اکنون برنامه ملی پیشگیری در حال تدوین است که گامی محکم و راسخ در این عرصه محسوب می‌شود. این چنین فراهم داروهای مخدر با کشت شقایق الیفرا برای افت نیاز دارویی سرزمین از جمله این عمل های است.

حسین ذوالفقاری، نماینده رئیس‌جمهور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به این که برنامه ملی پیشگیری با مقصد افت ۱۰درصدی شیوع اعتیاد در حال تدوین است، می‌گوید: «اجرای مطرح مدیریت سوءمصرف مواد مخدر با رویکرد افت صدمه‌های اجتماعی و گسترش همکاری‌های بین‌بخشی در حال پیشرفت است. این رویکرد تازه با اصلاح قوانین، تمرکز استانی و شراکت مردمی، مسیر چهار دهه مقابله با اعتیاد در سرزمین را داخل مرحله‌ای تازه می‌کند.»

ذوالفقاری با اشاره به برگزاری منظم جلسات کمیته‌های تخصصی ستاد، می‌گوید: «در اولین دستور جلسات دستگاه‌هایی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، گزارش کارکرد خود را در چهارچوب تفاهمنامه‌ها و تکالیف قانونی در حوزه فرهنگی و پیشگیری اراعه کردند که نشان‌دهنده فعال‌سازی ظرفیت دستگاه‌ها در مسیر مسئولیت‌پذیری مشترک است. برنامه تحولی پیشگیری، الزام قانونی و الزام اجتماعی به حساب می اید. بر پایه الزامات قانون برنامه هفتم گسترش، سرزمین مکلف است تا آخر برنامه به افت حداقل ۱۰درصدی شیوع اعتیاد دست یابد. تحقق این مقصد، بدون تحول رویکردها و منفعت گیری از ظرفیت همه دستگاه‌های دولتی، عمومی و مردمی ممکن نیست.»

او معتقد است، ستاد مبارزه با مواد مخدر در دولت چهاردهم، با عبور از نگاه جزیره‌ای، در حال تدوین برنامه ملی پیشگیری با رویکرد تحولی است که قرار شده از سال ۱۴۰۵ اجرایی شود و همه عمل های دستگاه‌ها ذیل اکوسیستم ملی پیشگیری از این طریق ساماندهی شود. 

بازتعریف کارگروه‌ها و آخر موازی‌کاری

در مقوله پیشگیری و این چنین درمان اعتیاد آنچه این روزها به آن نیاز داریم، جلوگیری از موازی‌کاری‌ها است، چرا که در برخی موارد نهادها با موازی‌کاری‌ها جلوی پیشرفت امور را می‌گیرند و از سویی دیگر دسته‌ای از مسائل مورد غفلت واقع خواهد شد.

نماینده رئیس‌جمهور و دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در این باره توضیح می‌دهد: «برای تحقق اهداف مشترک با یونیسف و اثربخشی آن‌ها در جامعه ملزوم است تا یک مدل همکاری بین ستاد مبارزه با موادمخدر و یونیسف تدوین شود؛ در این رابطه نیز مشکلی برای تشکیل هماهنگی بین دستگاه‌ها نداریم، در سطح استان‌ها نیز کاملاً آماده‌ایم تا بستر انجام عمل های مشترک با یونیسف فراهم شود. در اجرای تدوین همکاری مشترک با یونیسف باید اشکار شود که چه اقداماتی توسط وزارتخانه‌ها و نهادهای گوناگون اعم از وزارت ورزش و جوانان، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، سمن‌ها، دست‌اندرکاران، اولیا و مربیان باید انجام شود. این چنین باید درمورد عمل های استانی نیز مورد به مورد برای هر استان تعیین شود که چه اقداماتی مورد نظر و قابل اجراست. من به‌شدت با پراکنده‌کاری مخالفم. سپس از تدوین مطرح مشترک، می‌توان از دستگاه‌های گوناگون برای اجرای آن دعوت کرد و همه به انجام آن متعهد شوند.»

ذوالفقاری با اشاره به دیداری که با نماینده یونیسف در ایران داشت، درمورد آمادگی ستاد برای اجرای عمل های بزرگ، مشترک و ماندگار می‌گوید: «توانایی همکاری با یونیسف در حوزه‌هایی همانند فرزندپروری، پیشگیری از اعتیاد در کانون‌های اصلاح و پرورش، سلامت روان، توانمندسازی دختران نوجوان و آموزش سمن‌ها، توانایی‌ای موفق و قابل گسترش است.»

او با اشاره به تدوین اصول راهنما و پروتکل درمان اعتیاد در کودکان و نوجوانان با همکاری یونیسف، پافشاری می‌کند: «کیفیت، ماندگاری و قابلیت انتقال ازمایش ها به دیگر کشورها، سه شاخص مهم در همکاری‌های بین‌المللی است.»

دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با گفتن این که انگیزه و شراکت مردمی در سرزمین وجود دارد، می‌گوید: «هنر حکمرانی، فراهم‌سازی بستر منفعت گیری از این ظرفیت‌ها است. به همین منظور، تدوین یک مدل اشکار همکاری با یونیسف در سطح ملی و استانی در دستور کار قرار گرفته است تا نقش هر دستگاه، نهاد، سمن و استان به‌صورت دقیق اشکار شود.» 

آخر درمان اجباری

گویا بساط درمان اجباری اعتیاد جمع شده و ستاد راهکارهای مؤثرتری برای دوری معتادان از مواد مخدر در نظر گرفته است.

به باور ذوالفقاری توانایی نشان داده است که درمان اجباری نه‌تنها در افت اعتیاد مؤثر نبوده، بلکه به طرد اجتماعی بیماران و اتلاف منبع های عمومی منجر شده است.

او می‌گوید: «موافقت رئیس‌جمهوری با اجرای مطرح مدیریت سوءمصرف مواد مخدر با رویکرد افت صدمه‌های اجتماعی ما را به مقصد مورد نظر نزدیک‌تر می‌کند. در این مطرح، مصرف‌کنندگان مواد مخدر در چهار گروه طبقه‌بندی خواهد شد و برای هر گروه، پروتکل متغیری شامل درمان، افت صدمه یا مدیریت مصرف تدوین خواهد شد. با این اوصاف تکرار می‌کنم که مطرح تحول درمان معتادان توسط یک سازمان قابل جمع شدن نیست. این مطرح راهبردی و ملی است و باید با عقل جمعی به آن نگریسته شود. برسی ما این است که در این مطرح ۲ تا ۲میلیون و ۵۰۰ هزار نفر تحت پوشش قرار بگیرند.»

ذوالفقاری اصلاح ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر را یکی از محورهای مهم تحول می‌داند و توضیح می‌دهد: «اعتیاد یک بیماری و اتفاق اجتماعی است و نباید با نگاه کیفری و حذفی با آن برخورد شود. مقصد ما، حمایتاز بیماران، جلوگیری از طرد اجتماعی و افت صدمه به جامعه است.» 

فراهم داروهای مخدر  با کشت شقایق الیفرا

خبر کاشت خشخاش در ایران چندی پیش در شبکه‌های مجازی عکس العمل‌های بسیاری به همراه داشت. ذوالفقاری با اشاره به حاشیه‌های تشکیل شده درمورد کشت خشخاش می‌گوید: «هیچ‌گونه بحثی درمورد کشت آزاد خشخاش نقل نیست. نظر فنی دولت، کشت شقایق الیفرا تحت نظارت کامل و در چهارچوب پروتکل‌های بین‌المللی است که می‌تواند تا ۹۰ درصد نیاز دارویی سرزمین را فراهم کند. یقیناً این گیاه توسط کشاورزی قابل استحصال نیست و این جایگاه نیازمند مدیریت دقیق و یقیناً نظارت سخت‌گیرانه و جلوگیری از هرگونه برداشت نادرست است. این در حالی است که فقط یک مجوز تحقیقاتی برای یک شرکت صادر شده تا امکان تشکیل داروی مخدر از طریق شقایق الیفرا بازدید شود و این عمل هیچ ربطی به آزادسازی کشت خشخاش ندارد.» 

پیشگیری؛ مبنا مبارزه باموادمخدر

شکی نیست که مبنا کار در مبارزه با هر آسیبی به‌اختصاصی موادمخدر، پیشگیری است؛ به حرف های ذوالفقاری، پیشگیری نیازمند تحول نگاه در خانواده، مدرسه، دانشگاه و جامعه است. ستاد مبارزه با مواد مخدر در حال طراحی شبکه‌ای چندلایه از شراکتهای مردمی، سمن‌ها و نهادهای اجتماعی است که با الهام از توانایی‌های موفق ملی، به‌اختصاصی در مدیریت مشکلاتها، شکل می‌گیرد. دولت چهاردهم مصمم است با نگاه انسانی، علمی و مشارکتی، مسیر چهار دهه قبل را اصلاح کرده و تحولی پایدار در مدیریت اتفاق اعتیاد در سرزمین رقم بزند. 

مراکز ماده ۱۶ به امید و زندگی تبدیل خواهد شد

قرار است مراکز ماده ۱۶ (ترک اجباری) به مراکز امید و زندگی تحول نام اشکار کنند.

سلیمان عباسی مدیرکل درمان ستاد مبارزه با موادمخدر در سی و هفتمین جلسه «کمیته کشوری هماهنگی مراکز ماده ۱۶ قانون مبارزه با موادمخدر» با گفتن این نوشته او گفت: «در او گفت و گو معتادان متجاهر دستگاه‌های متولی اعم از پلیس، بهزیستی، وزارت سرزمین و … دچار می باشند که باید برای اصلاح ساختار آن راهکار اساسی اشکار کنیم و اگر دچار مشکل قانونی هستیم، مشکل قانونی را رفع کنیم.» او گفت: «در او گفت و گو جمع‌آوری معتادان متجاهر نوشته مهم غربالگری وجود دارد که در این رابطه نیز جلسه اختصاصی راه اندازی خواهیم داد.

در این جلسه فرآیندها و پروتکل‌ها اشکار و غربالگری اصلاح می‌شود تا معتادان متجاهر به مراکز امید و زندگی بروند و در آنجا نگهداری شوند. یک نقشه جامع درمورد مراکز امید و زندگی در حال طراحی است که همه موارد اعم از سم‌زدایی، درمان، توانمندسازی، اشتغال و اسکان در این مراکز برنامه‌ریزی شده و قرار است در همه مراکز ماده ۱۶ (امید و زندگی) اجرایی شود.

قرار است در مراکز امید و زندگی کارگاه‌هایی تأسیس شود و مددجویان در آنجا مشغول کار شوند تا هم منبع درآمدی برای آن‌ها و هم خود مراکز باشد. یقیناً برخی از معتادان متجاهر دارای خانه و محل اسکان می باشند و برخی نیز جایی برای اسکان ندارند که در این مراکز محل اسکان برای آن‌ها تعبیه خواهد شد. معتادان متجاهر نباید مجدد داخل چرخه اعتیاد و تجاهر به آن شوند. با احداث مراکز امید و زندگی به جستوجو‌عدم تکرار این چرخه هستیم، برخی افراد به هیچ گفتن بهبود اشکار نمی‌کنند که مشمول مطرح «مدیریت مصرف» خواهند شد. برخی از افراد نیز به گفتن مجرم شناخته شده که به زندان خواهند رفت. »

او با اشاره به نبوده است مراکز ماده ۱۶ در برخی از استان‌ها، او گفت: «در او گفت و گو تشکیل مراکز یا افزایش ظرفیت آن‌ها اقداماتی در دستور کار قرار داده‌ایم. باید مساحت زمین و مالک آن اشکار شود و اگر مالک زمین اشکار نباشد دیگر مجوزی برای احداث مرکز صادر نخواهیم کرد. استانداران مکلف شده‌اند مالک و متولی زمین را اشکار کنند.

درصددیم شهرداری‌ها متولی مراکز ماده ۱۶ (مراکز امید و زندگی) شوند که یقیناً منوط به مطرح در جلسه ستاد مبارزه با موادمخدر و تصویب در آن جلسه به ریاست رئیس محترم جمهوری است. ما به جستوجو این هستیم که مراکز امید و زندگی خودکفا شوند. به طور مثال بیمارستان‌ها به لباس یکبار مصرف نیاز دارند، قرار است در این مراکز کارگاه‌هایی برای تشکیل البسه یکبار مصرف احداث شود. با احداث این کارگاه‌ها، این مراکز به سمت خودکفایی می‌روال و کمتر بودجه دولتی دریافت خواهند کرد. در این مراکز برتری اول بر درمان است، می‌خواهیم این افراد را به تناسب وضعیتشان مشغول به کار کنیم یعنی این افراد رها نشوند تا مجدد در چرخه اعتیاد قرار بگیرند.» 

ترک اجباری و دوری از جامعه

دولت به این نتیجه رسیده که مراکز ترک اجباری و ترک اعتیاد به اجبار راهکار درستی نیست و قرار است راهکارهای جدیدی برای درمان معتادان در نظر گرفته شود. فرزاد، ۳۹ساله یکی از افرادی است که ترک اجباری روی او اصلاً جواب نداده، او می‌گوید: «روزی که ما را دستگیر کردند و به غربالگری بردند، اصلاً نمی‌پرسیدند چه موادی مصرف می‌کنیم، شیشه می‌کشیم یا مورفین. کیت که مثبت می‌شد، یکراست می‌بردند کمپ و به همه هم متادون می‌دادند. هنگامی متادون خواهند داد، انگار فقط می‌خواهند زمان وقتی دور از جامعه باشی.

ما صبح بیدار می‌شدیم متادون را می‌خوردیم و هیچ کار مفیدی در طول روز انجام نمی‌دادیم. تعداد بسیاری معتاد را داخل یک سوله جا می‌دادند و حتی یک ساعت کار سودمند انجام نمی‌دادیم. زیاد‌ها سپس از بیرون آمدن از مرکز ضعیف خواهد شد. من خودم هنگامی از کمپ بیرون آمدم بلافاصله مواد زدم، بقیه هم همین طور بودند، هیچ فردی را ندیدم که از این چنین مراکزی بیرون آمده و سالم باشد. همه سپس از بیرون آمدن مجدد مصرف می‌کنند.»