به گزارش خبرنگار اجتماعی ، گسترش تکنولوژی و تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان در سرزمین جزو برتری‌های مهم مسئولان در دولت‌های گوناگون بوده است. اکنون سپس از گذشت دو دهه از عمر شرکت‌های دانش‌بنیان در کشورمان و تشکیل بیشتر از ۱۰ هزار شرکت دانش‌بنیان بر آن شدیم تا چالش گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان را بازدید کنیم.

در همین جهت ابتدا سراغ مقدار بودجه مجموعه متولی شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان سرزمین و اکوسیستم علم فناوری سرزمین در سالی که گذشت رفتیم تا ببینیم اوضاع این مجموعه‌ها به‌لحاظ تخصیص بودجه چطور است:

• بنیاد ملی نخبگان

علی‌رغم پافشاری مقام معظم رهبری در سال‌های متوالی بر لزوم حمایتاز نخبگان و بنیاد ملی نخبگان، بودجه محقق‌شده در بنیاد ملی نخبگان در سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۱۲۸ میلیارد تومان بوده است که یقیناً این مقدار ۲۸ درصد از کل بودجه پیش‌بینی‌شده در سال ۱۴۰۲ برای این نهاد می بود که قرار است زمان ماندگاری و پرورش نخبگان سرزمین را فراهم کند. بودجه بنیاد ملی نخبگان برای سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۴۳۰ میلیارد تومان بوده است.

• صندوق نوآوری و شکوفایی

مقدار بودجه صندوق نوآوری و شکوفایی تا پیش از سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۳همت بوده که یقیناً این رقم نیز طی ۵ سال قبل به‌صورت میانگین افزایش اشکار کرده تا به عدد جاری رسیده است و قرار می بود در سال ۱۴۰۲ به ۶همت برسد که این بودجه نیز به‌طور کامل محقق نشده است.

• معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری

معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌گفتن متولی مهم حمایتاز شرکت‌های دانش‌بنیان و گسترش اقتصاد دانش‌بنیان که محور مهم سیاست‌های سرزمین طی دهه قبل بوده است، چه‌مقدار بودجه برای این مهم در اختیار دارد؟!

بازدید مقدار بودجه معاونت علمی و فناوری در سال ۱۴۰۲ مشخص می کند که بودجه این نهاد نزدیک به ۳.۷همت (نزدیک به ۶۱ میلیون دلار)‌ بوده است که نسبت به ۱۰ هزار شرکت نزدیک به ۳۷۰ میلیون تومان به‌ازای هر شرکت می‌شود اما حالت این بودجه نسبت به دیگر حوزه‌ها چطور است؟

ما برای قیاس بودجه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌گفتن نهاد متولی علم و فناوری در سرزمین، سراغ “صنعت تجهیزات پزشکی” کشورمان رفته‌ایم که هم واردات و هم صادرات در این حوزه جریان دارد.

در حوزه تشکیل داخل، تعداد بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان، محصولات و تجهیزات پزشکی را تشکیل می‌کنند که در تعداد بسیاری از موارد نیز با مشکلات، چالش‌ها و سنگ‌اندازی‌های بسیاری مواجه می باشند: به‌گفتن مثال امروز در سرزمین بیشتر از ۳۶ هزار بیمار دیالیزی داریم و شرکت دانش‌بنیان ایرانی “آریا طب فیروز” با ساخت و بومی‌سازی ۱۰۰ درصد دستگاه دیالیز داخلی، ایران را به رتبه پنجم جهان در ساخت دستگاه همودیالیز در دنیا رسانده است و این در حالی است که در سال ۱۳۹۸ وزارت بهداشت قرارداد ۵۴۰ دستگاه دیالیز را با این شرکت امضا کرده و همزمان نیز این وزارت‌خانه ۹۰۰ دستگاه را داخل کرده است که در این نوشته خاص، مقام معظم رهبری ورود کرده و دستور پیگیری آن را داده‌اند.

در مثالی دیگر شرکت دانش‌بنیان “بهیار صنعت” امروز با توان داخلی، دستگاه سی‌تی‌اسکن ۱۶اسلایس را ساخته است که مطابق مجوز وزارت بهداشت، ۸۵ درصد بومی‌سازی داخل است و کار ساخت دستگاه ۲۵۶اسلایس را نیز اغاز کرده است.

این شرکت نیز با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند؛ علی مهاجر؛ کارشناس شرکت دانش‌بنیان “بهیار صنعت” مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان می‌گوید: «شرکت “جنرال الکتریک” به وزارت بهداشت نظر داده است که؛ “۵۰ دستگاه به شما در عرض ۶ ماه تحویل می‌دهم که قیمت هر کدام ۱۵۰ هزار یورو است و این در حالی است که شرکت ما تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از آن ارزان‌تر است”. جنرال الکتریک نظر ۲۵۶اسلایس را به‌مبلغ ۲ میلیون یورو به وزارت بهداشت داده است اما پیش‌بینی‌ ما این است که قیمت ۲۵۶ ما بعداز ساخت، نهایتاً ۱۵ میلیارد می‌شود.

اما آنها با دقت به این که شرکت‌های داخلی همانند ما، سازنده می باشند آن ۵۰ دستگاه را حاضرند حتی با سود صفر به ایران بدهند تا بازار ۱۶اسلایس را از ما بگیرند و همه سودش را از دستگاه ۲۵۶اسلایس که دو میلیون یورو است، می‌گیرند که این یک بازی تجاری در دنیاست که برای ما چالش به وجود اورده است.

در رابطه شرکت‌های داخلی، با یک شرکت دیگر یک قضیه مهمی داریم و آن این است که ما ۸۵ درصد بومی‌سازی داریم (قبول بومی‌سازی توسط وزارت بهداشت انجام می‌شود) و مواد اولیه را با ارز آزاد می‌خریم چرا که برای ساخت دتکتور و تهیه مس باید از پالایشگاه خریداری کنیم اما آن شرکت، به‌عکس عمل می‌کند ۲۰‌درصدی که خودش می‌سازد سر جایش است و برای ۸۰ درصد مابقی ارز ۲۸۵۰۰تومانی دریافت می‌کند و قیمت همه‌شده‌اش کمتر می‌شود! شرکت ما که بومی‌سازی بیشتری دارد قیمت بالاتر همه می‌شود!»

شرکت‌های بسیاری در حوزه تجهیزات پزشکی، واردات انجام خواهند داد؛ تعدادی از تجهیزات همچون MRI در سرزمین تشکیل نمی‌شود و ورود آن به سرزمین الزامی است اما در برخی از موارد، واردات به‌شکل رانتی، بدون مناقصه و با ترک تشریفات و با تخلفات زیاد صورت می‌گیرد و در برخی موارد نیز واردات در حالی صورت می‌گیرد که شبیه آن تجهیز در داخل تشکیل می‌شود!

به‌طورکلی تجهیزات پزشکی ساخت متخصصان ایرانی و شرکت‌های دانش‌بنیان علتشده است مردم دستاوردهای این حوزه را در تعداد بسیاری از موارد به‌خوبی حس کنند؛ تشکیل ونتیلاتور، شتاب‌دهنده خطی، سی‌تی‌اسکن، مانیتور علائم حیاتی، ماشین بیهوشی و دستگاه‌های سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی و تعداد بسیاری از تجهیزات پیشرفته دیگر که جهت دلگرمی مردم برای گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان شده است.

برای بازدید مقدار بودجه شرکت‌های خصوصی برای واردات تجهیزات پزشکی به سایت معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت و قسمت گزارشات مردمی و مقدار ترخیص شرکت‌ها مراجعه کردیم: از بین لیست شرکت‌ها، گروه تجهیزات پزشکی را انتخاب کردیم که نزدیک به ۱۲ درصد از مقدار ارز تخصیص در قسمت دارو و غذا و تجهیزات پزشکی را به خود تعلق داده بودند.

لیست ۹ شرکتی که بیشترین مقدار ارز را از سال ۱۳۹۷ تا به امروز گرفته‌اند در ادامه آمده است:

گزارش حاضر شامل مجموع قیمت دلاری مجوزهای ترخیص صادرشده سازمان غذا و دارو برای همه فرآورده‌های سلامت‌محور تحت نظارت خود و بر مبنای نرخ برابری دلار با ارز اظهارشده وابسته در زمان صدور مجوز است که از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا تاریخ ۱۴۰۲/۱۲/۲۶ صادر شده‌اند.

بدیهی است که حسب مقررات قبلی، جاری یا حتی آتی، قسمتی از مجوزهای ترخیص واقعی هر سال، می‌تواند مرتبط با مجوزهای ورود تأییدشده سال‌های قبل باشد و بخشی از مجوزهای گزارش‌شده فوق نیز امکان پذیر اساساً یا ترخیص نشوند یا در سال یا حتی حسب مقررات در سال‌های سپس ترخیص شوند.

بعد از عملیاتی شدن بند ۸-۲ تفاهم‌نامه مورخ ۱۳۹۶/۰۵/۱۰ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان غذا و دارو با وزارت امور اقتصادی و دارایی و گمرک جمهوری اسلامی ایران، قطعاً اعداد مربوط به قیمت ترخیص واقعی نیز در دسترس خواهد می بود.

ملزوم به تذکر است که بر پایه تصمیمات دولت در نیمه اول امسال، سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضمن داشتن مسئولیت قانونی نسبت به قبول برقراری نظارت سلامت بر همه فرآورده‌های سلامت‌محور، تنها در ربط با بخشی از آنها همزمان، مسئولیت صدور تائیدیه نوع ارز دولتی و یا نیمایی بر مبنای IRCهای وابسته و آنهم از طریق سامانه جامع تجارت به بانک مرکزی را دارا است.

همانطور که احتیاط می‌کنید معادل ریالی مقدار ارز دریافتی شرکت اول از این لیست نزدیک به ۴.۹ همت در سال است که طی ۵ سال قبل به نرخ روز نزدیک به ۲۴ همت ارز سوبسیدی دریافت کرده است یا به عبارت ساده‌تر میانگین ارز در اختیار شرکت اول طی یک سال ۴۰ درصد زیاد تر از کل بودجه معاونت علمی و فناوری در سال ۱۴۰۲ بوده است!

به‌طور خلاصه ۹ شرکت اول در لیست مذکور بطور میانگین سالانه ۲۳ همت از منبع های سرزمین در اختیار آنها قرار می‌گیرد (۳۹۳ میلیون دلار در سال در اختیار این ۹ شرکت قرار گرفته است) تا کالای مورد نیاز مراکز درمانی را داخل کنند که از این تعداد شرکت، بجز هیئت امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران که یک نهاد دولتی محسوب می‌شود و سازمان‌های نظارتی در آن مستقر می باشند بقیه شرکت‌ها کاملاً خصوصی بوده و اطلاعاتی از مقدار اشتغال و مالیات پرداختی آنها به‌صورت عمومی انتشار نمی‌شود اما دولت طی دهه‌های گوناگون پذیرفته که ریسک مطمعن به این مجموعه‌ها را بپذیرد و ارز درخواستی برای واردات کالا را در اختیار آنها قرار دهد تا کالای مورد نیاز مراکز درمانی را فراهم کنند.

مقدار ارز در اختیار قرار گرفته این مجموعه‌های بالا، بطور میانگین درسال ۷.۵ برابر مقدار بودجه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۲ است که خود گویای حالت بودجه این نهاد است و اگر احتمالا دیگر قسمت‌ها همانند غذا یا دارو یا صنایع دیگر همانند خودروسازی را هم بازدید کنیم به عددهای شبیه یا زیاد تر از این می‌رسیم!

به این علت متأسفانه مطابق آمار نمی‌توانیم توقع گسترش متوازن در قسمت تشکیل دانش‌بنیان را داشته باشیم و این نوشته وقتی بدتر می‌شود که بدانیم این لیست از شرکت‌های آورده شده در بالا فقطً ۹ شرکت از چندصد شرکت واردکننده در حوزه تجهیزات پزشکی می باشند و بودجه واردات این تجهیزات در سال چند ده برابر بودجه نهادی همانند معاونت علمی و فناوری است.

حال چه باید کرد؟

• تخصیص بودجه ارزی از طریق صندوق گسترش ملی

برای جبران این افتبودجه احتمالا تخصیص بخشی از منبع های صندوق گسترش ملی به‌طوری که بتواند مقدار بودجه معاونت علمی را حداقل برای سال ۱۴۰۳ پانزده برابر کرد، قدم اولیه خوبی باشد یعنی تخصیص نزدیک به ۸۳۰ میلیون دلار برای گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان و این عدد طی ۳ سال باید به بیشتر از ۳ میلیارد دلار برسد و یقیناً برای هزینه‌کرد باید در هر حوزه چند شرکت دانش‌بنیان که شاخصه‌های سرآمدی در حوزه خود را دارند اشکار و با برنامه مدون برای تشکیل شرکت‌های High Tech این تسهیلات با حداقل زمان ممکن در اختیار آنها قرار گیرد و به این مسئله نیز دقت شود که گسترش و تشکیل تکنولوژی امری است زمانبر اما شاخصه قوت در جهان امروز دارا بودن تکنولوژی و محصولات مبتنی بر آن است.

این که ما در سال جاری در قسمت تجهیزات پزشکی فقط ۱.۵ میلیارد یورو ارز ترجیحی توزیع می‌کنیم و بیشتر از ۲ میلیارد دلار ارز ۲۸۵۰۰ می‌پردازیم، باید بپذیریم که برای افت این مقدار از ارزبری در سال‌های آتی باید میلیاردها دلار در صنایع High Techسرمایه‌گذاری کنیم و این مهم محقق نمی‌شود مگر با پای کار آمدن همه نهادهای سرزمین که در این قسمت صاحب منبع های و اختیارات کافی می باشند یقیناً این که در معاونت علمی و فناوری توان و تخصص ملزوم برای شناسایی شرکت‌های مستعد وجود دارد یا خیر را در گزارش فرد دیگر به آن خواهیم پرداخت.

• قیمت‌گذاری مقدار تحقیق و گسترش در قیمت خرید توسط سازمان های دولتی

این چنین یکی دیگر از راه‌های افزایش حمایتاز تولیدات مبتی بر تکنولوژی در قیمت خرید آنها است، اکنون مطابق مطالبی که توسط فعالان حوزه دانش‌بنیان گفتن می‌شود در زمان خرید توسط سازمان‌های دولتی قیمت بر مبنای ارزان‌ترین دستگاه خارجی خریداری شده در قبل قیمت‌گذاری می‌شود که خود این نوشته  جهت بی‌انگیزه شدن شرکت‌های دانش‌بنیان برای تحقیق و گسترش می‌شود. دقت به این قضیه که ادامه‌دار بودن تحقیق و گسترش جزو لاینفک نگه داری تولیدات مبتنی برتکنولوژی است و قیمت‌گذاری این کالاها باید بتواند مشوق این مهم شود باید مورد دقت قرار گیرد در غیر این صورت ما به اسم حمایتاز تشکیل فقط کالای ارزان را خریداری می‌کنیم و هیچ توجهی به شرایط واقعی سرزمین نداریم.

• وضع قوانین حمایتی برای تشویق عامه مردم به خرید کالای ایرانی دارای واحد تحقیق و گسترش فعال

در او گفت و گو قوانین نیز نیازمند تغییرات اساسی هستیم، اکنون مردم برای یک کالای ایرانی و خارجی شبیه به یک مقدار مالیات بر قیمت افزوده پرداخت می‌کنند و این درحالی است که می‌توانستیم در قانون بودجه ۱۴۰۳ مقدار مالیات بر قیمت افزوده کالاهای دانش‌بنیان دارای واحد تحقیق و گسترش فعال مورد قبول از سوی معاونت علمی وفناوری که بیشتر از ۵ درصد از مقدار فروش خود را صرف تحقیق و گسترش می‌کنند را به ۳ درصد افت دهیم و برای جبران درآمد سازمان امور مالیاتی مقدار مالیات بر قیمت افزوده کالای شبیه خارجی را به ۱۵ درصد افزایش دهیم تا بدین‌وسیله دولت از مردمی که به کالای دارای تکنولوژی ایرانی مطمعن می‌کنند، سوبسید اعطا کند.

• حمایتاز نشان ساخت ایران با وضع قوانین برای برخورد با تشکیل‌نماها

متأسفانه یکی از مشکلات حاضر در سالیان قبل سوء منفعت گیری از مطمعن مردم به کالای ساخت ایران و در روبه رو واردات همان کالا در قالب چند قطعه و مونتاژ آن در ایران می بود که به علت نبوده است قوانین حمایتاز مصرف‌کننده و عدم برخورد با متخلفین مطمعن مردم به همه کالاهای ساخت ایران دچار خدشه شد لذا باید همانند همه کشورهای گسترش‌یافته در کنار قوانین حمایتاز تولیدکننده قوانینی برای برخود با متخلفین و افراد سوء منفعت گیری‌گر وضع شود تا باآنهایی که از مطمعن مردم سوء منفعت گیری می‌کنند با شدت و با جرایم سنگین برخورد شود تا هزینه این این چنین تخلفاتی مانع از ارتکاب آن شود و مردم بتوانند از ساخت این کالا در داخل سرزمین و مقدار عمق تشکیل اعلامی توسط تشکیل‌کننده مطمعن حاصل کنند.

• حذف ارز سوبسیدار برای واردات جهت توجیه پذیری ساخت یک کالا

متأسفانه یکی از آفت‌های اندوخته‌گذاری در قسمت کالاهای High Tech تمایل اندوخته‌داران به منفعت‌مندی از ارز سوبسیدار تخصیصی توسط دولت جهت واردات است که نه تنها مانع جذب اندوخته در قسمت تشکیل می‌شود بلکه جهت توجیه‌ناپذیری ساخت یک کالا در داخل سرزمین می‌شود چرا که شما باید با قیمت ارز غیرواقعی رقابت کنید حال آنکه منفعت‌مندان از رانت همیشه در پشت مردم نهان خواهد شد و مانع از اصلاح روش غلط دادن سوبسید به کالاهای مورد نیاز مردم خواهد شد.

به‌طور مثال در همین قسمت تجهیزات پزشکی ما ناظر دادن سوبسید زیاد بالا برای واردات کالا هستیم در حالی که می‌توانستیم این سوبسید را در حلقه آخر خدمت به بیمار یا مرکز درمانی توسط بیمه‌ها اراعه دهیم همانند همه دنیا که بوسیله بیمه‌ها از پوشش هزینه‌های درمان مطمعن حاصل می‌کنند اما به علت سودهای غیرمتعارف و غیرقانونی برخی از واردکنندگان، قسمت بسیاری از این سوبسیدها به جیب دلال‌ها می‌رود که با اظهار بیشتر از حد کالا وارداتی سود قابل توجهی حتی بدون فروش کالای وارداتی و از طریق اختلاف قیمت ارز سوبسیدار و ارز بازار کسب می‌کنند و نهایتاً این سوبسید به جیب واردکننده و تشکیل‌کننده خارجی می‌رود تا تشکیل و تحقیق و گسترش را در کشورمان زمین‌گیر کند.

در آخر باید او گفت شرکت‌های دانش‌بنیان ما در ۵ سال آینده باید چه سهمی از بازار فناوری منطقه و سرزمین خودمان را داشته باشند و بابت آن به چه مقدار اندوخته‌گذاری مورد نیاز است؟ آیا حاضریم به مقدار واردات ۹ شرکت در قسمت تجهیزات پزشکی در کل صنعت دانش‌بنیان با نزدیک به ۱۰ هزار شرکت و ۳۰۰ هزار شاغل در آن اندوخته‌گذاری کنیم؟ یقیناً جواب اشکار به این سؤالات، اشکار‌کننده چشم‌انداز گسترش محصولات مبتنی بر تکنولوژی در سرزمین ما خواهد می بود.

انتهای مطلب/