امروزه جنگنده‌های نظامی مدرن با قابلیت انجام چندین نقش گوناگون ساخته خواهد شد تا بتوانند انواع مأموریت‌ها را انجام بدهند. این رویکرد، از نظر اقتصادی و عملیاتی به‌صرفه‌تر است؛ چون یک هواپیما می‌تواند چند ماموریت گوناگون را بر مسئولیت بگیرد. اما همیشه این‌طور نبوده است. هواپیماهای رهگیر از جمله هواپیماهای نظامی قدیمی می باشند که تنها برای یک مقصد ساخته شده‌اند: رهگیری و نابود کردن هواپیماهای دشمن، به‌اختصاصی بمب‌افکن‌ها و هواپیماهای شناسایی.

جنگنده‌های معمولی عموماً طوری ساخته خواهد شد که شدت، چابکی و اعتدال خوبی داشته باشند و بتوانند در مأموریت‌های گوناگون به خوبی عمل کنند. اما رهگیرها زیاد تر روی شدت بالا و نرخ سریع اوج‌گیری تمرکز دارند و با موشک‌های دوربرد تجهیزشده‌اند تا قبل از نزدیک شدن به مقصد، آن را از بین ببرند.

رهگیرها برای اولین بار در جنگ جهانی اول به‌کار گرفته شدند تا زیپلین‌ و بمب‌افکن‌های گوناگون را سرنگون کنند. با ورود رادار در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ میلادی، رهگیرها موفق شدند تا سریع تر اهداف دشمن را شناسایی کنند و به همین علت زمان بیشتری برای اوج‌گیری و دچار شدن با آن‌ها داشتند. میگ-۲۵، اف-۱۰۶ دلتا دارت و انگلیش الکتریک لایتنینگ از جمله رهگیرهای کلاسیک می باشند که برای مقابله با تهدید بمب‌افکن‌های دوران جنگ سرد ساخته می‌شدند. جت‌های مدرن همانند میگ-۳۱ و اف-۲۲ رپتور گرچه رهگیرهای اختصاصی نیستند، اما در اوقات ملزوم نقش رهگیر را ایفا می‌کنند.

تفاوت‌های کلیدی بین رهگیرها و جنگنده‌های معمولی

۵ جنگنده‌ گسترش یافتهای که نیروی هوایی عراق بعد از جنگ با ایران هم چنان در اختیار داشت

در دوران جنگ سرد، رهگیرها به‌گفتن یک عامل بازدارنده در برابر بمب‌افکن‌های هسته‌ای طراحی شده و برای شدت و پرواز در ارتفاعات بالا ساخته شدند؛ به‌گفتن مثال، میگ-۲۵ قادر می بود تا به شدت ۲.۸ ماخ برسد. علاوه بر شدت بسیار، تمرکز کمتر روی مانورپذیری و نرخ صعود بالا از دیگر ویژگی‌های آن‌ها می بود. بزرگ‌ترین تفاوت رهگیرها با دیگر جنگنده‌ها، مربوط به محدود بودن تسلیحات آن‌ها می‌شود.

مقصد مهم رهگیر، دعوا سریع و مؤثر است؛ به همین علت، این هواپیماها زیاد تر دارای موشک‌های دوربرد می باشند که برای مقصد قرار دادن دشمن از فاصله زیاد طراحی شده‌اند. برخلاف آن، تسلیحات مناسب برای نبردهای نزدیک، همانند موشک‌های هدایت‌شونده مادون قرمز ایم-۹ سایدوایندر، در این جنگنده‌ها کمتر به کار می‌رود.

جنگنده‌های معمولی برتری هوایی، به‌طور کامل برای نبردهای هوایی، مهندسی و تجهیزات تسلیحاتی تجهیزشده‌اند و تعادلی بین شدت، مانورپذیری، ظرفیت حمل تسلیحات و مداومت پرواز تشکیل می‌کنند تا برتری هوایی را نگه داری نمایند. این جنگنده‌ها طبق معمولً در قالب گروه‌های پروازی، گشت‌های هوایی انجام خواهند داد و ماموریت دارند تا ضمن شناسایی و مقابله با یک یا چند هواپیمای دشمن، از یک منطقه اشکار و ممنوعه محافظت کنند. از مثالهای این جنگنده‌ها می‌توان به اف-۱۵ ایگل و سوخو-۲۷ فلانکر اشاره کرد.

چند فروند رهگیر اختصاصی هم چنان باقی مانده‌ و آیا تا این مدت هم کاربرد دارند؟

بعد از آخر جنگ سرد، هواپیماهای رهگیر اختصاصی تقریباً جای خود را به جنگنده‌های چندمنظوره‌ای دادند که توانایی انجام نقش رهگیری را نیز دارند. آمریکا در دهه ۱۹۸۰ آخرین رهگیر اختصاصی خود، یعنی کانویِر F-106 دلتا دارت را کنار گذاشت.

اروپا نیز در اغاز سال ۲۰۱۱، رهگیر اختصاصی پاناویا تورنادو ADV مدل F-3 را از خدمت ارتش خارج نمود و چین نیز کم کم هواپیمای شن‌یانگ J-8 را در سال ۲۰۲۲ کنار گذاشت. روسیه تنها کشوری است که تا این مدت میگ-۳۱ فاکس‌هاوند، رهگیر اختصاصی خود، را هم چنان در ناوگانش نگه داری کرده است. با وجود این که این هواپیما از اغاز دهه ۱۹۸۰ به خدمت گرفته شده، روسیه برنامه دارد آن را تا سال ۲۰۳۰ نگه دارد و سیستم‌های راداری آن را ارتقا دهد؛ به این ترتیب این سرزمین می‌خواهد موشک‌هایی شبیه R-77 به آن اضافه کرده و قابلیت‌های مافوق صوت کینژال را برای آن به‌کار گیرد.

۵ فروند از سریع ترین جت های جنگنده جهان؛ از MiG-25 Foxbat تا F-14 Tomcat

روسیه در حال گسترش نسل جدیدی از هواپیماهای رهگیر است که با نام PAK DP یا میگ-۴۱ شناخته می‌شود و قرار است آن را جانشین میگ-۳۱ کند. به دلایل گوناگون، شمار دقیق رهگیرهای اختصاصی روسیه اشکار نیست، اما حرف های می‌شود که بین ۸۵ تا ۱۳۱ فروند می باشند.