به گزارش آفتاب شرق
مادربرد، قلب سیستم کامپیوتر است که پردازنده، حافظه، کارت گرافیک و دیگر قطعات را به هم وصل می‌کند. اما فرم فکتور یا سایز مادربرد نه تنها تعیین‌کننده ابعاد فیزیکی برد است، بلکه ویژگی‌هایی همانند تعداد اسلات گسترش (PCIe)، فضای نصب، امکان ارتقا و تهویه سیستم را نیز اشکار می‌کند. در این مقاله با انواع مادربردها از نظر تکنیکال، یعنی فرم فکتورهای استاندارد صنعتی و عموم مصرف‌کنندگان آشنا خواهید شد.
با اهمیت ترین فرم فکتورهای مادربرد چیست؟
بازدید رقبای مهم نشان داده که تقریباً همه منبع های معتبر همانند Fixoid ،Professor Messer و BuildComputers.net روی سه فرم فکتور مهم تمرکز می‌کنند: ATX ،Micro‑ATX و Mini‑ITX. برخی منبع های فرانسوی و فنی به فرم‌های کوچک‌تر همانند Nano‑ITX ،Pico‑ITX و حتی eATX نیز اشاره دارند. در ادامه هر کدام را با جزئیات بازدید می‌کنیم.
انواع مادربرد از نظر فرم فکتور (سایز)
انتخاب فرم فکتور مناسب برای مادربرد، یکی از تصمیم‌های مهم در زمان اسمبل یا ترقی سیستم است. هر فرم‌فکتور نه‌تنها در ابعاد فیزیکی تفاوت دارد، بلکه تعداد اسلات‌ها، قابلیت ارتقا، مقدار مصرف انرژی، خنک‌سازی و حتی نوع کیس موردنیاز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این قسمت، پرکاربردترین سایزهای مادربرد را با توضیحات فنی و موارد منفعت گیری رایج مرور می‌کنیم:
ATX (Advanced Technology Extended)
فرم فکتور ATX که در سال ۱۹۹۵ توسط شرکت اینتل معارفه شد، هم چنان به‌گفتن پرکاربردترین و متعادل‌ترین انتخاب برای سیستم‌های دسکتاپ شناخته می‌شود. ابعاد استاندارد آن ۳۰۵ در ۲۴۴ میلی‌متر (۱۲ در ۹.۶ اینچ) است و طبق معمولً از نظر تعداد اسلات‌ها و پورت‌ها، دست شما را کاملاً باز می‌گذارد.
آخرین اخبار
- آینده روابط ایران و کشورهای همسایه | گزارش اخبار جهان
- معارفه مدل تازه مزدا ۲ و برگشت موتور روتاری با سوخت ریزجلبک_آفتاب شرق
- نقش بزرگ مدارس در جلوگیری از کلاهبرداری های سایبری از دانش آموزان_آفتاب شرق
- با تحول این سه گزینه در تنظیمات آیفون عمر باتری گوشی را افزایش دهید_آفتاب شرق
- افتاب شرق – برنامهریزی تلویزیون برای ساخت سریال درمورد چند چهره سرشناس_آفتاب شرق
مادربردهای ATX طبق معمولً دارای ۴ اسلات رم (تا ۱۲۸ یا حتی ۱۹۲ گیگابایت در مادربردهای پیشرفته)، ۲ یا چند اسلات PCIe x16 برای کارت گرافیک و کارت‌های گسترش و این چنین چند اسلات M.2 و SATA برای اتصال انواع حافظه‌های SSD و HDD می باشند. این فرم‌فکتور برای افرادی که تصمیم دارند در آینده سیستم خود را ارتقا دهند یا قطعات بسیاری همانند کارت کپچر، کارت صدا، کارت شبکه و موارد دیگر به آن اضافه کنند، بهترین انتخاب است.
از نظر سازگاری، مادربردهای ATX در اکثر کیس‌های Mid-Tower و Full-Tower جا می‌گیرند. برای کاربران گیمینگ، حرفه‌ای‌های رندرینگ و تشکیل محتوا و افرادی که به‌جستوجو پایداری و امکانات حداکثری می باشند، ATX طبق معمولً بهترین نقطه اعتدال بین فضا، امکانات و قیمت است.
Micro‑ATX (µATX)
فرم فکتور Micro‑ATX یا µATX به‌نوعی نسخه فشرده‌تر ATX محسوب می‌شود که با نگه داری قسمت بسیاری از قابلیت‌ها، فضای کمتری اشغال می‌کند. اندازه استاندارد آن ۲۴۴ در ۲۴۴ میلی‌متر است، اما در برخی مدل‌ها امکان پذیر عمق آن به نزدیک به ۲۰۶ میلی‌متر نیز برسد.
این نوع مادربرد طبق معمولً بین ۲ تا ۴ اسلات رم دارد، از یک یا دو اسلات PCIe x16 و چند PCIe x1 حمایتمی‌کند و طبق معمولً یکی دو اسلات M.2 هم دارد. در نتیجه، برای کاربران خانگی، اداری و حتی گیمرهایی که به یک کارت گرافیک و فضای معقول برای ارتقا نیاز دارند، گزینه‌ای زیاد مقرون‌به‌صرفه و منطقی محسوب می‌شود.
از مزایای مهم µATX، قیمت پایین‌تر، مصرف انرژی کمتر و سازگاری با کیس‌های کوچک‌تر همانند Mini-Towerهاست. این فرم‌فکتور برای کاربرانی مناسب است که به چند کارت گسترش نیازی ندارند، اما هم چنان می‌خواهند سیستم‌شان از نظر فنی قابل اتکا و ارتقاپذیر باشد.
Mini‑ITX
Mini‑ITX کوچک‌ترین فرم فکتور پرکاربرد در بازار مصرف‌کننده است. این استاندارد نیز توسط اینتل معارفه شده و ابعاد آن فقط ۱۷۰ در ۱۷۰ میلی‌متر است. علی‌رغم سایز کوچک، این مادربردها طبق معمولً یک اسلات PCIe x16 برای کارت گرافیک دارند و در تعداد بسیاری از مدل‌ها، دو اسلات رم نیز دیده می‌شود.
محدودیت در فضای فیزیکی علتشده این مادربردها تنها از تعداد محدودی پورت و اسلات گسترش حمایتکنند. بااین‌حال، Mini‑ITX برای افرادی که به‌جستوجو ساخت یک سیستم کم‌جا، بی‌صدا، قشنگ و قابل حمل می باشند، گزینه‌ای ایده‌آل است. طبق معمولً از آن‌ها در HTPC (کامپیوتر سینمای خانگی)، سیستم‌های گیمینگ سبک و کیس‌های کوچک Mini-Case منفعت گیری می‌شود.
یقیناً باید دقت داشت که این مادربردها طبق معمولً قیمت بالاتری نسبت به هم سطح‌های خود دارند و به‌علت فضای محدود، امکان ارتقا و تهویه سیستم نسبت به ATX کمتر است. به این علت باید از ابتدا سخت‌افزار را به دقت انتخاب کنید، چراکه بعداً فضای بسیاری برای گسترش نخواهید داشت.
Nano‑ITX و Pico‑ITX و فرم‌های زیاد کوچک‌تر
- فرم‌فکتورهایی همانند Nano‑ITX (ابعاد: ۱۲۰ در ۱۲۰ میلی‌متر) و Pico‑ITX (ابعاد: نزدیک به ۱۰۰ در ۷۲ میلی‌متر) برای کاربردهای مصرف‌کننده طراحی نشده‌اند، بلکه مخصوص سیستم‌های جاسازی‌شده، تجهیزات صنعتی، اینترنت اشیا (IoT)، ابزارهای پزشکی یا خودروهای هوشمند می باشند.
- این مادربردها طبق معمولً فاقد اسلات‌های PCIe می باشند و زیاد تر فقط به یک پردازنده کم‌مصرف، رم لحیم‌شده و پورت‌های ارتباطی محدود تجهیزمی باشند. طراحی آن‌ها کاملاً سفارشی و مخصوص پروژه‌های خاص است. در نتیجه، اگر جستوجو ساخت یک کامپیوتر دسکتاپ یا گیمینگ هستید، این نوع مادربردها عملاً به کارتان نمی‌آیند و فقط در سناریوهای صنعتی مورد منفعت گیری قرار می‌گیرند.
- این چنین فرم‌های خاص‌تری همانند Mobile‑ITX و FEMTO‑ITX نیز وجود دارند که به‌طور کامل در ابزارهای خاص و کاربردهای میکروکنترلر منفعت گیری خواهد شد و نه در بازار مصرفی.
E‑ATX (Extended ATX)
فرم فکتور E‑ATX بزرگ‌ترین مدل رایج در بین مادربردهای دسکتاپ است. ابعاد آن طبق معمولً بیشتر از ۳۳۰ در ۳۰۵ میلی‌متر است و نسبت به ATX فضای بیشتری برای نصب قطعات، اسلات‌های زیاد تر و قابلیت‌های حرفه‌ای‌تر در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
این مادربردها برای سیستم‌های های‑اند گیمینگ، ورک‌استیشن (Workstation)، رندرینگ و سرورها طراحی شده‌اند. زیاد تر E‑ATXها از دو تا چهار اسلات PCIe x16، هشت اسلات رم (تا ۲۵۶ گیگابایت یا زیاد تر) و چند اسلات M.2 برای حافظه‌های NVMe حمایتمی‌کنند. این چنین برخی مدل‌ها دارای دو سوکت CPU و امکانات شبکه یا RAID پیشرفته می باشند.
مسئله مهم درمورد E‑ATX این است که به‌علت ابعاد بزرگ‌تر، برای نصب آن حتماً باید از کیس‌های Full‑Tower یا کیس‌های سرور منفعت گیری کنید. این چنین قیمت این مادربردها به‌مراتب زیاد تر از دیگر گزینه‌ها است و برای کاربران عادی مناسب نیست، اما اگر به‌جستوجو کارکرد بی‌نقص و نهایت ارتقا هستید، انتخاب بی‌رقیب شما خواهد می بود.
قیاس فنی فرم‌فکتورها
| فرم فکتور | سایز (میلی‌متر) | اسلات ارتقا | مناسب برای | نکات کلیدی |
| ATX | ۳۰۵×۲۴۴ | ۴ رم، چند PCIe x16، M.2 | سیستم‌های عمومی و گیمینگ | بیشترین انعطاف‌پذیری در ارتقا |
| Micro‑ATX | ~۲۴۴×۲۴۴ (یا کمتر) | ۲ PCIe، ۲‑۴ DIMM و M.2 | سیستم‌های کوچک‌تر یا بین‌رده | قیمت و اندازه مناسب با امکانات کافی |
| Mini‑ITX | ۱۷۰×۱۷۰ | ۱ PCIe x16، ۱‑۲ DIMM | سیستم‌های کوچک/بی‌صدا | محدودیت در ارتقا، گران‌تر نسبت به اندازه |
| Nano/Pico‑ITX | ~۱۲۰×۱۲۰ / ~۱۰۰×۷۲ | طبق معمولً داخلی، بدون PCIe | سیستم‌های صنعتی و کوچک | کاربرد محدود و M.2/Mini‑PCIe |
توانایی من: چه فرم فکتوری برای شما مناسب است؟
با دقت به کاربرد شما، از دید نگارنده مقاله نظر می‌شود:
- اگر کیس بزرگ دارید، از نظر محدودیت فضا مشکلی ندارید و تصمیم ترقی آینده دارید، فرم ATX بهترین گزینه است. اعتدال خوبی بین امکانات، قیمت و ابعاد دارد و تقریباً با هر کیس معمولی سازگار است.
- اگر فضای کیس محدودتر است و نیازی به تعداد کارت گسترش زیاد ندارید، Micro‑ATX انتخاب اقتصادی و هوشمندانه‌ای است. برای کاربری‌های اداری، خانگی یا گیمینگ سبک مناسب است.
- اگر جستوجو ساخت یک سیستم جمع‌وجور، بی‌صدا یا مدل HTPC هستید، Mini‑ITX گزینه مناسبی است؛ هرچند هزینه ساخت مقداری بالاتر می‌رود و گزینه‌های ارتقا محدود خواهد شد.
- برای دستگاه‌های صنعتی خاص، سرورهای جاسازی‌شده یا پروژه‌های DIY فضایی همانند Nano‑ITX یا Pico‑ITX نقل می باشند، اما مناسب سیستم‌های دسکتاپ معمولی نیستند.
- اگر جستوجو بیشترین کارکرد، حمایتاز رم زیاد، چند GPU یا سیستم کاری حرفه‌ای هستید، E‑ATX گزینه قدرتمندی است اگر فضای کیس اجازه دهد.
سؤالات متداول
فرم فکتور یا «سایز مادربرد» اشکار‌کننده ابعاد فیزیکی، محل نصب پیچ‌ها، فاصله اسلات‌ها و تعداد پورت‌ها است. این ویژگی تعیین می‌کند مادربرد در چه اندازه کیس نصب می‌شود و چه تعداد اسلات دسترسی دارد.
ATX بزرگ‌ترین فرم فکتور رایج با بیشترین امکان ارتقا است. Micro‑ATX کوچک‌تر بوده ولی تعداد اسلات قابل‌قبولی دارد. Mini‑ITX کوچک‌ترین آن‌ها است با امکانات محدود و مناسب کیس‌های جمع‌وجور.
بله، اما با احتیاط. اگر مقداری توانایی فنی داشته باشید و بتوانید پیچ‌گوشتی دست بگیرید، به گمان زیادً می‌توانید این کار را انجام دهید. تنها چیزی که نیاز دارید، مقداری دقت، یک پیچ‌گوشتی مناسب، خمیر سیلیکون با کیفیت متوسط یا بالا و مقداری الکل ایزوپروپیل برای تمیزکاری است. ویدیوهای آموزشی بسیاری نیز در اینترنت وجود دارند که می‌توانند مرحله به مرحله به شما پشتیبانی کنند.
این فرم‌ها برای دستگاه‌های صنعتی، ابزار IoT یا مدیا پلیر طراحی شده‌اند و با سیستم‌های دسکتاپ عادی محدودیت تعداد بسیاری در ارتقا دارند، به این علت برای منفعت گیری در PC خانگی یا گیمینگ پیشنهاد نمی‌شوند.
دسته بندی مطالب
اخبار سلامتی
