۵۹ هزار نفر بر تاثییر آلودگی هوا جان باخته‌اند؛ این آماری است مربوط به سال قبل در ایران. با اغاز فصول سرد، این بحران بار دیگر شدت گرفته. شهرهایی چون اهواز، تهران، اصفهان، مشهد و اراک هم چنان در صدر آلوده‌ترین مناطق سرزمین قرار دارند. در این چنین شرایطی، ورود شاخص کیفیت هوا به محدوده نارنجی می‌تواند نخستین نشانه‌های مسمومیت و ابراز علائم جسمی را در برخی افراد تشکیل کند.

مشاهده آماری که مشخص می کند هر ساعت هفت مرگ در سرزمین به آلودگی هوا نسبت داده می‌شود، دادستان تهران را بر آن داشته تا اظهار کند: «برخی دستگاه‌ها در افت آلودگی هوا سهل‌انگاری کرده‌اند و در صورت کم‌کاری مدیران، با آن‌ها برخورد قانونی خواهد شد.» با این حال، آلودگی هوا معضلی نیست که به‌شدت و با یک عمل مختصر‌زمان رفع شود و تا وقتی که راه‌حل‌های اساسی اجرا نشود، این مردم می باشند که برای نگه داری سلامتی خود باید نکات ایمنی را جدی بگیرند. آلودگی هوا نه‌تنها در طویل مدت جهت بیماری‌های قلبی، ریوی و حتی مرگ می‌شود، بلکه در لحظه قرارگیری در هوای ناسالم می‌تواند برای برخی افراد، علائم مسمومیت تشکیل کند. به این علت این سوال‌ها اکنون اهمیت بیشتری یافته‌اند که علائم مسمومیت ناشی از آلودگی هوا چیست؟ چطور می‌توان از آن پیشگیری کرد؟ و در صورت ابراز این علائم، چه اقداماتی باید انجام داد؟

جان چه افرادی زیاد تر در خطر است؟

شاخص آلودگی هوا که روزانه اظهار می‌شود در شش محدوده قرار می‌گیرد و هر کدام شدت آلودگی و مقدار خطر برای شهروندان را مشخص می کند. ۰-۵۰ (خوب و در محدوده سبز)، ۵۱-۱۰۰ (قابل قبول و در محدوده زرد)، ۱۰۱-۱۵۰ (ناسالم برای گروه‌های حساس و در محدوده نارنجی)، ۱۵۱-۲۰۰ (ناسالم برای همه و در محدوده نارنجی تیره)، ۲۰۱-۳۰۰ (زیاد ناسالم و در محدوده بنفش) و ۳۰۱-۵۰۰ (خطرناک در محدوده قرمز) قرار دارند.

چهار کلان‌شهر تهران، مشهد، اصفهان و اهواز از ابتدای پاییز زیاد تر روزها در محدوده نارنجی قرار داشته‌اند و در برخی مناطق این شهرها حتی شاخص به محدوده‌های زیاد ناسالم یا خطرناک رسیده است؛ همانند باقرشهر که در نخستین روز آذر ۱۴۰۴ با عدد ۲۰۹ در حالت بنفش قرار گرفت. به این علت الزامی است شهروندان حالت دقیق ایستگاه محل زندگی خود را پیگیری کنند، چون شاخصی که برای یک شهر اظهار می‌شود میانگین کل آن است و لزوما حالت محله را نشان نمی‌دهد.

با عبور هوا از محدوده زرد و ورود به محدوده نارنجی، هشدارها برای گروه‌های حساس اغاز می‌شود. صدمه‌پذیرترین افراد شامل کودکان، سالمندان، زنان باردار، مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی، دیابت، چاقی، سرطان و این چنین افرادی با سیستم ایمنی ضعیف می باشند.

افرادی که در فضای باز کار یا ورزش می‌کنند نیز بیشترین مقدار آلاینده‌ها را دریافت می‌کنند. در همین جهت، فیفا اظهار کرده است که ورزش حرفه‌ای تا شاخص ۱۸۰ قابل انجام است، اما بعد از آن باید وقفه‌های منظم برای نوشیدنی در نظر گرفته شده و آمبولانس در محل مستقر باشد.

به علت همین شرایط، در تهران از شنبه ۱ آذر تا چهارشنبه ۵ آذر فعالیت همه مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها ـ جز در فیروزکوه ـ تعطیل شد تا از سلامت کودکان در برابر هوای آلوده محافظت شود.

علائم ناشی از مسمومیت آلودگی هوا

اگرچه آلودگی هوا بر افرادی که حرف های شد بیشترین تاثییر منفی را برجای می‌گذارد، اما در روزهایی که آلودگی از محدوده نارنجی خارج شود، امکان پذیر دیگر افراد نیز دچار علائمی شوند که نشات گرفته از مسمومیت آلودگی هواست.

فاطمه عابدینی، فوق تخصص ریه: «گیجی، خستگی، سردرد، سوزش چشم، بینی و حلق، بی حوصلگی» را از علائم مسمومیت در آلودگی هوا گفت. بعلاوه هشدار داد که اگر افراد دچار تنگی نفس شدید، گیجی یا خستگی شدید شدند بهتر است هر چه سریعتر به نزدیک‌ترین مرکز درمانی و اورژانس مراجعه کنند تا عمل های درمانی ملزوم برای آنها انجام شود.

پیشگیری از مسمومیت آلودگی هوا

افرادی که زیاد تر در معرض خطر می باشند، برای جلوگیری از ابراز علائم می‌توانند در درجه اول از وجود در فضای آزاد خودداری کنند. با این وجود به زمان وجود در خانه باید از باز کردن پنجره برای تهویه هوا خودداری کنید. اگر در خانه افرادی وجود دارند که در دسته گروه‌های حساس قرار می‌‎گیرند، بهتر است از دستگاه تهویه هوا منفعت گیری کنید. این دستگاه‌ها دارای فیلتر می باشند و مطابق آزمایش‌ها، می‌توانند از ورود ۷۰ تا ۸۰ درصد آلاینده‌ها به بدن جلوگیری کنند.

به علاوه، منفعت گیری از برخی سبزیجات برای پیشگیری از مسمومیت آلودگی هوا می‌تواند سودمند باشد. به حرف های کاظم ندافی، رئیس اسبق مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت: «مصرف سبزیجات تازه، فلفل دلمه‌ای، مرکبات همانند لیمو و پرتقال، و گوجه‌فرنگی که سرشار از آنتی‌اکسیدان می باشند، می‌تواند به افت اثرات زیان اور آلودگی هوا بر بدن پشتیبانی کند.»

به طور کل ویتامین C یکی از نیرومندترین آنتی‌اکسیدان‌های بدن است که رادیکال‌های آزاد را خنثی کرده و به بازسازی ویتامین E پشتیبانی می‌کند. این ویتامین محلول در آب در سراسر بدن، به‌اختصاصی در ریه‌ها، نقش مهمی در محافظت از سلول‌ها در برابر صدمه ناشی از آلودگی هوا دارد.

ویتامین E، محلول در چربی، اولین خط دفاعی بدن در برابر صدمه بافت‌ها است و نقش مهمی در مقابله با اثرات مخرب آلودگی هوا دارد. منبع های این ویتامین شامل روغن‌های گیاهی همانند آفتابگردان و کانولا، سبوس برنج، بادام و تخمه آفتابگردان، آجیل‌ها، برخی ماهی‌ها همانند آزاد و قلیه، و این چنین ادویه‌ها و گیاهان معطر همانند پاپریکا، فلفل قرمز، میخک، پونه و جعفری می باشند. افزودن این مواد به رژیم روزانه به تحکیم دفاع آنتی‌اکسیدانی بدن پشتیبانی می‌کند.

علاوه بر ویتامین‌ها، ترکیبات دیگر همانند بتاکاروتن و چربی‌های امگا-۳ نیز در روزهای آلوده سودمند می باشند. بتاکاروتن به علت خاصیت آنتی‌اکسیدانی و نقش ضدالتهابی‌اش در سبزیجات برگ‌دار، هویج و برگ تربچه حاضر است و در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. چربی‌های امگا-۳ در آجیل‌ها، دانه‌های چیا و کتان، دانه خردل و سبزیجات برگ سبز یافت خواهد شد و از قلب در برابر اثرات زیان اور آلودگی هوا محافظت می‌کنند. علاوه بر این، ادویه‌هایی همانند زردچوبه می‌توانند به محافظت از ریه‌ها پشتیبانی کرده و در تسکین سرفه و حملات آسم سودمند باشند، به‌اختصاصی زمان ترکیب با دمنوش‌ها یا کره برای تاثییر خلط‌آور و ضدالتهابی.

اگر مسموم شدیم چه کنیم؟

با وجود پیشگیری‌ها امکان پذیر برخی افراد که ناچار به وجود خارج از خانه می باشند، یا در برخی موارد حتی آنان که در داخل خانه می باشند، امکان پذیر با علائم مسمومیت ناشی از آلودگی هوا روبه رو شوند. در این صورت برای از بین بردن علائم و درمان بهتر است ابتدا سریعا به محیطی پاک و بسته با تهویه مناسب بروید، استراحت کنید و چند نفس عمیق بکشید، این چنین آب کافی بنوشید تا بدن هیدراته بماند و سموم دفع شوند.