بر پایه آخرین نظرسنجی انتشار شده در ایران توسط ایسپا در خرداد ۱۴۰۱ که اینستاگرام فیلتر نبوده، ۷۱ درصد بوده است. در دی‌ ۱۴۰۲ این مقدار ۴۶.۵درصد بوده؛ اما در شهریور ۱۴۰۳ به ۵۰.۶درصد افزایش اشکار کرده است.

در این نظرسنجی، مقدار منفعت گیری کاربران از پلتفرم‌های گوناگون داخلی و خارجی بازدید شده و بعد از ایسنتاگرام، مطلب‌رسان تلگرام است که با ۳۹.۳درصد بیشترین مقدار منفعت گیری را داشته است. واتساپ نیز با ۳۳.۳ درصد منفعت گیری در رتبه سوم این فهرست قرار دارد.

در قسمت گروه‌های سنی نیز، نتایج این گزارش مشخص می کند که گروه سنی ۱۸ تا ۲۹ سال به‌طور کلی زیاد تر از گروه سنی ۳۰ تا ۴۹ سال و بیشتر از ۵۰ سال از مطلب‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی منفعت گیری می‌کنند. در گروه سنی جوانان ۱۸ تا ۲۹ ساله، مقدار منفعت گیری از تلگرام ۵۷ درصد و اینستاگرام ۷۱.۷ درصد و واتساپ مقداری‌بیشتر از ۳۹ درصد است.

علاوه‌بر‌این، افراد دارای تحصیلات دانشگاهی هم بیشتر از دارندگان مدرک دیپلم یا کمتر از آن از مطلب‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی منفعت گیری می‌کنند. مقدار منفعت گیری افراد دارای تحصیلات دانشگاهی از تلگرام نزدیک به ۵۷ درصد و از واتساپ ۴۴ درصد است. اینستاگرام در بین این قشر هم طرفداران بیشتری دارد؛ به‌طوری‌که مقدار منفعت گیری‌اش در بین این افراد ۶۳.۶ درصد است.

افراد ساکن مراکز استان نیز زیاد تر از ساکنان شهرهای غیر مرکز استان و روستاها از پلتفرم‌های خارجی منفعت گیری می‌کنند؛ ولی در بین این افراد هم اینستاگرام زیاد تر منفعت گیری می‌شود. مقدار منفعت گیری از این پلتفرم نزد ساکنان مراکز استان ۵۵.۷ درصد و ساکنان شهرهای غیر مرکز استان ۵۰ درصد و روستانشین‌ها نزدیک به ۴۴ درصد است.

این اعداد و رقم های مشخص می کند که مردم فارغ از تصمیمات شورای عالی فضای مجازی، از پلتفرم‌های منتخب خود دست نمی‌کشند و حتی مثالهای داخلی و بومی ‌را به آنها ترجیح نمی‌دهند.

گردش مالی فیلترینگ یا اخلاق جامعه

اما نوشته فیلترینگ که به نظر می‌رسد به علت عدم تمکین پلتفرم‌ها  به قوانین و مقررات سرزمین انجام شد، امروز بازار داغی از خرید و فروش فیلترشکن را به وجود آورده و گویی قیمت آن را دارد که جیب تعدادی از قبل فیلترینگ پر شود.

دو سال قبل اظهارات نماینده‌ها در خصوص بازار داغل فیلترینگ جهت شد این باور تحکیم شود که نکند فیلتر کردن اینستاگرام که همه محتواهای آن حتی برای بچه دبستانی هم در دسترس است، به سود عده‌ای است.

حسن آصفری، عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی سرزمین در مجلس، در عکس العمل به ادامه فیلترینگ اظهار کرده می بود: «درآمد و گردش مالی کاسبان فیلترینگ در سال بیشتر از ۵۰ هزار میلیارد تومان است و یک ریال هم مالیات نمی‌دهند. چطور دولتی که می‌تواند فیلتر کند، نمی‌تواند این‌ها را نیز مجدداً فیلتر کند؟ به نظر می‌رسد کاسبان فیلترینگ در برخی مجموعه‌ها نفوذ دارند و باور دارم این نوشته باید مدیریت شود.»

بعد از آن جلال رشیدی‌کوچی، نماینده ناموافق مطرح صیانت از فضای مجازی و محدودیت شبکه‌های اجتماعی نیز در این باره حرف های می بود: «گردش مالی کاسبان فیلترینگ سالانه بیشتر از ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان است.» او پیش از این در توییتی انتقادی از ادامه این روال نوشته می بود:

«قبلا هشدار داده بودم، تنها دستاورد فیلترینگ تشکیل بازار مکاره و پررونق خرید و فروش فیلترشکن است. فیلترینگ وجود مردم در شبکه‌های اجتماعی خارجی را کم نکرده، فقط علتایجاد زحمت و هزینه برای مردم شده است. وزیر ارتباطات باید جواب‌گو باشد.»

همه این انتقادات، اما راه به جایی نبردند و با تداوم فیلترینگ و بی‌نتیجه ماندن مباحث حوالی آن، جواد نیک‌بین، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در یک برنامه تلویزیونی به این نوشته عکس العمل نشان داد. او در این برنامه خبرداد که مردم فضای مجازی را دارند؛ فقط به سختی.

او در رابطه فیلترینگ او گفت: «من صریحاً عرض می‌کنم، نویسندگان برنامه فیلترینگ همان‌هایی می باشند که برنامه وی‌پی‌ان‌ها را می‌نویسند.»

او این چنین خبرداد: «فردی که نقشه فیلترینگ را می‌نویسد یا خودش مستقیما فیلترشکن می‌فروشد یا با دو سه واسطه وی‌پی‌ان می‌فروشد. گردش مالی وی‌پی‌ان‌ها دست افرادی است که فیلتر می‌کنند. وی‌پی‌ان فروش‌ها خارج سرزمین نیستند، آن‌ها داخل سرزمین می باشند.»

در روبه رو این اظهارات عیسی زارع‌پور، وزیر اسبق ارتباطات، در پستی در یکی از شبکه‌های اجتماعی بومی ‌نوشت: «از قوه‌قضائیه و هیات نظارت بر حرکت نمایندگان می‌خواهم این ادعا را بازدید کنند تا معلوم شود چه افرادی پشت مافیای فیلترشکن فروشی نهان خواهد شد؛ یقیناً که کلید حل مشکل، قانون‌گذاری و دست خود مجلس است.»

دولت: ما از زمان دقیق از بین بردن فیلتر خبر نداریم

موضوعی که تا این مدت پاسخی به خود نگرفته است. اراده برای از بین بردن فیلتر واتس آپ به طور تجربی نشان داد که نه تنها جامعه به سمت بداخلاقی کشیده نمی‌شود بلکه مردم ابزاری همانند واتس آپ را برای تعامل های اجتماعی خود نیاز دارند.

انتظار می‌رفت دولت با سختی بر شورای عالی فضای مجازی از بین بردن فیلتر اینستاگرام و تلگرام را هم جستوجو کند اما اسفند سال قبل مهاجرانی سخنگوی دولت به یکی از رسانه ها او گفت که نمی‌داند دقیقاً چه وقتی فیلتر تلگرام و اینستاگرام برداشته می‌شود.

فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت چهاردهم، در آخرین نشست خبری خود در سال ۱۴۰۳، در جواب به سوالی که سوال کرد: «خانم مهاجرانی شما اظهار امیدواری کرده بودید که فیلترینگ تا سال نو برداشته خواهد شد، اما مطابق گزارش روزنامه ایران، در جلسه اخر شورایعالی فضای مجازی تلاش وزیر ارتباطات برای از بین بردن فیلترینگ به سرانجام نرسیده است. با دقت این اختلاف نظرهای اعضا امیدها برای از بین بردن فیلترینگ که از مهم ترین وعده های رئیس جمهوری بوده کمرنگ شده است. لطفا به طور شفاف بگویید فیلترینگ تلگرام و اینستاگرام چه وقتی برداشته خواهد شد؟»، او گفت: همانگونه که خودتان گفتید اظهار امیدواری کرده بودم و قول نداده بودم. الان هم اظهار امیدواری می‌کنم که برداشته شود.

او گفت: واقعا این که این فرایند کی به نتیجه می‌رسد، نمی‌توانم به شما دقیق بگویم و نظر می‌کنم که اگر خواستید پیگیری کنید از افراد حقیقی و حقوقی شورای عالی فضای مجازی سوال کنید، من در این عرصه اطلاعاتم کافی نیست.

امید دولت و خواسته مردم هم چنان روی زمین است. نه تنها در از بین بردن فیلتر بلکه در اشکار شدن پشت پرده‌های احتمالی فروش فیلترشکن‌ها.