به گمان زیادً شما هم نام پروکسی را شنیده‌اید یا ناچار به منفعت گیری از آن شده‌اید. اما تابه‌حال در رابطه این نوشته تحقیق کرده‌اید که پروکسی چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟ در این نوشته، با زبان ساده و دقیق، همه‌چیز را درمورد پروکسی سرور‌ها، انواع آنها، تفاوتشان با VPN و نکاتی که برای انتخاب یک پروکسی خوب باید بدانید بازدید می‌کنیم.

پروکسی چیست؟

پروکسی (Proxy Server) یک کامپیوتر یا سرور واسطه است که بین دستگاه شما و اینترنت قرار می‌گیرد. هنگامی از پروکسی منفعت گیری می‌کنید، به‌جای این که خواست شما مستقیماً به وب‌سایت ارسال شود، ابتدا به پروکسی فرستاده می‌شود. این سرور سپس با منفعت گیری از IP خود خواست شما را به مقصد می‌فرستد و جواب را برمی‌گرداند.

به این ترتیب، وب‌سایت مقصد به‌جای آدرس IP واقعی شما، آدرس پروکسی را مشاهده می‌کند و همین نوشته هم علتمی‌شود تا بتوانید محدودیت‌های اینترنت را دور بزنید.

منفعت گیری از پروکسی نه‌تنها برای مخفی‌کردن هویت سودمند است، بلکه در برخی کاربردهای دیگر همانند فیلتر کردن محتوا، ذخیره‌سازی نسخه کش (Cache) صفحات یا تقسیم بار شبکه هم منفعت گیری می‌شود. به‌گفتن مثال، سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ طبق معمولً از پروکسی برای کنترل ترافیک اینترنت کارکنان خود منفعت گیری می‌کنند.

انواع پروکسی سرور

پروکسی‌ها بر پایه سطح ناشناس بودن، محل قرارگیری و نوع کارکرد به دسته‌های مختلفی تقسیم خواهد شد. هر نوع پروکسی، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد و انتخاب صحیح آن به مقصد و نیاز کاربر بستگی دارد.

برای مثال، پروکسی‌های شفاف زیاد تر در سازمان‌ها و محیط‌های آموزشی برای کنترل ترافیک و ذخیره‌سازی محتوا منفعت گیری خواهد شد، درحالی‌که پروکسی‌های کاملاً ناشناس زیاد تر برای نگه داری حریم خصوصی و دورزدن محدودیت‌ها کاربرد دارند. در ادامه، با اهمیت ترین انواع پروکسی را به شما معارفه می‌کنیم.

پروکسی شفاف (Transparent Proxy)

پروکسی شفاف داده‌ها را بدون تحول به مقصد منتقل می‌کند و IP واقعی کاربر را نیز به وب‌سایت مقصد نمایش می‌دهد. این نوع پروکسی طبق معمولً برای کش‌کردن صفحات وب و افت مصرف پهنای باند منفعت گیری می‌شود.

برای مثال، یک دانشگاه می‌تواند از پروکسی شفاف منفعت گیری کند تا صفحاتی که دانشجویان به‌طور مکرر باز می‌کنند، سریع تر بارگذاری شود. مزیت مهم آن، بهبود شدت بارگذاری در شبکه‌های بزرگ است، اما برای ناشناس ماندن یا عبور از محدودیت‌ها مناسب نیست.

پروکسی ناشناس (Anonymous Proxy)

این نوع پروکسی آدرس IP کاربر را نهان می‌کند، اما در هدر خواست‌ها مشخص می کند که کاربر از پروکسی منفعت گیری کرده است. به همین علت، اگر مقصد شما جلوگیری از ردیابی مستقیم IP باشد، پروکسی ناشناس گزینه‌ای مناسب است، هرچند وب‌سایت مقصد هم چنان فهمید واسطه‌بودن سرور خواهد شد.

پروکسی کاملاً ناشناس (High Anonymity Proxy)

گسترش یافتهترین نوع پروکسی از نظر نگه داری حریم خصوصی است. در این مدل، هیچ نشانه‌ای از منفعت گیری از پروکسی در هدر خواست‌ها وجود ندارد و IP کاربر کاملاً مخفی باقی می‌ماند. این ویژگی علتمی‌شود وب‌سایت مقصد نتواند تشخیص دهد که شما درحال منفعت گیری از یک سرور واسطه هستید یا خیر. کاربران حرفه‌ای، روزنامه‌نگاران یا افرادی که فعالیت‌های حساس آنلاین دارند طبق معمولً این نوع پروکسی را ترجیح خواهند داد.

پروکسی تحریف‌کننده (Distorting Proxy)

در این مدل، پروکسی به وب‌سایت مقصد یک IP جعلی ارسال می‌کند که طبق معمولً به سرزمین یا موقعیت جغرافیایی فرد دیگر تعلق دارد. این روش برای عبور از محدودیت‌های جغرافیایی زیاد مؤثر است. برای مثال، اگر یک سرویس استریم ویدیو فقط در ایالات متحده قابل دسترس باشد، پروکسی تحریف‌کننده می‌تواند وانمود کند که شما از همان سرزمین متصل شده‌اید.

پروکسی عمومی (Public Proxy)

این نوع پروکسی برای منفعت گیری عموم باز است و طبق معمولً رایگان اراعه می‌شود. هرچند منفعت گیری از آن ساده است، اما معایب بسیاری دارد: شدت پایین، خطرات امنیتی و گمان ذخیره یا فروش داده‌های کاربران. تعداد بسیاری از این سرورها توسط افراد ناشناس مدیریت خواهد شد و امکان پذیر اهداف تجاری یا حتی مخرب داشته باشند.

پروکسی اشتراکی (Shared Proxy)

در این مدل، چندین کاربر هم‌زمان از یک آدرس IP منفعت گیری می‌کنند. این نوشته علتمی‌شود ردیابی یک کاربر خاص دشوار شود و سطح ناشناس بودن افزایش اشکار کند. بااین‌حال، منفعت گیری هم‌زمان کاربران می‌تواند شدت و پایداری اتصال را افت دهد. این نوع پروکسی زیاد تر در سرویس‌های ارزان‌قیمت یا برای کارهایی همانند مدیریت چند حساب کاربری منفعت گیری می‌شود.

پروکسی چرخشی (Rotating Proxy)

پروکسی چرخشی در هر اتصال یا در بازه‌های وقتی اشکار، IP کاربر را تحول می‌دهد. این ویژگی برای جلوگیری از مسدود شدن IP در وب‌سایت‌ها زیاد سودمند است. کاربرد مهم آن در عملیات وب اسکرپینگ (Web Scraping)، تست کارکرد وب‌سایت‌ها و دورزدن محدودیت‌های اعمال‌شده بر تعداد خواست‌ها است.

پروکسی معکوس (Reverse Proxy)

برخلاف دیگر پروکسی‌ها که بین کاربر و اینترنت قرار می‌گیرند، پروکسی معکوس بین کاربر و یک یا چند سرور مقصد قرار دارد. این نوع طبق معمولً برای توزیع بار ترافیکی بین چند سرور، افزایش امنیت، مخفی‌کردن ساختار داخلی شبکه و جلوگیری از حملات DDoS منفعت گیری می‌شود. شرکت‌های بزرگ و وب‌سایت‌های پربازدید طبق معمولً از پروکسی معکوس برای مدیریت بهتر ترافیک منفعت می‌برند.

انواع پروتکل‌های پروکسی

پروکسی‌ها فقط از نظر ساختار و سطح ناشناس بودن با هم فرق ندارند، بلکه بر پایه پروتکلی که برای انتقال داده منفعت گیری می‌کنند هم می‌توان آنها را دسته‌بندی کرد. در ادامه نوشته پروکسی چیست به توضیح انواع پروتکل‌ها می‌پردازیم.

پروتکل در واقع زبان یا استانداردی است که پروکسی برای برقراری ربط بین کاربر و سرور مقصد به کار می‌برد. شناخت این پروتکل‌ها به شما پشتیبانی می‌کند تا بدانید کدام نوع برای وب‌گردی روزانه، استریم، بازی یا کاربردهای سازمانی مناسب‌تر است.

HTTP Proxy

یکی از رایج‌ترین انواع پروکسی است که برای مدیریت ترافیک HTTP طراحی شده است. هنگامی شما یک وب‌سایت عادی (با آدرس http://) را باز می‌کنید، این پروکسی می‌تواند خواست و جواب‌ها را مدیریت کند. از مزایای HTTP Proxy می‌توان به شدت بالا و حمایتوسیع اشاره کرد، اما عیب مهم آن نبوده است رمزنگاری است. به همین علت برای وب‌سایت‌هایی که اطلاعات حساس منتقل می‌کنند (همانند فروشگاه‌های آنلاین یا بانک‌ها) مناسب نیست.

HTTPS Proxy

نسخه گسترش یافتهتر HTTP Proxy است که از پروتکل امن SSL/TLS منفعت گیری می‌کند. این نوع پروکسی داده‌ها را رمزنگاری می‌کند و به این علت امنیت بالاتری دارد. اگر بخواهید در وب‌سایت‌های رمزگذاری‌شده (https://) فعالیت کنید، منفعت گیری از HTTPS Proxy الزامی است. برای مثال، اگر تصمیم دارید در یک شبکه عمومی به حساب بانکی خود داخل شوید، منفعت گیری از پروکسی HTTPS می‌تواند خطر سرقت داده‌ها را تا حد بسیاری افت دهد.

SOCKS Proxy

SOCKS یک پروتکل چندمنظوره است که برخلاف HTTP، محدود به ترافیک وب نیست. SOCKS Proxy می‌تواند انواع مختلفی از داده‌ها همانند ایمیل، FTP یا حتی ترافیک بازی‌های آنلاین را مدیریت کند. نسخه گسترش یافتهتر آن یعنی SOCKS5 از احراز هویت و رمزنگاری حمایتمی‌کند. به همین علت تعداد بسیاری از کاربران حرفه‌ای برای فعالیت‌هایی همانند تورنت یا اپلیکیشن‌های متنوع، SOCKS Proxy را ترجیح خواهند داد.

به‌گفتن مثال پروتکل‌های پروکسی تلگرام از نوع HTTPS و SOCKS می‌تواند باشد.

کاربردهای پروکسی چیست

پروکسی‌ها فقط برای مخفی کردن IP منفعت گیری نمی‌شوند و کاربردهای آنها زیاد گسترده‌تر است. از امنیت گرفته تا مدیریت شبکه برای موارد بسیاری می‌توان از آنها منفعت گیری کرد. بسته به نوع و مقصد منفعت گیری، می‌توانید پروکسی را به ابزاری کارآمد برای بهبود توانایی آنلاین خود تبدیل کنید.

نگه داری حریم خصوصی

یکی از با اهمیت ترین دلایل منفعت گیری از پروکسی، محافظت از هویت کاربر در فضای آنلاین است. با نهان کردن IP واقعی، وب‌سایت‌ها و سرویس‌ها نمی توانند مکان دقیق یا هویت شما را تشخیص دهند. برای مثال، یک روزنامه‌نگار که روی موضوعات حساس تحقیق می‌کند، می‌تواند با منفعت گیری از پروکسی از ردیابی فعالیت‌های خود جلوگیری کند.

عبور از محدودیت‌های جغرافیایی

تعداد بسیاری از سرویس‌های آنلاین محتوای خود را فقط در کشورهای خاصی اراعه می‌کنند. با منفعت گیری از پروکسی می‌توانید وانمود کنید از کشوری دیگر متصل شده‌اید و به این محتوا دسترسی اشکار کنید. برای مثال، اگر یک فیلم در سرویس استریم فقط در آمریکا حاضر باشد، پروکسی می‌تواند این محدودیت را دور بزند.

افزایش شدت بارگذاری

برخی پروکسی‌ها قابلیت کش (Cache) دارند؛ یعنی نسخه ذخیره‌شده از صفحات وب را نگه می‌دارند و در مراجعات بعدی، همان نسخه را به کاربر نمایش خواهند داد. این کار علتمی‌شود صفحات محبوب یا پرکاربرد سریع تر بارگذاری شوند. سازمان‌ها و شبکه‌های آموزشی طبق معمولً برای صرفه‌جویی در پهنای باند و بهبود توانایی کاربران از این قابلیت منفعت گیری می‌کنند.

نحوه کار پروکسی سرور

کار پروکسی در ظاهر ساده است اما مکانیزم پشت آن می‌تواند پیچیده باشد. هنگامی شما آدرس یک وب‌سایت را در مرورگر خود داخل می‌کنید، خواست شما ابتدا به پروکسی سرور ارسال می‌شود. پروکسی این خواست را بازدید می‌کند؛ امکان پذیر آن را تحول دهد، ثبت کند یا حتی مسدود کند. سپس خواست به سرور مقصد ارسال می‌شود و جواب دریافتی مجدد به پروکسی برمی‌گردد. در نهایت پروکسی جواب را به شما مشخص می کند.

این فرآیند علتمی‌شود وب‌سایت مقصد هیچ‌زمان به‌طور مستقیم با شما ربط نداشته باشد. بسته به نوع پروکسی، داده‌ها امکان پذیر رمزنگاری شوند، IP تحول کند یا حتی بخشی از اطلاعات حذف شود.

مزایای منفعت گیری از پروکسی چیست

به‌طور کلی منفعت گیری از پروکسی مزایایی را می‌تواند به همراه داشته باشد:

• افزایش امنیت: نهان‌کردن IP و جلوگیری از دسترسی مستقیم مهاجمان.
• بهبود توانایی آنلاین: دسترسی به محتوای محدودشده و افزایش شدت بارگذاری.
• کنترل و مدیریت شبکه: در سازمان‌ها می‌توانند ترافیک کاربران را مدیریت یا محدود کنند.
• افت بار سرور: پروکسی معکوس می‌تواند بار خواست‌ها را بین چند سرور تقسیم کند.

معایب منفعت گیری از پروکسی

به‌همین‌ترتیب، معایب منفعت گیری از آنها نیز به شرح زیر است:

• امنیت پایین در برخی مدل‌ها: به‌اختصاصی پروکسی‌های عمومی یا رایگان.
• شدت کم: درصورتی‌که سرور شلوغ یا دور از موقعیت کاربر باشد.
• خطر افشای داده‌ها: برخی اراعه‌دهندگان ناشناس می‌توانند فعالیت‌های شما را ثبت کنند.
• محدودیت در کارایی: پروکسی‌ها همه ترافیک را رمزنگاری نمی‌کنند، برخلاف VPN.

تفاوت پروکسی و VPN چیست

هرچند پروکسی و VPN در ظاهر همانند به‌نظر می‌رسند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. پروکسی تنها ترافیک اینترنتی شما را از یک سرور واسطه عبور می‌دهد، درحالی‌که VPN همه داده‌ها را رمزنگاری کرده و امنیت زیاد بیشتری فراهم می‌کند. این چنین VPN طبق معمولً همه سیستم یا دستگاه شما را پوشش می‌دهد، اما پروکسی امکان پذیر فقط روی یک اپلیکیشن یا مرورگر فعال باشد.

برای مثال، اگر بخواهید فقط مرورگر خود را برای عبور از محدودیت‌ها تنظیم کنید، پروکسی کافی است. اما اگر به امنیت کامل در سطح سیستم نیاز دارید (برای مثالً زمان اتصال به وای‌فای عمومی)، VPN انتخاب بهتری خواهد می بود.

به‌طورکلی، همه تفاوت‌های پروکسی و VPN را در جدول زیر آورده‌ایم:

ویژگی‌ها	پروکسی (Proxy)	وی‌پی‌ان (VPN)
محدوده پوشش	طبق معمولً فقط یک اپلیکیشن یا مرورگر اشکار را پوشش می‌دهد.	همه ترافیک اینترنت دستگاه را رمزنگاری و هدایت می‌کند.
رمزنگاری داده‌ها	زیاد تر فاقد رمزنگاری است (مگر در HTTPS Proxy یا SOCKS5).	همه داده‌ها به‌طور کامل رمزنگاری خواهد شد.
امنیت	امنیت متوسط؛ برای ناشناس‌ماندن و عبور از محدودیت‌ها مناسب است ولی ضمانت بالایی ندارد.	امنیت بالا؛ مناسب برای منفعت گیری در شبکه‌های عمومی یا تبادل اطلاعات حساس.
شدت اتصال	طبق معمولً سریع تر چون داده‌ها رمزنگاری نمی‌شوند.	به‌علت رمزنگاری امکان پذیر مقداری کندتر باشد.
هویت کاربر	آدرس IP مهم نهان می‌شود اما سطح ناشناس بودن بسته به نوع پروکسی متغیر است.	IP کاملاً مخفی می‌شود و هویت کاربر بهتر محافظت می‌گردد.
کاربرد مهم	عبور از محدودیت‌های جغرافیایی، افزایش شدت بارگذاری از طریق کش.	نگه داری حریم خصوصی، امنیت داده‌ها، دسترسی امن به شبکه‌های سازمانی.
سهولت منفعت گیری	پیکربندی ساده در مرورگر یا اپلیکیشن.	نیازمند نصب نرم‌افزار یا اپلیکیشن VPN.
هزینه	طبق معمولً ارزان‌تر و حتی رایگان (ولی با ریسک امنیتی).	زیاد تر نیازمند اشتراک پولی با سرورهای امن‌تر.

نکات مهم در انتخاب پروکسی سرور مناسب

زمان انتخاب پروکسی سرور چند مسئله وجود دارد که پیش از خرید باید به آنها دقت کنید:

• اشکار کنید مقصد شما چیست: عبور از محدودیت‌ها، افزایش امنیت یا مدیریت شبکه.
• نوع پروکسی را مشابه با نیاز خود انتخاب کنید.
• حتماً اراعه‌دهنده معتبر و شناخته‌شده‌ای را انتخاب کنید.
• اگر به امنیت نیاز دارید، از پروکسی‌های پشتیبانی‌کننده از HTTPS یا SOCKS5 منفعت گیری کنید.
• به شدت و موقعیت جغرافیایی سرور هم دقت کنید؛ هرچه نزدیک‌تر باشد، اتصال سریع تر است.

ویژگی‌های یک پروکسی خوب

این چنین یک پروکسی خوب باید سه ویژگی کلیدی داشته باشد:

1. امنیت و ناشناس بودن بالا تا از افشای اطلاعات جلوگیری کند.
2. شدت و پایداری مناسب تا توانایی کاربری روانی داشته باشید.
3. شفافیت و مطمعن به اراعه‌دهنده؛ یعنی یقین باشید اطلاعاتتان ذخیره یا فروخته نمی‌شود.

به‌علاوه، خدمات حمایتو قابلیت مقیاس‌پذیری هم می‌تواند معیار انتخاب یک سرویس خوب باشد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

پروکسی سرور ابزاری است که می‌تواند نقش‌های متنوعی از مخفی کردن IP گرفته تا افزایش شدت و امنیت ایفا کند. تفاوت‌های انواع پروکسی علتمی‌شود هر کاربر یا سازمان بسته به نیاز خود انتخاب متغیری داشته باشد. اگرچه پروکسی‌ها در تعداد بسیاری موارد کارآمد می باشند، اما برای امنیت کامل و رمزنگاری داده‌ها، VPN هم چنان گزینه‌ای یقین‌تر محسوب می‌شود. درنهایت، انتخاب پروکسی مناسب باید با در نظر گرفتن نیاز، امنیت و اعتبار اراعه‌دهنده انجام شود.

خلاصه‌ای از موارد اراعه‌شده در نوشته پروکسی چیست را در پاراگراف بالا آورده‌ایم.

سوالات متداول