در روزهای تازه، خبر درگذشت ناگهانی یاسمن شیرانی، رزیدنت تخصصی زنان و زایمان، بار دیگر جامعه پزشکی ایران را در شوک فرو برده است. هرچند علت دقیق مرگ او تا این مدت به‌طور رسمی قبول نشده، اما شماری از همکارانش می‌گویند این حادثه بر تاثییر خودکشی رخ داده است.

این اتفاق وقتی تلخ‌تر می‌شود که بدانیم یاسمن از خانواده‌ای سراسر پزشکی می‌آمد؛ پدر، مادر، خاله، پدربزرگ و مادربزرگش همه انها پزشک بودند. با این حال، توانایی و حمایتاین چنین خانواده‌ای نتوانسته سختی طاقت‌فرسای دوران رزیدنتی را برای او قابل تحمل کند.

لنست: ایران یکی از بیشترین نرخ‌های خودکشی رزیدنت‌ها را دارد

مجله لنست (The Lancet)، از معتبرترین نشریات علمی و پزشکی جهان که از قرن نوزدهم تا بحال انتشار می‌شود، در شماره ژوئن ۲۰۲۴ خود گزارشی درمورد افزایش خودکشی بین رزیدنت‌های ایرانی انتشار کرده است.

این گزارش می‌گوید خودکشی در بین پزشکان جهان به‌طور کلی دلواپس‌کننده است و نرخ آن زیاد بالاتر از جمعیت عمومی است. مطابق یک تحلیل در سال ۲۰۱۹، ۲۵.۵ درصد پزشکان در طول عمر خود افکار خودکشی را توانایی کرده‌اند.

اما قسمت تکان‌دهنده گزارش مربوط به ایران است؛ جایی که خودکشی در بین رزیدنت‌ها به یک بحران ساختاری تبدیل شده است. بر پایه پژوهش‌های داخلی، ۳۴ درصد از رزیدنت‌های ایرانی دچار افکار خودکشی‌اند و بنا به گزارش لنست، سالانه نزدیک به ۱۳ رزیدنت پزشکی در ایران بر تاثییر خودکشی جان خود را از دست خواهند داد.

با دقت به تعداد نزدیک به ۱۵ هزار رزیدنت فعال، این رقم معادل ۱۰۰ مورد خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر است؛ در حالی‌که نرخ جهانی نزدیک به ۶/۵ خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر است.

چرایی بحران: ساعات طاقت‌فرسا، درآمد اندک، و ممنوعیت طبابت آزاد

به نوشته لنست، رزیدنت‌های ایرانی ساعات طویل کار می‌کنند و در عوض، دستمزد اندکی دریافت می‌کنند. مطابق قانون، آنها اجازه ندارند در بیرون از بیمارستان‌های دولتی طبابت کنند یا مطب شخصی داشته باشند.

از نظر دیگر، تعداد بسیاری از کادر درمان با خشونت یا پرخاشگری بیماران و همراهان روبه رو خواهد شد، و در عین حال، به‌علت انگ اجتماعی، از مراجعه برای درمان روانی خودداری می‌کنند.

این شرایط علتشده تا استرس، بی‌خوابی مزمن، فرسودگی شغلی و افسردگی، به بخشی از زندگی روزمره رزیدنت‌ها تبدیل شود؛ وضعیتی که به حرف های لنست، «ترکیبی مرگبار از خستگی، ناامیدی و بی‌پناهی» را در بین پزشکان جوان رقم زده است.

این گزارش نظر می‌کند مجموعه‌ای از عمل های از پیشگیری تا بازتوانی روانی، در سطوح فردی و سازمانی و زیر نظر مجلس، وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و بیمه اجرا شود.

در این چارچوب، یکی از با اهمیت ترین پیشنهاد‌ها بازتعریف جایگاه رزیدنت‌ها به‌گفتن شاغلان رسمی است؛ چرا که رزیدنت‌ها عملاً همه‌زمان کار می‌کنند، اما از حقوق و مزایای کارکنان رسمی نصیب‌اند.

لنست می‌نویسد اگر دولت توان افزایش مستقیم حقوق را ندارد، باید اجازه دهد رزیدنت‌ها بتوانند در خارج از بیمارستان‌های دولتی فعالیت محدود درمانی داشته باشند. این چنین، افزایش سالانه تعرفه‌های پزشکی مشابه با نرخ تورم، بهبود کیفیت خوابگاه‌ها و امکانات رفاهی، و او مباحثه با نمایندگان رزیدنت‌ها از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.

عضو کمیسیون بهداشت مجلس: پزشکیان راساً به نوشته رزیدنت‌ها ورود کند

در همین عرصه، سلام ستوده، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، پافشاری کرده است که دولت در جواب به مطالبات این قشر ناکام بوده است:انتظارات رزیدنت‌ها شگفت و غیرممکن نیست. آنها فقط سامان‌دهی منطقی می‌خواهند؛ تعیین ساعت کاری عادلانه، نگه داری شأن و افزایش حقوق‌شان.

ستوده با اشاره به جلسات متعدد کمیسیون بهداشت درمورد بحران فرسودگی پزشکان جوان حرف های است: «آقای پزشکیان که خود سابقه وزارت بهداشت دارد، کاملاً بر این حوزه اشراف دارد و ما همه دغدغه‌ها را به وزارتخانه منتقل کرده‌ایم. اما متأسفانه تا این مدت برنامه‌های حمایتاز رزیدنت‌ها عملیاتی نشده‌اند.»