ایران در پنجمین سال متوالی خشکسالی قرار دارد و منبع های آبی سرزمین به آخر رسیده است. با این حال اما در دو، سه سال تازه یک سوال تکراری هر از بعضی اوقات در فضای مجازی نقل می‌شود و جنجال به پا می‌کند: «آیا همسایه‌ها بارش ایران را می‌دزدند؟» کارشناسان هواشناسی در او مباحثه با ما به این سوال جواب داده‌اند. 

در سال‌هایی که سایه گرمایش جهانی و تحول اقلیم سنگین‌تر از همیشه بر سر ایران و منطقه افتاده، افت بارندگی و افتآب در سرزمین به یکی از جدی‌ترین نگرانی‌های محیط‌زیستی و اجتماعی تبدیل شده است. بارش‌های پراکنده، خشکسالی شدید و آسمانی که کمتر بارانی می‌شود، ذهن تعداد بسیاری از ایرانیان را دچار سوال‌هایی تازه کرده است. یکی از سوال‌ها این است که آیا کشورهای همسایه با بارورسازی ابرها، سهم بارش ایران را می‌دزدند؟ 

امارات در مسیر سامانه‌های ما نیست

کارشناسان و متخصصان هواشناسی با قاطعیت این ادعاها را رد می‌کنند. کارشناس جدا گانه هواشناسی با اصرار بر غیرعلمی بودن این گمانه‌ها می‌گوید: «ماجرای ابردزدی زیاد تر یک فضاسازی رسانه‌ای است تا یک حقیقت علمی. ایران کشوری خشک است که در چند دهه تازه با سوء مدیریت منبع های آبی و بحران تحول اقلیم، داخل دوره‌های مکرر خشکسالی شده است.» 

محمدرضا جاویدی اصرار می‌کند: «حتی اگر امارات بارورسازی ابرها را انجام دهد (که انجام می‌دهد) این کار در مقیاسی محدود و برای از بین بردن نیازهای داخلی خود و در وسعت زیاد محدود انجام می‌شود.» 

به حرف های جاویدی، امارات سرزمین کوچکی است با وسعتی محدود و مقدار بارش سالانه زیاد کم که از همه ظرفیت‌های مالی و فناوری خود برای مدیریت بحران آب منفعت می‌برد. بارورسازی ابرها نیز یکی از همین راهکارهاست. 

اما آیا این فرآیند می‌تواند اثری بر مقدار بارش در ایران داشته باشد؟ جاویدی با صراحت جواب می‌دهد: «خیر. سیستم‌های بارشی که بر ایران تاثییر می‌گذارند از مسیر امارات عبور نمی‌کنند. زیاد تر ابرها و سامانه‌هایی که داخل ایران خواهد شد از مسیر عراق، ترکیه، عربستان و دریای عرب می باشند، یا در شرق سرزمین، از اقیانوس هند و جریان مانسون تاثییر می‌پذیرند. امارات در موقعیتی نیست که بتواند مانعی برای این سامانه‌ها باشد یا ابرها را از مسیر ایران منحرف کند.» 

انحراف ابرها به سمت آذربایجان؟ 

بعد از ماجرای ابردزدی امارات از ایران، اکنون برخی رسانه‌های عمدتا فعال در فضای مجازی، از انحراف ابرهای مدیترانه‌ای که قبلا از ترکیه به ایران می‌آمدند به سمت سرزمین آذربایجان می‌گویند و اعتقاد دارند آمریکایی‌ها و رژیم صهیونیستی با استقرار در آذربایجان برای تحول اقلیم ایران نقشه دارند. یک کارشناس هواشناسی دیگر هم این فرضیه را به چند علت رد می‌کند و معتقد است این سخن بگویید‌های غیرکارشناسی فقط در فضای مجازی نقل می‌شود؛ مباحثی که در محافل علمی جایگاهی ندارند. 

چرا کشورها مشکلات خود را حل نمی‌کنند؟ 

نیما فرید مجتهد، دکترای هواشناسی  با اشاره به پروژه هارپ می‌گوید: «این چنین پروژه‌ای در جهان وجود دارد و پنهانی هم نیست و تحقیقات گسترده‌ای برای تغییرات اقلیمی انجام می‌شود، اما با دو مسئله می‌توان به این فرضیه‌ها جواب داد. نخست این که، آمریکا خود به‌طور جدی در معرض خشکسالی‌های گسترده قرار دارد. با جست‌وجوی ساده در سامانه‌های پایش خشکسالی این سرزمین، به راحتی می‌توان دید که نواحی نیمه مرکزی و شرقی آن به شدت با افتبارش و افت منبع های آب زیرزمینی روبه رو است. مشکلاتی که حتی علتتشدید فرونشست زمین شده است. این چنین کشورهایی همانند چین و عربستان، با وجود اندوخته و فناوری بالا، هم چنان با مشکلاتهای اقلیمی روبه رو می باشند. 

ترکیه اجازه ورود ابرهای بارشی به ایران را نمی‌دهد؟؛ اظهار علت کم بارشی ایران در قیاس با ترکیه

مجتهد می‌افزاید: «اگر واقعا این چنین سامانه‌هایی خروجی قابل توجهی داشتند، این کشورها پیش از آنکه بخواهند به دشمن خود ضربه بزنند، ابتدا مشکلات خود را حل می‌کردند. سال‌ها است که آمریکا، چین و حتی اروپا با شرایط وخیم تحول اقلیم دست‌وپنجه نرم می‌کنند و اگر این چنین فناوری‌ای داشتند، پیش از هر چیز آن را در خاک خود به‌کار می‌گرفتند.» 

بارورسازی ابرها، محدود و کم‌تاثییر

او اصرار می‌کند: «بارورسازی ابرها که فناوری آن حاضر و قابل انجام است، طی دو دهه قبل چندین دفعه در کشورهای گوناگون به کار رفته، اما هیچ گاه به نتایج گسترده منجر نشده است. مطالعات مشخص می کند بارورسازی ابرها نهایتا در گستره‌ای جغرافیایی کوچک و با حداکثر ۱۰ درصد افزایش بارش انجام می‌شود. به این علت جا به جایی یا منحرف کردن توده‌های جوی در عمل و از نظر علمی مقدور نیست.» 

مجتهد یادآوری کرد: «شواهد تاریخی همانند بادگیرها، آب انبارها، آب بندها و قنات‌ها مشخص می کند ایران مدام کشوری خشک بوده است سال‌ها هشدار داده شده می بود که تحول اقلیم و گرمایش جهانی روزی گریبان دنیا را خواهد گرفت و امروز این اتفاق برای تعداد بسیاری از کشورها، از جمله ایران رخ داده است.» 

این کشورها غیر قابل سکونت خواهد شد

به حرف های او، پیش‌بینی مدل‌های جهانی در عرصه تحول اقلیم برای خاورمیانه و شمال آفریقا مشخص می کند که حتی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس امکان پذیر در آینده با افزایش دمایی روبه رو شوند که ادامه زندگی در آن‌ها را غیرممکن کند. 

در حالی که امارات در مقاطعی بارورسازی ابرها را برای کشاورزی و مصارف آشامیدنی خود انجام می‌دهد، کارشناسان اصرار می‌کنند که این عمل نه‌تنها خطری برای بارش در ایران ندارد، بلکه ظرفیت انجام آن نیز به شکل گسترده، زیاد محدود و پرهزینه است. اگرچه نمی‌توان از نیاز و عطش مردم برای یافتن دلایل کم‌آبی چشم پوشید، اما باید با حقیقت‌های علمی مواجه شد. تحول اقلیم، افت منبع های آب زیرزمینی، و ناکارآمدی در مدیریت منبع های داخلی، نقش مهم را در حالت جاری دارند.