ردپای خودروهای بی‌کیفیت در آلودگی هوا و حوادث ترافیکی

این هشدار جدی در روزهایی نقل می‌شود که کارشناسان سلامت از پیوند مستقیم کیفیت ماشین و آلودگی هوا می‌گویند و انتقادها به کارکرد خودروسازان با صدایی بلندتر نقل می‌شود. به طوری که اخیرا در همین جهت دکتر علیرضا رئیسی – معاون بهداشت وزیر بهداشت با انتقاد از کارکرد خودروسازان داخلی، خبرداد: «سالانه ۵۷ هزار نفر در سراسر سرزمین به علت آلودگی هوا جان خود را از دست خواهند داد.» و به حرف های او، آلودگی در کلانشهرهایی چون تهران، اصفهان، اراک و اهواز زیاد بالاست و این درحالیست که آلودگی هوا علاوه بر هزینه‌های اقتصادی، پیامدهای تجمعی و بلندمدتی شامل سرطان، بیماری‌های قلبی و اختلالات متابولیک و غیره را به جستوجو دارد که تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است.

رئیسی نیز در اظهاراتی بی‌سابقه و با صراحت او گفت:«با مافیای خودروسازی مواجهیم. برخی خودروسازان داخلی محصولاتی با مصرف سوخت بالا و استاندارد پایین تشکیل می‌کنند.»

او او گفت:«به خودروسازان پیشنهاد می‌کنم که به جای تشکیل خودروی بی‌کیفیت نسبت به واردات خودروی برقی از چین عمل کنند و قطعات آن را در سرزمین متصل کنند و با واردات ماشین برقی از چین مقدار صدمه به مردم را کمتر کنند.»

رییسی این چنین با گفتن این که رد پای خودروهای بی‌کیفیت در حوادث ترافیکی نیز مشهود است و این نوشته را می‌بایست در کنار جاده‌ها و قوانین بی‌کیفیت قرار داد، او گفت:« خودروهای داخلی علاوه بر افزایش حوادث ترافیکی، هوا را به‌شدت آلوده کرده و در نهایت به ساختار جمعیتی سرزمین ضربه می‌زنند.» او اصرار دارد که «افت TFR (نرخ فرزندآوری کل) با مرگ جوانان و نیروهای مولد در تاثییر آلودگی و تصادفات در تضاد قرار گرفته است.»

او در این باره گفت:« آمار و رقم های بیانگر این است که سالانه ۲۰ هزار نفر به علت حوادث ترافیکی و ۵۷ هزار نفر در سراسر سرزمین به علت آلودگی هوا جان خود را از دست خواهند داد و این در حالی است که ما در مسیر جوانی جمعیت قرار داریم و به منظور افزایش TFR به مقدار یک‌دهم درصد تلاش می‌کنیم و این در حالیست که زیاد تر افرادی که به علت آلودگی هوا و تصادفات از دست می‌دهیم جزو جوانان و نیروی کار مولد می باشند.»

در کل به باور معاون وزیر بهداشت، مرگ و میر ناشی از حوادث ترافیکی و آلودگی هوا همانند یک زنجیره با خودروسازی مرتبط می باشند و می‌گوید:«عمل های بسیاری در سطح سرزمین انجام می‌شود اما با کنترل آلودگی هوا زیاد فاصله داریم. کیفیت خودروها و منفعت گیری از انرژی‌های پاک جزو مواردی می باشند که در ربط با هوای پاک نقل می‌شود.»

مرگ‌ومیر و هزینه‌های نجومی

در همین جهت دکتر عباس شاهسونی – عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز آلودگی هوا را «دومین عامل خطر مرگ در جهان بعد از سختی خون» دانسته و پیش از این خبرداد که:«در جهان از هر ۸ مرگ، یک مرگ منتسب به آلودگی هواست».

به اذعان شاهسونی، بر پایه مطالعه سال ۱۴۰۳، بیشتر از ۳۵ هزار مورد مرگ در ایران تنها در شهرهای مورد بازدید که جمعیتی بالغ بر ۵۷ میلیون نفر را شامل می‌شود، به روبه رو طویل‌زمان با ذرات معلق PM۲.۵ مربوط بوده است. از سویی دیگر هزینه اقتصادی این مرگ‌ها نیز تکان‌دهنده است؛ به طوری که تنها در سال ۱۴۰۳ بیشتر از ۱۳.۹ میلیارد دلار — معادل بیشتر از ۱۰۰۰ همت — خسارت اقتصادی به سرزمین داخل شده است و در تهران این عدد به ۲.۸ میلیارد دلار می‌رسد.

از طرفی هم به اذعان دکتر شاهسونی؛ بیماری‌های ایسکمیک قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های مزمن انسداد ریوی و سرطان ریه بیشترین ربط را با آلودگی هوا را دارند. 

او می‌گوید:« مطابق نتایج تحقیقات میانگین جزء مرگ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۳ در کشور۱۴.۶۶ درصد است. در شهر تهران نیز جزء مرگ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به ذرات معلق در سال ۱۴۰۳ برابر با ۱۶.۰۶ درصد می‌باشد. این چنین بیشترین میانگین جزء مرگ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۳ در سرزمین مربوط به شهر زابل با ۲۱.۳۶ درصد است. میانگین جزء مرگ به علت سکته مغزی منتسب به ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۳ در سرزمین ۱۵ درصد می‌باشد.»

در این چنین شرایطی، استاندارد خودروهای تشکیل داخل و سهم بالای ناوگان فرسوده در انتشار کردن ذرات معلق، یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های بحران معارفه می‌شود. در این باره شاهسونی پافشاری می‌کند که اجرای کامل قانون هوای پاک از جمله اسقاط خودروهای فرسوده، ترقی سوخت، گسترش حمل و نقل عمومی و منفعت گیری از انرژی‌های پاک «بیشترین تاثییر را بر افت آلودگی هوا» دارد؛ این درحالیست که بیشتر از ۵۰ درصد تکالیف این قانون طی هفت سال تازه تنها در حد «ضعیف تا متوسط» اجرا شده است.

چرا اخطار رئیس‌جمهور مهم است؟

خودروسازان داخلی سال‌ها است که تولیداتشان به علت مصرف سوخت بالا، فناوری قدیمی موتور، نبوده است استانداردهای سخت‌گیرانه آلایندگی، عدم اسقاط خودروهای فرسوده و وابستگی قیمت به نرخ ارز، در مرکز انتقادات قرار دارند. به این علت هشدار رئیس‌جمهور می‌تواند اغاز مرحله‌ای تازه در خودروسازی باشد؛ مرحله‌ای که در آن بقای صنعت خودروسازی منوط به مراعات استانداردهای واقعی و نه قولهای تکراری خواهد می بود.

در همین جهت نیز پیش از این دکتر علیرضا رئیسی – معاون وزیر بهداشت این سوال را نقل کرد که«اگر خودروسازی داخلی است، چرا با افزایش قیمت دلار، قیمت ماشین هم بالا می‌رود؟»؛ پرسشی که سال‌ها است در افکار عمومی نقل است و اکنون با اصرار رئیس‌جمهور برای اصلاح جدی موتور خودروها، عرصه‌ای برای بازخواست مجدد کارکرد این صنعت فراهم شده است.

راه‌حل‌های سریع متخصصان و سخن آخر

در همین جهت متخصصان حوزه سلامت و محیط زیست بر گسترش واقعی و نه شعاری حمل‌ونقل عمومی، ترقی استاندارد سوخت و موتور خودروها، اسقاط اجباری خودروهای فرسوده به‌اختصاصی کامیون‌های دیزلی، اندوخته‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، افزایش جایگاه‌های شارژ برای خودروهای برقی، بازنگری جدی در قوانین راهور و جرایم بازدارنده و … اصرار دارند.

در کل مطلب هشداری دولت و متخصصان روشن است؛ آلودگی هوا مسأله محیط‌زیستی صرف نیست؛ یک بحران ملی سلامت، گسترش و جمعیت است؛ موضوعی که نقش خودروهای بی‌کیفیت در آن دیگر قابل تکذیب نیست.

با هشدار صریح رئیس‌جمهور درمورد لزوم اصلاح موتور و افت مصرف سوخت، اکنون توپ در زمین خودروسازان است؛ صنعتی که سال‌ها با قولهای ناتمام و تولیدات پرمصرف و آلاینده، سهم سنگینی در آلودگی هوا و نارضایتی عمومی داشته است. از طرفی هم مطابق آمار اعلامی وزارت بهداشت، سالانه ۵۷ هزار مرگ ناشی از آلودگی هوا و ۲۰ هزار مرگ بر تاثییر حوادث ترافیکی در سرزمین ثبت می‌شود؛ مرگ‌هایی که متخصصان سلامت، رد پای خودروهای بی‌کیفیت و استانداردهای پایین ایمنی و آلایندگی را در آن کاملاً مشهود می‌دانند. این رقم های تنها عدد نیستند، بلکه روایت خاموش از جوانان و نیروهای مولدی می باشند که هر سال قربانی کیفیت پایین خودروها و غفلت از این نوشته خواهد شد. بر همین مبنا هم می‌توان او گفت که ادامه تشکیل با این روال، احتمالا به معنی پذیرفتن تداوم این چرخه مرگ باشد.

در هر حال با اخطار رییس جمهور اکنون دیگر مسوولان خودروسازی باید بدانند که دوره اغماض به سر آمده؛ دولت هشدار داده، وزارت بهداشت شواهد اراعه کرده و به این علت هزینه‌های انسانی و اقتصادی این حالت قابل کتمان نیست. به این ترتیب اصلاح سریع استانداردهای آلایندگی، نوسازی واقعی موتورها، اسقاط خودروهای فرسوده و حرکت به سمت فناوری پاک، انتخاب نیست بلکه یک الزام ملی است و هر تاخیری در امروز، فردا به قیمت جان همه خواهد شد.