا چهره اجتماعی ایران که تا همین قبل نه چندان دور، چهره‌ای میهمان‌دوست، دلسوز و همراه می بود به چهره‌ای ضدانسانی و نژادپرستانه تبدیل شود.

او می‌افزاید: تعداد بسیاری از ایرانیان در کشورهای اروپایی همیشه از این نوشته رنج برده‌اند و نسبت به رفتارهای نژادپرستانه در کشورهای غربی اعتراض داشتند و متاسفانه اکنون ما در سرزمین خودمان این چنین رفتارهایی را با افراد می‌کنیم که سال‌ها با مسالمت و مهربانی در کنار آنها زندگی کرده‌ایم.

نحوه اخراج ناشایست اتباع افغانستان از ایران نتیجه بی‌برنامگی مسئولان است

میلاد منصوری در ادامه می‌گوید: حقیقت این است که هم در آن سال‌هایی که درهای سرزمین به روی اتباع افغانستان باز شد و هم اکنون که به این شکل افراد را از سرزمین اخراج می‌کنند همه و همه نتیجه بی‌برنامگی مسئولان است. تاوان این بی‌برنامگی را اکنون افرادی بعد خواهند داد که هیچ نقشی در ابراز این اتفاق‌ها نداشتند.

مردم ایران هیچ‌گاه حرکت ناشایستی به اتباع افغانستان نداشته و ندارند

او می‌افزاید: مردم ما هیچ‌گاه حرکت ناشایستی به اتباع افغانستان نداشته و ندارند حتی در این روزها هم انواع و اقسام پویش‌ها برای جلوگیری از رفتارهای ضدانسانی نسبت به این اتباع به راه افتاده اما باید قبول کنیم که مشکلات اقتصادی و اجتماعی که سپس از پاندمی کرونا در سرزمین به شدت افزایش اشکار کرد علتشد تا برخی افراد این مهاجران را به چشم افرادی نگاه کنند که زمان‌های زندگی را از آنها ربوده‌اند.

این جامعه‌شناس اظهار می‌دارد: این چنین تفکری نادرست محض است. اکثر اتباع افغانستان سال‌ها در مشاغلی مشغول به کار بوده‌اند که اکثر افراد ایرانی حاضر به انجام آن کارها نبوده و یا برای انجام آن حقوق‌های کلان طلب می‌کردند اما این اتباع بدون هیچ اعتراضی با کمترین حقوق این کارها را انجام می‌دادند.

منصوری در آخر می‌گوید: بهتر است به جای این که علت مشکلات اقتصادی، اجتماعی و بیکاری در سرزمین را بخواهیم در وجود مهاجران افغانستانی جست‌وجو کنیم مقداری به برنامه‌ریزی‌های اشتباهی که در همه این سال‌ها داشته و به واسطه آن سرزمین را در تنگنای امروزی قرار داده‌ایم، نگاه بیندازیم. گشتن به جستوجو تقصیر کار قطعا راهکار مناسبی برای برون‌رفت از این حالت نیست.