رهاشده همانند توزیع پزشکان

نوشته توزیع پزشک در ایران احتمالا در حوزه نظام سلامت ایران رهاشده‌ترین نوشته باشد. نه سیاست‌های اعمال شده و نه قانون، هیچ نقشی در این عرصه ندارند و نتیجه‌اش این می‌شود که همه طبیبان راه پایتخت را در پیش بگیرند و یقیناً که بیماران هم سرگردان پزشک در این شهر باشند. اکنون زمان‌ها است که او گفت و گو بر سر افتپزشک در بین است. برخی تعداد کم پزشکان را حاصل قوت مافیای پزشکی در نظام سلامت می‌دانند و می باشند افرادی این ماجرا را نه به تعداد که در نحوه توزیع آنها نسبت خواهند داد.

طبیبان عشق پایتخت

توزیع پزشکان در ایران از نظر جغرافیایی و تخصصی با نابرابری‌های قابل‌توجهی همراه است که تأثیرات مستقیمی بر دسترسی به خدمات سلامت در مناطق گوناگون سرزمین دارد. نزدیک به ۴۵ درصد از پزشکان متخصص ایران در تهران فعالیت می‌کنند که همین یک فقره آماری نشان‌دهنده تمرکز بالای پزشکان در پایتخت است. این تمرکز علتشده که تعداد بسیاری از مناطق محروم، به‌اختصاصی شهرهای کوچک و روستاها، با افتپزشک متخصص روبه رو باشند. برای مثال، در سال ۱۳۹۵، دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۸۹ متخصص به ازای هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت، بیشترین نسبت متخصص به جمعیت را داشت، در حالی که دانشگاه علوم پزشکی جیرفت تنها ۱۰ متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر داشت.

نابرابری در درمان

همین اکنون برخی مناطق، همانند ۴ شهرستان در خوزستان، فاقد پزشک متخصص در رشته‌های کلیدی همانند رادیولوژی یا بیماری‌های عفونی می باشند. این کمبودها دسترسی به خدمات تخصصی را برای ساکنان این مناطق دشوار کرده و بعضی اوقات بیماران را ناچار به سفر به شهرهای بزرگ همانند تهران می‌کند. در سال ۱۳۸۹، استان یزد با ۱۹.۲۲ متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بیشترین شاخص و سیستان و بلوچستان با ۸ متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر پایین‌ترین شاخص را داشتند. این نابرابری‌ها تا سال ۱۴۰۴ هم چنان ادامه دارد.

پزشکان متخصص رو به انقراض

مطابق داده‌های رسمی ۴۰ هزار پزشک متخصص و فوق‌تخصص در ایران طبابت می‌کنند که از این تعداد، ۱۷ هزار نفر (۴۳.۶ درصد) فقط در قسمت دولتی یا نهادهای عمومی غیردولتی فعالیت می‌کردند و فعالیت خصوصی نداشتند. نسبت کلی پزشکان (عمومی و متخصص) به جمعیت نزدیک به ۱.۶ تا ۱.۶۵ به ازای هر هزار نفر است، که کمتر از پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی (۲.۵ پزشک به ازای هزار نفر) است. در سال ۱۳۹۵، بیشترین تعداد متخصصان در رشته زنان و زایمان و فوق‌تخصص‌ها (۴,۷۴۷ نفر) و کمترین تعداد در رشته سالمندان (۴ نفر) گزارش شده است. رشته‌هایی همانند جراحی مغز و اعصاب (با ۹۴۵ متخصص در سال ۲۰۱۸) به علت پراکندگی جغرافیایی گسترده ایران و افتنیروی انسانی در مناطق محروم، با چالش‌های جدی روبه رو می باشند.

سرخورده از سیاست دستوری وزارت بهداشت

بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴، نزدیک به ۱۶ هزار پزشک به علت حقوق پایین، مالیات بالا و شرایط کاری نامناسب از ایران مهاجرت کرده‌اند. این مهاجرت گسترده علتکاهش نیروی انسانی در نظام سلامت شده است. از نظر دیگر انحصار آموزش پزشکی، محدودیت‌های صدور مجوز مطب و تعارض منافع در وزارت بهداشت (که برخی مدیران خود پزشک می باشند) به‌گفتن مانع ها مهم در بهبود توزیع پزشکان نقل شده‌اند. در برخی مناطق، همانند هرمزگان هم پزشکان به علت سیاست‌های دستوری وزارت بهداشت رغبتی برای کار ندارند! مشکل مهم نه‌تنها تعداد کم پزشکان، بلکه توزیع نامناسب و مدیریت بی فایده منبع های انسانی است. برای مثال، تمرکز پزشکان در قسمت خصوصی در شهرهای بزرگ علتشده که بیمارستان‌های دولتی در مناطق محروم با افتنیروی متخصص روبه رو شوند.