کبوتر دریایی دم‌مختصر، پرنده‌ای که پروازش به اقیانوس‌ها گره خورده، برای نخستین‌بار در جنگل‌های حرا خورخوران استان هرمزگان مشاهده شد. این ثبت بی‌سابقه امکان پذیر نشانه‌ای از شکل‌گیری یک مسیر مهاجرتی نو در سواحل جنوبی ایران باشد.

هفته قبل در جریان یک پایش میدانی در جنگل‌های حرا خورخوران، فرنوش فرهادی، کارشناس میدانی موسسه آوای بوم، موفق به مشاهده و شناسایی یک فرد از گونه‌ کبوتر دریایی دم‌مختصر (Ardenna grisea) شد. این نخستین رکورد این پرنده در استان هرمزگان و دومین گزارش از وجود آن در ایران محسوب می‌شود؛ چرا که تنها یک هفته پیش، وجود ۳۰ فرد از همین گونه برای اولین بار در بندر هندیجان خوزستان به ثبت رسیده می بود.

کبوتر دریایی دم‌ مختصر، گونه‌ ای وابسته به زیستگاه‌های اقیانوسی‌ است. این پرنده در سواحل جنوبی استرالیا زادآوری می‌کند و در مسیر مهاجرتی خود تا نزدیکی شمال ژاپن و جزایر آلیوشن آمریکا می‌رسد و در ادامه، بخشی از جمعیت آن به سمت غرب آمریکای شمالی بازمی‌گردد. به ‌رغم پراکنش جهانی، جمعیت آن رو به افت است؛ گرچه در فهرست IUCN هم چنان در دسته گونه‌های با «کمترین نگرانی» قرار دارد.

یک بوم‌شناس و پژوهشگر محیط‌زیست، این ثبت تازه را رخدادی کم‌سابقه در زیست‌شناسی پرندگان ایران توصیف می‌کند و می‌گوید: «مشاهده و ثبت کبوتر دریایی برای نخستین بار در ایران، رخدادی بی‌سابقه است و می‌تواند نشان‌دهنده شکل‌گیری عرصه‌ جدیدی برای این گونه در کره زمین باشد.»

اسماعیل کهرم این اتفاقات را برخلاف روال رایج افت تنوع زیستی در جهان می‌داند و می افزاید: «همیشه درمورد افت تعداد حیات‌وحش می‌شنویم، اما این مشاهده، برخلاف آن است و می‌تواند نشانه‌ای از امید باشد. اگر عرصه‌ای برای این گونه اشکار شود، امکان پذیر جمعیت آن گسترش یابد؛ برخلاف روال افت جمعیتی که مدام درمورد حیات‌وحش شنیده می‌شود.»

او در ادامه درمورد گمان‌های گوناگون مهاجرت این پرنده به ایران توضیح می‌دهد: « یقیناً گمان دارد که پرستوهای دریایی که پرندگانی مهاجر می باشند، بر تاثییر باد و طوفان به این منطقه آمده باشند. اما با دقت به این که به تازگی جمعیتی از این پرنده برای نخستین بار در بندر هندیجان خوزستان به ثبت رسیده می بود، این گمان بسیارقوی‌تر است که عرصه‌ای تازه برای مهاجرت در زیستگاه‌های جنوب ایران یافته باشند.»

به باور کهرم، اگر ایران بتواند زیستگاهی امن برای این گونه فراهم کند، این مهاجرت می‌تواند به مرحله‌ای پایدار تبدیل شود: «این خبر خوبی است که می‌تواند به افزایش جمعیت این گونه منجر شود. امیدواریم اگر این پرنده در زیستگاه مهم خود که زاد و ولد می‌کند، با تهدید روبه رو شده باشد، در ایران در امان بماند؛ چرا که به نظر می رسد این پرنده به ما پناه آورده باشد. در این صورت، گمان افزایش جمعیت آن وجود دارد.»

این بوم شناس و پژوهشگر در آخر، به اهمیت علمی و مطالعاتی این ثبت تازه اشاره می‌کند: «ثبت این پرنده برای نخستین بار در ایران، پنجره‌ تازه‌ای به‌سوی شناخت مسیرهای مهاجرت پرندگان دریایی می‌گشاید و فرصتی مورد قیمت برای تحکیم مطالعات زیست‌محیطی و همکاری‌های بین‌المللی در حوزه تنوع زیستی سرزمین به حساب می اید.»

شناسایی نهایی این پرنده توسط تیمی از پرنده‌دلواپس از جمله ایمان ابراهیمی، حمید جباری و شایان بهبهانی نیز قبول شده است.ثبت این گونه مهاجر در دل جنگل‌های مانگرو جنوب ایران، احتمالا بیشتر از یک مشاهده علمی باشد؛ احتمالا آغازی برای تحول نقشه مهاجرت پرندگان اقیانوسی و نقشی تازه برای ایران در نگه داری گونه‌های جهانی باشد.