مثالهایی که مأموریت کاسینی از «انسلادوس» (یکی از قمرهای زحل) تهیه کرد، نشانه‌هایی از وجود مولکول‌های آلی گوناگون دارند که امکان پذیر مواد اولیه ملزوم برای اغاز حیات باشند. کشف این مواد می‌تواند امیدی برای یافتن حیات در خارج از زمین باشد.

انسلادوس یکی از دلنشین‌ترین اهداف برای مطالعه گمان وجود حیات جایی به‌جز کره زمین به حساب می اید. این قمر اقیانوسی گسترده زیر پوسته یخی خود دارد که از آن آبفشان‌های عظیمی از یخ و بخار به فضا فوران می‌کنند. این چنین شواهدی از وجود منبع های انرژی، شبیه دریچه‌های هیدروترمال حاضر در زمین، در بستر این اقیانوس وجود دارد.

به حرف های محققان، به‌ نظر می‌رسد مولکول‌های آلی پیچیده در انسلادوس نسبت به تصورات قبلی گستره گسترده‌تری دارند. در واقع وجود مولکول‌های آلی متنوع، گمان وقوع عکس العمل‌های شیمیایی که تبدیل تشکیل اجزای مهم حیات خواهد شد، را افزایش می‌دهد.

انسلادوس همه عناصر موردنیاز برای حیات را دارد!

نخستین بار ژوئن ۲۰۰۵ فضاپیمای کاسینی آبفشان‌های انسلادوس را با دقت بازدید کرد. این فضاپیما چهارمین کاوشگری می بود که به سیاره زحل رفت و ۱۳ سال در مدار این سیاره و قمرهای آن ماند.

کاسینی درنهایت سال ۲۰۱۷ به زحل برخورد کرد و مأموریت آن به پایان رسید. این فضاپیما طی مأموریتش توانست مثالهایی از دانه‌های سنگی یخی را از یکی از حلقه‌های خارجی زحل جمع‌آوری کند. فکر می‌شود این دانه‌ها از آبفشان‌های انسلادوس نشئت گرفته باشند.

این مثالها با ابزار «تحلیلگر گردوغبار کیهانی (CDA)» کاسینی بازدید شدند و قبول شد انسلادوس همه ۶ عنصر شیمیایی موردنیاز حیات، کربن، هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن، فسفر و گوگرد را دارد. کاسینی این چنین پروازی نزدیک‌تر به این قمر انجام داد و دانه‌هایی را از آبفشان‌ها جمع‌آوری کرد. اما تا بحال این مثالها چندان به‌دقت تحلیل نشده بودند!

گمان وجود حیات در قمر زحل

در بازدید تازه داده‌هایی که کاسینی از مثالهای آبفشان‌ها ارسال کرده می بود، «نوزایر خواجه» از دانشگاه آزاد برلین (Freie Universität Berlin) و همکارانش، شواهدی از طیف وسیعی از گروه‌های شیمیایی یافته‌اند که در تعداد بسیاری از مولکول‌های زیستی مشترک می باشند.

خواجه در کنگره علوم سیاره‌ای اروپا در برلین که ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۴ برگزار شد، خبرداد این گروه‌های شیمیایی شامل: استرها، آلکن‌ها، اترها و مولکول‌های پیچیده‌ای حاوی نیتروژن و اکسیژن می باشند.

اگرچه پژوهشگران نمی توانند دقیق اشکار کنند که این گروه‌های شیمیایی از کدام مولکول‌ها نشئت گرفته‌اند، وجود آن‌ها به این معناست که گمان بیشتری برای انجام عکس العمل‌های گوناگون شیمیایی به‌منظور تشکیل چربی‌ها یا نوکلئوتیدها، همان اجزای سازنده DNA، وجود دارد.

یکی از دلایلی که این مواد شیمیایی در حلقه‌های زحل شناسایی نشده بودند، این می بود که کاسینی در مثالهای جمع‌آوری‌شده از حلقه‌ها، مقدار بسیاری آب تشخیص داده می بود. وجود آب زیاد می‌تواند به‌نوعی مانع شناسایی آشکار ترکیبات آلی و پیچیده‌تر شود؛ چراکه آب می‌تواند دیگر نشانه‌های شیمیایی را نهان یا رقیق کند.

اما هنگامی که کاسینی دانه‌های یخی مربوط به آبفشان‌های انسلادوس را بازدید کرد، مقدار آب کمتری تشخیص داد و این کار فرصتی فراهم کرد که تیم خواجه بتوانند نشانه‌های شیمیایی آلی را به‌وضوح شناسایی کنند.

«اندرو کوتس» از دانشگاه کالج لندن می‌گوید: «ما از تحلیل‌های قبلی می‌دانستیم که مولکول‌های سنگین‌تری وجود دارند اما این بازدید جزئیات بیشتری درمورد ماهیت احتمالی آن‌ها آشکار می‌کنند.»

به حرف های کوتس، این یافته‌ها ایده امکان وجود حیات در انسلادوس را تحکیم می‌کند اما تشخیص دقیق ماهیت این مولکول‌ها زیاد دشوار خواهد می بود؛ چراکه ابزارهای حاضر در کاسینی محدودیت‌های فنی داشتند: «کاسینی برای جستجوی حیات طراحی نشده می بود اما اطلاعات زیاد تر درمورد اجزای سازنده حیات قطعاً موضوعی است که برای زمان‌ها ما را پیش خواهد برد.»