بهار محمودی‌نصر، مشاور خانواده، معتقد است این تحول ناگهانی سبک زندگی چیزی نیست که در عرض چند روز جا بیفتد. او می‌گوید: حداقل یکی دو ماه زمان می‌برد تا بچه‌ها خود را با شرایط تازه هماهنگ کنند. به همین علت، پیشنهاد ما به ناظم‌ها و معلم‌ها این است که در ماه نخست بازگشایی مدارس، سختگیری بسیاری نداشته باشند، چرا که سختی بیشتر از اندازه می‌تواند علتابراز استرس در دانش‌آموزان شود.

این استرس به حرف های او حتی در بین دبیرستانی‌ها به چشم می‌خورد. با این حال، صدمه‌پذیرترین گروه، همان کلاس‌اولی‌ها می باشند که تازه پا به دنیای مدرسه می‌گذارند. 

محمودی‌نصر هشدار می‌دهد: در برخی موارد، این سختی روانی به مشکلات جسمی هم منجر می‌شود و برای مثال گمان ابراز سندروم روده تحریک‌پذیر را در کودکان افزایش می‌دهد. در این چنین شرایطی، نقش والدین پررنگ‌تر از هر زمان فرد دیگر است. آن‌ها در همگام شدن با فرزندانشان مسئولیت دارند، باید برنامه خواب و بیداری خود را با فرزندانشان تنظیم کنند، کمتر به سراغ تلفنهایشان بروند و تا حد امکان، برنامه‌های تفریحی و مهمانی‌های شبانه را افت دهند. 

محمودی‌نصر به خانواده‌ها یادآوری می‌کند که در دو ماه ابتدایی سال تحصیلی، باید انتظار ابراز پرخاشگری در کودکان را داشته باشند؛ واکنشی طبیعی در برابر سختی تحول عادت‌ها و این که همراهی والدین و فهمیدن شرایط فرزند، بهترین راه برای عبور آرام‌تر از این دوران پرتنش است. 

وی در پیشنهاد به والدین می‌گوید: خانواده‌ها بهتر است پیش از خواب، فضایی آرام فراهم کنند. خاموش کردن تلویزیون و کنار گذاشتن گوشی و جانشین کردن آن با قصه‌گویی یا گفتگوی خانوادگی به کودک اسایش می‌دهد. مدیریت بازی‌های دیجیتال هم اهمیت دارد، اگر والدین، زمان بازی‌های موبایلی و کنسولی را کم کم افت دهند، فرزندشان راحت‌تر می‌تواند از فضای تابستان جدا شود و به فضای مدرسه عادت کند.

شنیدن دغدغه‌ها و هراس‌های بچه‌ها درمورد مدرسه، حس امنیت بیشتری در آنان تشکیل می‌کند. هنگامی کودک بداند والدینش شنونده‌اند، سختی روانی کمتری تحمل خواهد کرد و فراموش نکنیم تشویق‌های کوچک اما مداوم حتی برای کوششهای نیمه‌کاره، بیشترین تاثییر را دارد. بچه‌ها در اغاز سال تحصیلی، بیشتر از هر چیز به امید و دلگرمی والدین نیاز دارند. 

چالش نهانِ اغاز مدرسه

با آخر تعطیلات تابستانی و اغاز سال تحصیلی، تعداد بسیاری از نوجوانان با کم شدن تمرکز، بی‌حوصلگی و افت انرژی مواجه خواهد شد؛ تغییری که گاه والدین آن را به پای تنبلی می‌گذارند، اما کارشناسان اعتقاد دارند ریشه این مسأله پیچیده‌تر است. 

مریم دشتدار، مشاور کودکان و نوجوانان در گفتگو با ما پافشاری می‌کند که تغذیه، ستون مهم سلامت جسم و روان نوجوان است و می‌تواند مستقیما روی کارکرد تحصیلی دانش‌آموزان اثرگذار باشد. 

وی می‌گوید: مصرف پروتئین همانند تخم‌مرغ در کنار نان‌های سبوس‌دار، انرژی پایدار تشکیل می‌کند و علتتمرکز بهتر در کلاس درس می‌شود، برعکس مصرف خوراکی‌های فرآوری‌شده، بیسکویت‌های صنعتی، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و حتی مصرف بیشتر از حد لبنیات می‌تواند نوجوان را در طول روز، خواب‌آلود و بی‌انرژی کند. 

قطعا بی‌توجهی به قولهای غذایی، پیامدهای فراتر از ضعف جسمی دارد و سلامت روان و یادگیری را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. اگر صبحانه یا شام شب قبل، مناسب نباشد، بی‌حوصلگی، کم شدن تمرکز، اختلال در تصمیم‌گیری و حتی تغییرات خلقی در نوجوان ابراز اشکار خواهد کرد. 

کلیدِ طلاییِ یادگیری

دشتدار، مشاور نوجوانان، در کنار تغذیه، ورزش را به‌گفتن ستون دوم اعتدال دانش‌آموز معارفه می‌کند و می‌گوید: ورزش برای نوجوانان همان‌قدر حیاتی است که نفس کشیدن. در این دوران حساس، بدن با ترشح هورمون‌های رشد دچار است و نیاز به تخلیه انرژی و گردش خون زیاد تر دارد. نباید به بهانه اغاز سال تحصیلی، دانش‌آموزان را از فعالیت بدنی دور کرد. 

نوجوانی که روزانه بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشد، ذهنی شاداب‌تر و آرام‌تر خواهد داشت و همین نوشته، کیفیت خواب او را بالا می‌برد، اضطراب را افت می‌دهد و تمرکز و توان یادگیری را چند برابر می‌کند. ورزش همانند کلید طلایی است که درهای اسایش ذهنی و آمادگی تحصیلی را باز می‌کند. 

دشتدار بر پیامدهای روانی ورزش هم دست می‌گذارد: نوجوانی که فعالیت بدنی دارد، مطمعن به نفس بیشتری اشکار می‌کند، خلاقیتش افزایش می‌یابد و با ذهنی آرام‌تر داخل کلاس درس می‌شود. این نوجوان، شراکت بیشتری در دروس خواهد داشت و مسیر رشد شخصی‌اش را نیز با انگیزه بیشتری ادامه خواهد داد. 

همراهی به‌جای تحکم

یکی از نگرانی‌های جدی والدین در سال تحصیلی، منفعت گیری نوجوانان از موبایل و شبکه‌های اجتماعی است. 

دشتدار نگاه واقع‌بینانه‌ای دارد: جدایی کامل نوجوانان از فضای دیجیتال، نه امکان پذیر و نه منطقی. این فضا بخشی از زیست روزمره‌شان شده است و باید دقت داشته باشیم که مهم، نحوه منفعت گیری است، نه حذف کامل. 

او پافشاری می‌کند که والدین باید به جای تحکم، نقش همراه و راهنما را ایفا کنند: تحمیل ممنوعیت، نتیجه معکوس دارد. محدودیت‌های شدید، علتفاصله گرفتن نوجوان از والدین و افت مطمعن آن‌ها می‌شود. بهترین راه، رسیدن به توافق مشترک است. برای مثال می‌توان زمان انجام تکالیف یا یک ساعت پیش از خواب را به گفتن زمان بدون موبایل تعیین کرد. 

به حرف های دشتدار، شراکت نوجوان در تعیین این قوانین، حس مسئولیت‌پذیری را در او تحکیم می‌کند و باید دقت داشته باشیم که تلفن همراه می‌تواند بستری برای یادگیری، تحکیم توانایی‌های ارتباطی و حتی رشد شخصی باشد. 

انگیزه یادگیری

اما احتمالا با اهمیت ترین سوال والدین این باشد: چطور می‌توان انگیزه یادگیری را در نوجوانان زنده نگه داشت؟ دشتدار جواب می‌دهد: انگیزه، وقتی شکوفا می‌شود که کودک یا نوجوان، نتیجه کوششهایش را ببیند و حس کند یادگیری، معنی دارد. اگر آموزش فقط برای امتحان باشد، شور و شوق یادگیری خاموش می‌شود. 

هنگامی نوجوان حس کند درس هیچ ارتباطی با آینده شغلی، روابط اجتماعی یا رشد شخصی‌اش ندارد، علاقه‌اش افت می‌یابد، اما اگر بفهمد دانسته‌هایش در زندگی واقعی، کاربرد دارند با اشتیاق به استقبال یادگیری می‌رود، از این رو والدین باید نوجوان را به توانایی‌های عملی تشویق کنند و قیمت تلاش را بالاتر از نتیجه بدانند. هنگامی نوجوان بفهمد نادرست، بخشی از مسیر یادگیری است، نه تهدیدی برای ارزشمندی او، مطمعن بیشتری به مسیر آموزشی‌اش اشکار می‌کند. 

گفتگوی دوستانه، جشن گرفتن پیروزی‌های کوچک و تحکیم حس ارزشمندی، از دیگر راهکارهاست. هنگامی کودک و نوجوان حس کند دیده می‌شود و کوششهایش مورد قیمت است، یادگیری از یک

ماموریت خشک به توانایی‌ای لذت‌قسمت تبدیل می‌شود. این چنین نوجوانی انگیزه‌ای پایدار برای رشد خواهد داشت. 

مریم دشتدار در آخر پافشاری می‌کند: اگر والدین، نقش حمایتگر و همراه را داشته باشند، می‌توانند نوجوان را از روزهای پرتنش اغاز سال تحصیلی عبور دهند. تغذیه درست، ورزش منظم، مدیریت هوشمندانه فناوری و تشکیل انگیزه یادگیری، چهار ستون مهم برای ساختن سالی آرام و پربار برای فرزندانمان است. 

تمرین هم‌قدمی

مهر، سرفصلی است که در آن همه اعضای خانواده مجدد تمرین می‌کنند چطور هم‌قدم شوند؛ گامی کوچک اما مؤثر به سوی آینده‌ای که قرار است با امید، انگیزه و توانایی‌های تازه ساخته شود. در این هم‌قدمی، خانه به مدرسه‌ای نهان بدل خواهد شد که در آن صبر، همدلی و نظم روزانه آموزش داده می‌شود. ساعت بیدار شدن همه به یک ریتم می‌رسد، سفره‌های صبحانه رنگی‌تر خواهد شد و گفتگوهای ساده خانوادگی، جای خالی تعداد بسیاری از مشغله‌ها را پر می‌کند. 

در این تغییرات آرام، حتی لحظه‌های کوچک معنی اشکار می‌کنند: لحظه‌ای که والدین گوشی خود را کنار می‌گذارند تا کودکشان با خیال آسوده از روزش بگوید یا شبی که مهمانی‌های طویل، جای خود را به خواب سریعتر و سکوت خانه خواهند داد. همین جزئیات انگار ساده، ستون‌های مهم شروعی آرام و بی‌تنش برای سال تحصیلی‌اند. پاییز هر بار به ما یادآوری می‌کند که تحول اگرچه ناگهانی و بعضی اوقات سخت است، اما در دل خود فرصتی برای بازسازی دارد؛ فرصتی که خانواده‌ها می‌توانند با مقداری صبوری و همراه، آن را به بهترین توانایی مشترک خود بدل کنند.