«مسیح علوی»، فعال حوزه ماینینگ، یادداشتی را در اختیار دیجیاتو قرار داده تا نشان دهد ماینینگ، تقصیر کار مهم ناترازی برق در ایران نیست.

اقتصاد جهانی استخراج بیت‌کوین در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ تحت تأثیر یک تحول ساختاری عمده قرار گرفت، شوک بی‌سابقه قیمت انرژی در ایالات متحده. این بحران، که مستقیماً ناشی از گسترش انفجاری مراکز داده بهینه‌سازی شده برای هوش مصنوعی (AI Data Centers) است، فشاری اقتصادی بر ماینرهای آمریکای شمالی داخل کرده که سابقه نداشته است. در اینجا ضمن قبول افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت برق در ایالات متحده، این فرضیه نقل می‌شود که عامل مهم سختی اقتصادی بر ماینرهای بیت‌کوین در آمریکای شمالی نه نوسانات سیاسی یا مشکلاتهای انرژی در مناطق پیرامونی جهان، بلکه رقابت مستقیم با صنعت هوش مصنوعی برای دسترسی به برق ارزان و پایدار بعد از هاوینگ ۲۰۲۴ بوده است.

بر پایه گزارش‌های خبری و داده‌های آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، قیمت برق مصرفی خانوارها در قسمت‌های کلیدی آمریکا در سال ۲۰۲۵ به رکورد جدیدی رسیده است. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند روال افزایش قیمت ادامه داشته باشد و نرخ هر کیلووات‌ساعت برق تا اواخر نوامبر یا دسامبر به بیشتر از ۱۹ سنت برسد. این شرایط، عرصه را برای نقد صریح اظهارات مقامات دولتی کشورمان (از جمله وزیر نیرو و شرکت توانیر) فراهم می‌سازد که مدعی شدند قطع اینترنت بین‌الملل در زمان جنگ ایران و اسرائیل، عامل کم شدن ۵ درصدی تشکیل جهانی بیت‌کوین و این چنین افت ۲۴۰۰ مگاواتی مصرف برق بوده است. این تحلیل، مؤید نظرات قبل متخصصانی است که به درستی بر تأثیر مستقیم و قاطع قیمت برق در آمریکای شمالی بر جابه‌جایی و افت سودآوری قوت پردازشی بیتکوین (هش‌ریت)تمرکز کرده بودند.

آناتومی شوک قیمت انرژی در ایالات متحده (محرک هوش مصنوعی)

بحران تازه قیمت برق در آمریکا دیگر فقطً یک نوسان فصلی (به علت گرمای هوا) نیست، بلکه نشان‌دهنده یک تحول پارادایم در بارگذاری شبکه است که توسط تقاضای فوق صنعتی مراکز داده هوش مصنوعی هدایت می‌شود.

داده‌های جمع‌آوری شده توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) نشان‌دهنده یک حقیقت غیرقابل تکذیب است، قیمت برق خانگی در ایالت مِین (Maine) بین می ۲۰۲۴ تا می ۲۰۲۵ با جهشی ۳۶.۳ درصدی مواجه شده که یکی از بیشترین افزایش‌ها در سطح سرزمین محسوب می‌شود. این جهش با تقاضای فزاینده عملیات‌های هوش مصنوعی همزمان شده است. در همین دوره، میانگین ملی نیز ۶.۵ درصد افزایش را توانایی کرد. این افزایش قیمت‌ها در ایالاتی همانند مِین، حتی با وجود آنکه تا این مدت میزبان تعداد بسیاری مرکز داده نیستند (برخلاف ویرجینیا و تگزاس)، نشان‌دهنده افزایش قیمت برق عمده‌فروشی و ضعف زیرساخت‌های توزیع در منطقه نیوانگلند است.

مسئله تأییدی، گزارش‌ها حاکی از آن است که قیمت‌های برق مسکونی در مناطقی همانند نیویورک در سال ۲۰۲۳ به طور میانگین به ۲۲.۲۵ سنت در هر کیلووات‌ساعت رسیده می بود، که به طور قابل توجهی بالاتر از اغاز ۱۹ سنت پیش‌بینی شده و در مقاله فرد دیگر به این نوشته اشاره کرده بودم، و بدین ترتیب سختی اقتصادی بر ماینرها و خاموشی گسترده را در مناطق پرهزینه قبول می‌کند.

ماهیت تقاضای توان توسط هوش مصنوعی و مراکز داده

مراکز داده بهینه‌شده برای هوش مصنوعی نقطه عطف بزرگی در مصرف انرژی تشکیل کرده‌اند. انتظار می‌رود تقاضای انرژی این صنعت تا سال ۲۰۳۰ دو برابر شود. این تقاضا نمایی است؛ چون آموزش مدل‌های هوش‌مصنوعی به طور قابل توجهی انرژی بیشتری نسبت به ماموریت های سنتی مراکز داده مصرف می‌کند، به طوری که یک جستجوی واحد مبتنی بر هوش‌مصنوعی می‌تواند تقریباً ۱۰ برابر زیاد تر انرژی مصرف کند.

این حجم عظیم از مصرف، رقابت مستقیمی را با ماینرهای بیت‌کوین به وجود اورده است. در حالی که ماینرها زیاد تر به جستوجو برق منقطع (Interruptible Power) در زمان خارج از اوج مصرف بودند، هوش مصنوعی نیازمند برق پایدار و تمیز (Firm Power) است تا عملیات محاسباتی حیاتی خود را بدون توقف ادامه دهد. قیمت محاسباتی بالاتر هوش‌مصنوعی و نیاز به کارکرد مستمر، به آن قوت رقابتی بالاتری در روبه رو ماینرها برای جذب منبع های انرژی پایدار می‌دهد.

تگزاس و ویرجینیا، به گفتن دو کانون مهم مراکز داده در ایالات متحده، سختی را به وضوح نشان خواهند داد. شورای قابلیت مطمعن برق تگزاس (ERCOT) ۴۱ گیگاوات خواست ظرفیت تازه فقطً برای استخراج رمزارزها داشته است، که از این مقدار ۹ گیگاوات قبول شده است. تقاضا از سوی بارهای انعطاف‌پذیر بزرگ (LFL)، که شامل ماینینگ و AI می‌شود، پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ به ۵۴ میلیارد کیلووات‌ساعت برسد که افزایش تقریباً ۶۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۴ را مشخص می کند.

در سناریوی رشد بالا برای این تقاضاها، قیمت‌های عمده‌فروشی برق تا ۱۷ درصد افزایش می‌یابد. شرکت‌های بزرگ فناوری (همانند آمازون، گوگل و مایکروسافت) در عکس العمل به این نیاز حیاتی، به جستوجو راه‌حل‌هایی نظیر انرژی هسته‌ای پیشرفته و ژئوترمال برای فراهم برق پایدار هوش‌مصنوعی می باشند. این عمل های مشخص می کند که بحران جاری، یک تحول ساختاری است که معیار “برق ارزان” را در آمریکای شمالی باز تعریف کرده و هزینه‌هایی که پیشتر برای ماینینگ اقتصادی بودند، اکنون به علت سختی هوش‌مصنوعی غیرقابل تحمل شده‌اند.

جدول ۱: قیاس مصرف انرژی (ماینینگ در روبه رو مراکز داده AI)

افزایش هزینه‌های انرژی در آمریکای شمالی همزمان با اتفاقات هاوینگ ۲۰۲۴، یک تنگنای اقتصادی دوگانه به وجود اورده است که حاشیه سود ماینرها را به شدت افت داده و تبدیل تحول مدل کسب‌وکار یا جابه‌جایی هش‌ریت محلی شده است.

هاوینگ آوریل ۲۰۲۴ پاداش استخراج هر بلوک را نصف کرد و از ۶.۲۵ به ۳.۱۲۵ بیت‌کوین رساند. این افت درآمد، در محیطی که قیمت برق به علت رقابت AI در حال افزایش است، حاشیه سود را به حداقل رساند. با این وجود، نرخ هش جهانی نشان از انعطاف‌پذیری شبکه دارد؛ تا جولای ۲۰۲۵، نرخ هش جهانی به ۸۹۴.۵ اگزاهش بر ثانیه (EH/s) رسید که تقریباً دو برابر سطح اواسط سال ۲۰۲۴ می بود. این رشد هش‌ریت به این معنی است که ماینرهای بیشتری برای سهم کمتری از پاداش رقابت می‌کنند.

در این شرایط، معیار منفعت‌وری سخت‌افزاری (ژول بر تراهش – J/TH) اهمیتی حیاتی یافته است. با افت پاداش‌ها، ماینرها دیگر نمی توانند فقطً به پیشرفت‌های سیلیکونی وابسته باشند. بقا در این محیط، نیازمند بهینه‌سازی در همه سطوح عملیاتی است؛ از سیستم‌های خنک‌کننده و توزیع برق گرفته تا معماری فیزیکی تأسیسات. رقابت هوش‌مصنوعی به طور غیرمستقیم، علتتسریع «مسابقه تسلیحاتی منفعت‌وری» (ASIC Arms Race) شده و ماینرهای با بازدهی پایین را وادار به خروج از آمریکا کرده است.

استراتژی‌های بقا در برابر سختی AI

سختی هزینه‌ها در آمریکای شمالی ماینرها را ناچار به انتخاب بین محدودسازی عملیات (Curtailment) یا تحول کامل مدل کسب‌وکار کرده است. در ERCOT، بارهای انعطاف‌پذیر (LFL) در ساعات اوج مصرف (سناریوی رشد بالا) تا ۲۳ درصد محدود شدند. این محدودیت، بهای ناپایداری برق در این منطقه است.

در نتیجه، شرکت‌های ماینینگ تعداد بسیاری در آمریکای شمالی، برای ضمانت درآمد و منفعت گیری بهینه از زیرساخت‌های انرژی و محاسباتی خود، به سمت اراعه خدمات کولکیشن برای AI و محاسبات با کارکرد بالا (HPC) روی آورده‌اند. برای مثال، شرکت Iren با تشکیل مراکز داده متمرکز بر هوش‌مصنوعی در تگزاس و بریتیش کلمبیا، در سه‌ماهه سوم سال مالی ۲۰۲۵، نزدیک به ۳.۶ میلیون دلار از طریق خدمات ابری هوش‌مصنوعی درآمد کسب کرد. این تبدیل شدن ماینرها به اراعه‌دهندگان خدمات محاسباتی، نشان‌دهنده یک «نقطه برخورد پیشرفته بین امور مالی، انرژی و محاسبات با کارکرد بالا» است. در این محیط تازه، سودآوری دیگر فقطً تابعی از قیمت بیت‌کوین نیست، بلکه مدیریت انعطاف‌پذیر دارایی‌های انرژی تعیین‌کننده است.

این روندها، به روشنی قبول می‌کند که همان گونه که قبلاً توسط متخصصان بازار بیت‌کوین پیش‌بینی شده می بود ، علت مهم سختی اقتصادی و کم شدن سهم هش‌ریت محلی در آمریکای شمالی، بالا رفتن قیمت و هزینه‌های عملیاتی برق برای مراکز داده هوش مصنوعی است. در مقاله فرد دیگر با گفتن (ماینینگ زیرزمینی بیت‌کوین عامل مهم خاموشی‌ها نیست) اشاره کرده بودم که این بی‌ثباتی در هش‌ریت، نه تنها تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی (همانند تنش‌های ایران و اسرائیل و قطعی اینترنت در ایران) نبوده، بلکه به طور ساختاری، متأثر از سختی اقتصادی ناشی از افزایش قیمت برق و نیاز به خاموشی موقت (Curtailment) در آمریکای شمالی است. این سختی هزینه‌ها به قدری شدید است که ماینرها را ناچار به جابه‌جایی یا فعالیت‌های هیبریدی (همانند اراعه خدمات میزبانی هوش مصنوعی برای کسب درآمد متنوع) می‌کند و این یک کم شدن ساختاری در سهم منطقه‌ای آمریکا است که نباید با یک کم شدن جهانی نادرست گرفته شود.

بازدید سهم واقعی و نقد روایت رسمی ایران

در روبه رو این تغییرات ساختاری و رقابت‌های کلان در آمریکای شمالی، روایت رسمی مقامات ایران در رابطه نقش خود در تغییرات هش‌ریت جهانی، با داده‌های علمی و فنی شبکه بیت‌کوین در تضاد آشکار است.

بر پایه تخمین‌های اراعه شده قبلی، تنها ۵ مگاوات ماینینگ در ایران قانونی است، در حالی که حجم فعالیت‌های غیرقانونی در ایران به کمتر از ۵۰۰ (MW) می‌رسد. اگرچه این حجم ۵۰۰ مگاواتی ماینینگ زیرزمینی برای تشکیل ناترازی و سختی بر شبکه برق داخلی ایران مقداری قابل دقت است، اما در مقیاس جهانی زیاد ناچیز است؛ به اختصاصی در قیاس با ۴۱ گیگاوات خواست ظرفیت تازه ماینینگ در تگزاس. ماینرها در ایران زیاد تر از تجهیزات قدیمی (نظیر S9) منفعت گیری می‌کنند تا با تبدیل رمزارز به دلار، بهبود نسبی حالت معیشتی و اقتصادی در برابر کم شدن شدید قیمت پول ملی و قوت خرید داشته باشند.

۵ درصد کم شدن هش‌ریت جهانی

رئیس جمهور، وزیر نیرو و مسئولان توانیر ادعا کرده‌اند که قطع تازه اینترنت یا جمع‌آوری ماینرها در ایران، تبدیل «کم شدن ۵ درصدی تشکیل جهانی بیت‌کوین» و افت ۲۴۰۰ مگاواتی مصرف برق شده است. این ادعا از نظر مقیاس‌گذاری و فنی کاملاً نادرست است:

اولاً، سهم ایران، حتی با در نظر گرفتن ۵۰۰ MW فعالیت غیرقانونی، در برابر کل قوت محاسباتی شبکه جهانی و زیرساخت‌های عظیم آمریکا، ناچیز است. ثانیاً، داده‌های جهانی قبول می‌کنند که در دوره مورد ادعا، شبکه جهانی بیت‌کوین نه تنها کم شدن نکرده، بلکه بعد از هاوینگ ۲۰۲۴، تا جولای ۲۰۲۵ به رکوردی نزدیک به ۹۰۰ اگزاهش بر ثانیه رسیده است. این افزایش بی‌سابقه در قوت پردازش جهانی، اثباتی بر استحکام شبکه است، و هرگونه ادعای کم شدن ۵ درصدی در تشکیل جهانی را رد می‌کند. در واقع، در وقتی که مقامات ایران ادعای کم شدن می‌کنند، شبکه جهانی در حال ثبت رکوردهای جدیدی بوده است.

ادعاهای نقل شده نشان‌دهنده عدم فهمیدن علمی از مکانیسم تنظیم سختی (Difficulty Adjustment) در شبکه بیت‌کوین است. این شبکه به‌طور خودکار، سختی استخراج را تقریباً هر دو هفته (۲۰۰۰ بلوک) تنظیم می‌کند تا نرخ تشکیل بلوک ثابت بماند. خروج ماینرهای یک منطقه، حتی با حجم ۵۰۰ مگاوات، فقطً علتکندی موقتی نرخ تشکیل بلوک می‌شود، اما شبکه به شدت با افت سختی، فعالیت‌های باقی‌مانده را قادر می‌سازد تا آن را جبران کنند. نوسانات مختصر‌زمان و منطقه‌ای، هیچ زمان نمی‌تواند عامل یک کم شدن پایدار ۵ درصدی در تشکیل جهانی باشد.

مقصد از انتشار کردن این اطلاعات نادرست، نه تحلیل اقتصادی دقیق، بلکه مدیریت افکار عمومی و فرار رو به جلو در داخل سرزمین است. مقامات دولتی با بزرگنمایی سهم ماینرهای زیرزمینی و تمرکز رسانه‌ای بر عوامل داخلی (همانند قطع اینترنت)، می‌کوشند دلایل ساختاری بحران ناترازی برق (همانند بحران مدیریت، تشکیل و ضعف شدید زیرساختی و قیمت‌های یارانه‌ای صنایع پرمصرف) را نهان سازند.

جدول ۲: قیاس عوامل کلان اقتصادی و عوامل محلی بر هش‌ریت بیت‌کوین

تحلیل داده‌های انرژی ایالات متحده و قیاس آن با آمار جهانی هش‌ریت بیت‌کوین، به نتایج روشنی درمورد محرک‌های مهم تحول در صنعت استخراج منجر می‌شود.

 عامل مهم در سختی بر اقتصاد ماینینگ شمال آمریکا، یک شوک قیمتی بی‌سابقه در زیرساخت‌های انرژی بوده که ناشی از تقاضای مراکز داده هوش مصنوعی است. تقاضای هوش‌مصنوعی به علت قیمت بالاتر محاسباتی و نیاز به پایداری برق، توانسته است رقابت برای برق ارزان را به سطح جدیدی بکشاند. این رقابت، ماینرهای آمریکایی را ناچار به انتخاب بین محدودسازی عملیات یا تبدیل به اراعه‌دهندگان خدمات HPC کرده است. این روال، تحلیل‌های قبل متخصصان را قبول می‌کند که ساختار جهانی هش‌ریت را تابعی مستقیم از هزینه‌های عملیاتی در مناطق کلیدی (آمریکای شمالی) می‌دانستند.

 اظهارات مسئولان در ایران (شامل مسئولان توانیر، وزیر نیرو و رئیس‌جمهور و حتی برخی نمایندگان مجلس) در رابطه تأثیر قطع اینترنت یا جمع‌آوری ماینرها بر «کم شدن ۵ درصدی تشکیل جهانی بیت‌کوین» و مصرف ۲۴۰۰ مگاواتی برق توسط ماینرهای زیرزمینی، فاقد مبنای علمی و آماری است و با رشد بی‌سابقه هش‌ریت جهانی بعد از هاوینگ در تضاد است. نوسانات در مقیاس کوچک داخلی (کمتر از ۵۰۰ مگاوات زیرزمینی)، نمی‌تواند تاثییر پایداری بر یک شبکه توزیع‌شده جهانی با قوت محاسباتی نزدیک به ۹۰۰ اگزاهش داشته باشد. ملزوم است که مسئولان از انتشار کردن اطلاعات نادرست و غیرعلمی که فقطً برای مدیریت افکار عمومی در داخل سرزمین و سرپوش گذاشتن بر دلایل ساختاری ناترازی برق انتشار خواهد شد، خودداری ورزند.

انتظار می‌رود رقابت بین ماینینگ و هوش‌مصنوعی در آمریکا تشدید شود. این رقابت، الزام استقرار ماینینگ در مناطق دارای منبع های انرژی پایدار و ارزان‌تر (همانند تأسیسات هسته‌ای یا ژئوترمال که شرکت‌های فناوری بزرگ به جستوجو آن می باشند) را افزایش داده و ماهیت این صنعت را از یک مصرف‌کننده صرف برق منقطع به یک اراعه‌دهنده خدمات دوگانه (ماینینگ و HPC) تحول می‌دهد. این تحول مشخص می کند که آینده ماینینگ بیت‌کوین در گرو مدیریت پیشرفته انرژی و همسویی با نیازهای محاسباتی هوش مصنوعی خواهد می بود.

جنگ انرژی در جهان بین هوش‌مصنوعی و بیت‌کوین تازه اغاز شده؛ اما چیزی که در ایران خطرناک‌تر است، نه ماینینگ زیرزمینی، بلکه روایت‌سازی و آمارسازی مسئولان و دشمنی اونها با فناوری‌های نوظهور است.