افزایش ۲۴ تا ۳۵ درصدی شهریه دانشگاه آزاد، نگرانی داوطلبانی را که چشم به راه کارنامه کنکور می باشند زیاد تر کرده است. برخی  که فراهم شهریه دانشگاه آزاد را با کار دانشجویی برنامه‌ریزی کرده بودند، اکنون حساب‌وکتابشان به‌هم خورده است. 

شهریه‌ها چه مقدار افزایش یافته؟

باران، داوطلب رشته انسانی، عدم قبولی در دانشگاه تهران یا دیگر دانشگاه‌های دولتی را «شکستی بزرگ» می‌داند. اکنون با دیدن کارنامه‌اش یک راه پیش روی اوست؛ دانشگاه آزاد که به زعم خود او یک کابوس بزرگ است. او و دیگر داوطلبان در جست‌وجوی شهریه هر ترم می باشند و با افزایش ۲۴ تا ۳۵ درصدی روبه رو شده‌اند که حساب و کتاب ذهنی‌شان را به هم ریخته است. سال قبل نیز بعد از افزایش شهریه دانشگاه آزاد دانشجویان با تجمع‌هایی در روبه رو نهادهای گوناگون نسبت به افزایش چند برابری شهریه اعتراض داشتند.

سخنگوی دانشگاه آزاد در جواب به نگرانی‌ها حرف های است: «شهریه دانشگاه آزاد نه‌تنها یک‌پنجم تا یک‌ششم، بلکه چندین برابر کمتر از سرانه دانشجویی دیگر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی سرزمین است و حتی از شهریه تعداد بسیاری از مجموعه‌های آموزشی قبل از دیپلم نیز پایین‌تر است.»

وی به این نوشته اشاره داشته است که دانشجویان سنواتی با افزایش ۱۵ درصدی روبه رو خواهد شد با این حال، یکی از دانشجویان می‌گوید که شهریه ثابت رشته‌های علوم انسانی در ترم قبل نزدیک به ۲ میلیون تومان می بود، اما در ترم تازه به طور ناگهانی به ۱۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده است.

دو راهی رفتن یا نرفتن!

با افزایش شهریه‌ها، این سوال پیش می‌آید که آیا خانواده‌ها توان پرداخت هزینه دانشگاه آزاد را دارند و آیا داوطلبان از ورود به دانشگاه صرف‌نظر می‌کنند یا هم چنان مصمم می باشند؟

رضا، داوطلب کنکور هنر ۱۴۰۴، در این باره او گفت: «اگر سر میز مصاحبه بنشینید از شما نمی‌پرسند کدام دانشگاه درس خوانده‌اید، از شما رزومه می‌خواهند و می‌پرسند چه کارهایی بلدی انجام دهی! به این علت اگر قرار باشد داخل دانشگاه آزاد شوم، ترجیح می‌دهم این هزینه را صرف کلاس‌های آموزش تخصصی کنم.»

اما رشته هنری با دیگر رشته‌ها متفاوت است. پونه، داوطلب رشته ریاضی، می‌گوید: «ترجیح می‌دهم یک سال دیگر پشت کنکور بمانم. رنکینگ دانشگاه برای من زیاد مهم است؛ چرا باید برای دانشگاهی هزینه کنم که در هیچ کجای دنیا اسم و رسمی ندارد؟» این نظر پونه در حالی نقل شده است که مطابق آخرین گزارش‌ها سهم دانشگاه‌های ایرانی در بین هزار دانشگاه برتر جهان افت اشکار کرده است.

در روبه رو، امیر، داوطلب رشته تجربی، تصمیم متغیری دارد و می‌خواهد هر چه سریع تر داخل بازار کار شود. او به بازی‌سازی یا حرفه‌ای همانند تعمیرکاری یا نجاری روی می‌آورد و در ادامه گفت: «ابتدا فکر می‌کردم اگر دانشگاه آزاد قبول شوم می‌توانم همزمان با درس خواندن، کار کنم و از بعد هزینه‌ها برآیم. اما در جریانید که حالت سرزمین چطور است؟ برادر بزرگترم با ۱۵ سال سابقه کار تعدیل شده است. من چطور کار اشکار کنم؟ رقابت بین بچه‌های تجربی زیاد بالا است و شانس من به شدت کم است. نمی‌توانم به آینده شغلی‌ام قمار کنم.» آمارها مشخص می کند که تعداد بسیاری از داوطلبان پسر نگاهی همانند امیر دارند. در آزمون کنکور امسال ۹۵۷ هزار و ۷۹۸ متقاضی ثبت نام کرده‌اند که از این تعداد ۶۳ درصد زن و ۳۷ درصد مرد می باشند؛ این روال یعنی افت جمعیت پسران در کنکور طی سال‌های تازه افزایشی بوده است.

کسری چندصدمیلیاردی  

دغدغه امیر، داوطلب رشته تجربی، دغدغه تعداد بسیاری از رقبایش در رشته پزشکی نیز هست. به نظر می‌رسد قانون اراعه و تقاضا در دانشگاه‌ها کاملاً مشهود است؛ به طوری که برای مثال ظرفیت پذیرفتن دانشجویان پزشکی از سال قبل دو برابر شده است، در حالی که زیرساخت‌های ملزوم فراهم نیست.

معاون آموزشی وزارت بهداشت در این خصوص او گفت: «بر مسئولان اقتصادی سرزمین واجب است که هرچه سریع تر بودجه ملزوم برای تشکیل زیرساخت‌های آموزشی را فراهم کنند، در غیر این صورت آینده خوبی برای فارغ‌التحصیلان پزشکی و دندانپزشکی متصور نخواهیم می بود.»

این مشکل تنها به رشته‌های پزشکی و دانشگاه‌های دولتی محدود نمی‌شود؛ زیرساخت‌ها در دانشگاه آزاد نیز فراهم نیست. هرچند امسال شهریه رشته پزشکی در دانشگاه‌های آزاد ۲۴ درصد افزایش داشته، سخنگوی دانشگاه آزاد اصرار کرد: «در مقطع دکتری عمومی (پزشکی، دندان و دارو) و پیراپزشکی، هزینه‌های مترتب زیاد بالا است و حتی در قسمت هزینه‌های عرصه (بیمارستان‌های دانشگاه) هر سال با کسری چند صدمیلیاردی مواجهیم.»

شهریه برابر کیفیت نابرابر

در این بین، برخی داوطلبان حاضرند به هر طریقی امسال داخل دانشگاه شوند. برخی پسران نیز برای به تعویق انداختن زمان سربازی‌شان اصرار دارند و حاضرند هر دانشگاهی که قبول شوند، بروند. علیرضا در این باره به خبرنگار فرارو او گفت: «شهریه در دانشگاه‌های آزاد شهرستان ارزان‌تر است. من دانشگاه آزاد چالوس را مد نظر دارم، اما مطمئنم که قرار نیست به جای خاصی برسم. در حالتی از ابهام قرار داریم و همه کارهایمان را معلق در هوا نگه داشته‌ایم.»

اما چرا علیرضا این فکر را دارد؟ این قضیه تازه نیست. سال‌ها است که درمورد کیفیت آموزشی دانشگاه آزاد، به اختصاصی واحدهای دوردست، انتقادهایی نقل شده است. به گفتن مثال، یک خبرگزاری دولتی در سال ۱۴۰۲ نوشت: «کیفیت پایین آموزش در دانشگاه آزاد، با وجود افزایش سالانه ۲۰ تا ۲۵ درصدی شهریه، مدام مورد انتقاد دانشجویان و صاحب‌نظران حوزه آموزش عالی بوده است.»

سخنگوی دانشگاه آزاد نیز در خصوص شهریه کمتر واحدهای دوردست او گفت: «مقدار شهریه در مقطع کارشناسی رشته حقوق واحدهای پیشرو در تهران و مراکز استان‌ها با مقدار شهریه همان رشته در یک واحد دانشگاهی در یک شهر دوردست با امکانات کمتر، با رویکرد عدل‌محور متفاوت و تا ۵۰ درصد کمتر است.»

کشمکش حقوق اساتید و کیفیت آموزشی

اما سوال این است که چرا یک دانشگاه باید امکانات کمتری داشته باشد؟ آیا عدل به این معنی نیست که همه دانشجویان در سراسر ایران از امکانات یکسان برخوردار باشند؟

یک استاد دانشگاه در این عرصه به خبرنگار فرارو او گفت: «از دانشگاه‌های شهرهای کوچک خواست می‌شود که به گفتن استاد مدعو تدریس کنیم، اما مقدار حقوق به قدری پایین است که حتی کفاف هزینه رفت‌وآمد را هم نمی‌دهد. عدل آموزشی تنها هنگامی معنی اشکار می‌کند که امکانات و کیفیت برابر باشد.»

مشکلات اساتید تنها به دانشگاه آزاد محدود نمی‌شود. کارن ابری‌نیا، استاد دانشگاه تهران، در او گفت‌وگویی اشاره کرده است: «استادان حتی با ۳۰ سال سابقه خدمت، درآمدی کمتر از هزار دلار دارند؛ در حالی که در کشورهای همسایه همانند عراق و عربستان، حقوق اساتید چند برابر است و امکانات پژوهشی چشمگیری اراعه می‌شود.»

به نظر می‌رسد تعداد بسیاری از اساتید ترجیح خواهند داد فضای آکادمیک ایران را ترک کنند و نه تدریس در واحدهای دوردست دانشگاه آزاد.