اندیشکده چینی «ثینک چاینا» در گزارشی به دگرگونی مفهوم ازدواج در چین پرداخته است. این اندیشکده در گزارش خود آورده است: در آوریل امسال، فانگ چینگ، تهیه‌کننده ۳۳ ساله اهل پکن، کاری جسورانه انجام داد: او در شبکه اجتماعی ردنوت آگهی داد تا «همراه ازدواجی» اشکار کند؛ اما با این شرط که هیچ رابطه عاشقانه‌ای در کار نباشد. در متن او آمده می بود: «جستوجو شریک ازدواج هستم؛ هرکدام زندگی جدا گانه و حساب‌های مالی جدا، ولی در مناسبت‌ها و ماموریت های خانوادگی در کنار هم».

برخلاف انتظارش، نزدیک به صد نفر به این فراخوان جواب دادند. فانگ طی دو ماه با پنج نفر از آنها دیدار کرد و در نهایت فردی را انتخاب کرد که قیمت‌های شبیه داشت. او می‌گوید: «ما به هم احترام می‌گذاریم و یکدیگر را تحسین می‌کنیم، هرچند این لزوماً به عشق منجر نمی‌شود.»

در جامعه‌ای که ازدواج جایگاه پررنگی دارد، اتفاق‌ای به نام «ازدواج مشارکتی» در حال گسترش است؛ ازدواجی که زیاد تر بر پایه توافق و نیاز متقابل شکل می‌گیرد تا احساسات رمانتیک.

فانگ، که پیش‌تر نیازی به ازدواج نمی‌دید، تنها برای پدربزرگ بیمار و سالخورده‌اش این چنین تصمیمی گرفت. او که بزرگ‌کننده مهم فانگ بوده، در جشنواره بهاری آرزو کرده می بود نوه‌اش پیش از مرگ ازدواج کند. فانگ که دو رابطه جدی ناموفق را پشت سر گذاشته، اکنون تصمیم گرفته با «شریک ازدواجی» خود طی یک سال آینده ازدواج کند.

او و شریکش حتی خانواده‌هایشان را به یکدیگر معارفه کرده‌اند. فانگ می‌گوید جز داستانی ساختگی درمورد نحوه آشنایی، بقیه جزئیات حقیقت دارد. او داشتن فرزند را منتفی نمی‌داند، اما پافشاری می‌کند مسئولیت مهم بر دوش همسر آینده خواهد می بود. به باور او، ازدواج زیاد تر همانند شراکت تجاری است: «ازدواج یعنی یافتن همکار زندگی و عمل به تعهدات قراردادی».

«ازدواج AA»؛ تقسیم برابر هزینه‌ها

شکل فرد دیگر از ازدواج نوین، مدل «AA» است که بر تقسیم برابر هزینه‌ها محکم است. لو فانگ، کارمند ۳۲ ساله، همراه همسرش همه مخارج را دقیق تقسیم می‌کند: او هزینه پوشک و لباس فرزند را می‌پردازد و همسرش هزینه شیر خشک و تفریحات کودک را. حتی سیستمی از جریمه دارند؛ اگر یکی برای تفریح بیرون برود و فرد دیگر از کودک مراقبت کند، باید ساعتی ۱۰۰ یوان جریمه بدهد.

به حرف های لو، این روش یکی از بزرگ‌ترین منبع‌های اختلاف زناشویی یعنی پول را از بین می‌برد. منتقدان، این مدل را «محاسبه‌گرانه» می‌دانند، اما لو معتقد است همین توازن به عشق مجدد بین او و همسرش پشتیبانی کرده است.

«ازدواج دوطرفه»؛ میراث سیاست تک‌فرزندی

مدل فرد دیگر که در چین رایج شده «ازدواج دوطرفه» است؛ شکلی که در استان‌های جیانگسو و ژجیانگ اغاز شد. در این مدل، هیچ‌کدام از خانواده‌ها جایگاه برتر ندارند، خبری از مهریه یا جهیزیه نیست و فرزندان به‌طور مساوی نام خانوادگی پدر و مادر را می‌گیرند.

شن دان‌لی، زن ۳۷ ساله اهل ژجیانگ، با همسرش دو فرزند دارد: پسر نام خانوادگی پدر (ژو) و دختر نام خانوادگی مادر (شن) را گرفته است. آنها با هر دو خانواده زندگی می‌کنند و هشت نفر از سه نسل در یک خانه زیر یک سقف به سر می‌برند. شن می‌گوید این مدل او را از حس «بیگانگی» در خانه همسر دور کرده و امنیت بیشتری داده است.

کارشناسان حقوقی و جامعه‌شناسان اعتقاد دارند این اشکال تازه ازدواج نتیجه افزایش آگاهی فردی و قوت چانه‌زنی زنان است. به حرف های گویی فانگ‌فانگ، وکیل مستقر در شانگهای، ازدواج مشارکتی و دوطرفه به زنان اجازه می‌دهد صدای بیشتری در روابط داشته باشند.

او می‌افزاید که گرچه این ازدواج‌ها امکان پذیر ناقص به نظر برسند، اما بازتابی از پیشرفت اجتماعی و حقوق زنان‌اند. در همین حال، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه پکن پافشاری می‌کند که در جامعه امروزی که «جامعه غریبه‌ها» نام گرفته، انتخاب فردی اهمیت بیشتری نسبت به سنت‌های خویشاوندی دارد.

بین آزادی فردی و الزامات اجتماعی

با وجود تمایل جوانان به استقلال، سختی خانواده و سیاست‌های دولتی برای مقابله با افت ازدواج و فرزندآوری هم چنان سنگین است. نمونه آن، چی هوان، معلم ۳۰ ساله‌ای از مغولستان داخلی است که بعد از بیشتر از ۱۰۰ خواستگاری ناموفق، در ردنوت به جستوجو «شریک ازدواجی» گشت. او می‌گوید: «بزرگ‌ترین معنی ازدواج این است که آدمی عادی به نظر بیایم.»

از نظر دیگر، دولت محلی با اراعه مشوق‌هایی، چون پاداش نقدی، کوپن مصرفی و بسته‌های ازدواج تلاش دارد جوانان را به ازدواج و فرزندآوری ترغیب کند.

چالش‌ها و شکنندگی ازدواج‌های نوین

با وجود جذابیت ظاهری، این شکل‌های تازه ازدواج در برابر حقیقت‌های زندگی صدمه‌پذیرند. به حرف های وکیل گویی، مشکلات مالی، اختلاف بر سر مالکیت خانه یا حتی تقلب در جلوگیری از بارداری می‌تواند به بحران و طلاق منجر شود. در ازدواج‌های دوطرفه نیز اختلاف بر سر نام خانوادگی فرزند یا تعداد فرزندان به درگیری بین خانواده‌ها دامن می‌زند.

این چنین، سوال مهمی درمورد آینده مراقبت از سالمندان نقل است. در ازدواج‌های AA که بر استقلال و مساوات پافشاری دارند، قضیه حمایتاز والدین سالخورده یا حتی مراقبت از یکدیگر در دوران پیری به چالشی جدی بدل می‌شود.

جمع‌بندی

ازدواج‌های نوین در چین، از مشارکتی تا AA و دوطرفه، بازتابی از تلاش نسل جوان برای آشتی دادن آزادی فردی با الزامات اجتماعی است. این الگو‌ها اگرچه آزادی و برابری بیشتری به زنان و جوانان خواهند داد، اما همزمان خطر شکنندگی و ابراز تعارض‌های تازه را نیز در خود دارند. در جامعه‌ای با ریشه‌های عمیق کنفوسیوسی، ازدواج سنتی هم چنان غالب خواهد ماند، اما شکل‌های نوین نشان‌دهنده تغییرات نسلی و سازگاری با تغیرات اجتماعی‌اند.