بی‌خوابی مزمن می‌تواند فراتر از برهم‌زدن برنامه خواب باشد و به روال پیری مغز شدت ببخشد. پژوهشی تازه که در مجله «نورولوژی» انتشار شده مشخص می کند افرادی که دست‌کم سه شب در هفته و به زمان سه ماه یا زیاد تر دچار مشکل خواب می باشند، ۴۰ درصد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به زوال عقل یا مشکلات خفیف شناختی قرار دارند.

این حالت معادل پیری زودرس مغز به اندازه ۳.۵ سال گفتن شده است. «دیه‌گو زِ کاروالیو»، عصب‌شناس کلینیک «مِیو» در آمریکا و یکی از نویسندگان این تحقیق، حرف های است: خواب فقط به استراحت مربوط نمی‌شود، بلکه نقشی کلیدی در مقاومت و تاب‌آوری مغز دارد.

این پژوهش روی ۲۷۵۰ آمریکایی مسن که در اغاز مطالعه از نظر شناختی سالم بودند و به‌طور میانگین نزدیک به شش سال تحت نظر قرار گرفتند، انجام شد. در بین آنان، ۱۶ درصد مبتلا به بی‌خوابی مزمن بودند. طی این زمان، ۱۴ درصد از بیماران مبتلا به بی‌خوابی دچار زوال عقل یا اختلال خفیف شناختی شدند، در حالی که این رقم در بین افراد بدون بی‌خوابی تنها ۱۰ درصد می بود. این چنین در آزمایش‌های حافظه و تفکر، افراد مبتلا به بی‌خوابی کم شدن شدیدتری نشان دادند. کاروالیو پافشاری کرده است که بی‌خوابی مزمن می‌تواند نشانه هشداردهنده زودهنگام یا حتی عاملی مؤثر در ابراز مشکلات شناختی آینده باشد.

پژوهشگران دریافتند افرادی که خواب کمتری از حد معمول داشتند، در تصویربرداری مغزی دچار «هایپراینتنسیتی ماده سفید» یا همان لکه‌های روشن ناشی از صدمه و این چنین پلاک‌های آمیلوئید بیشتری بودند؛ رسوب‌هایی که ربط نزدیکی با بیماری آلزایمر دارند. سطح پلاک‌های آمیلوئید در این افراد شبیه افرادی می بود که حامل ژن «اِی‌پی‌اُئی۴» می باشند؛ ژنی که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد.

در همین حال، افراد دارای ژن «اِی‌پی‌اُئی۴» نیز کم شدن بیشتری در حافظه و توانایی‌های شناختی توانایی کردند. به حرف های کاروالیو، نتایج مشخص می کند که بی‌خوابی امکان پذیر از مسیر‌های گوناگون به مغز صدمه بزند؛ هم از راه تجمع پلاک‌های آمیلوئید و هم از طریق صدمه به رگ‌های خونی کوچک مغز. این یافته‌ها بار دیگر بر اهمیت درمان بی‌خوابی مزمن پافشاری دارد؛ نه فقط برای بهبود کیفیت خواب بلکه به‌منظور حفاظت از سلامت مغز در دوران سالمندی. بی‌خوابی و کم‌خوابی با خطر بالاتر ابتلا به سختی خون، بیماری قلبی، دیابت، افسردگی و چاقی نیز مرتبط می باشند.

سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که هم‌اکنون نزدیک به ۵۷ میلیون نفر در جهان با زوال عقل زندگی می‌کنند و بی‌خوابی در نزدیک به ۱۶.۲ درصد از مردم سرزمین‌هایی که داده‌های دقیق در دسترس دارند مشاهده می‌شود. این مطالعه تازه که در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۴۰۴ انتشار شد، اهمیت حیاتی خواب در سلامت مغز را بار دیگر برجسته کرده است.