چگونگی اغاز حیات بر روی زمین تا این مدت یکی از بزرگ‌ترین معماهای علمی است. اگرچه دانشمندان نظریات مختلفی دارند، اما تا این مدت مرحله های شیمیایی دقیقی که تبدیل راه اندازی حیات شد یا زمان دقیق پیدایش اولین اشکال آن را نمی‌دانند. اما یک فرضیه شگفت وجود دارد: احتمالا اصلاً حیات روی زمین اغاز نشده باشد و از طریق شهاب‌سنگ‌ها از مریخ به اینجا آمده باشد. اگرچه این نظریه محبوب‌ترین دیدگاه نیست، اما شواهد و دلایلهای جذابی دارد که بازدید آنها خالی از لطف نیست. در ادامه به شواهد موافق و ناموافق این ایده می‌پردازیم.

از نظر تئوری این امکان وجود دارد که حیات در مریخ سریعتر از زمین شکل گرفته، چون مریخ محیط آرام‌تری را در ابتدای شکل‌گیری منظومه شمسی توانایی کرده است. مریخ نزدیک به ۴.۶ میلیارد سال پیش و زمین مقداری دیرتر، یعنی ۴.۵۴ میلیارد سال پیش شکل گرفتند. سطح هر دو سیاره ابتدا مذاب می بود و به مرور سرد شد. اگرچه سطح مریخ امروزه غیرقابل سکونت است، اما مریخ اولیه شرایطی زیاد همانند به زمین اولیه داشت؛ دارای جو محافظ، اقیانوس‌ها، رودخانه‌ها و فعالیت‌های زمین‌گرمایی می بود که می‌توانست بستر مناسبی برای ظهور حیات باشد.

تفاوت مهم در اینجاست که نزدیک به ۴.۵۱ میلیارد سال پیش، سیاره‌ای سنگی به نام Theia با جسم اولیه زمین برخورد کرد که تبدیل ذوب و ادغام آن‌ها و شکل‌گیری ماه شد. اگر حیاتی پیش از این برخورد روی زمین وجود داشت، قطعاً نابود می‌شد. در روبه رو، مریخ این چنین رویدادی را توانایی نکرد و به گمان زیادً برای ۵۰۰ میلیون سال اول عمرش محیطی پایدار برای تکامل حیات داشت، پیش از آنکه میدان مغناطیسی و جو خود را از دست بدهد.

راه اندازی حیات روی زمین و مریخ

«لوکا» یا «آخرین نیای مشترک جهانی» میکروبی است که همه موجودات زنده امروزی از نسل آن می باشند. مطالعات ژنتیکی و فسیلی مشخص می کند که لوکا نزدیک به ۴.۲ میلیارد سال پیش زندگی می‌کرده است. مسئله چالش‌برانگیز اینجاست که فاصله وقتی بین شکل‌گیری ماه و ظهور لوکا تنها نزدیک به ۲۹۰ میلیون سال است.

این بازه وقتی مختصر، سوال بزرگی را تشکیل می‌کند: آیا ۲۹۰ میلیون سال برای این که مواد شیمیایی بی‌جان به سیستم‌های بیولوژیکی پیچیده و اکوسیستم‌های متنوعی که لوکا در آن‌ها زندگی می‌کرد تبدیل شوند، کافی بوده است؟ لوکا اولین حاضر زنده نبوده، بلکه در کنار دیگر میکروب‌ها در حال رقابت و بقا بوده است؛ به این علت حیات باید حتی سریعتر از ۴.۲ میلیارد سال پیش اغاز شده باشد.

فرضیه مهاجرت حیات از مریخ به زمین، این محدودیت وقتی را از بین می‌برد. مطابق این فرضیه، میکروارگانیسم‌های مریخی می‌توانستند در آن ۵۰۰ میلیون سالِ آرام مریخ تکامل یابند و درست وقتی که زمین بعد از برخورد بزرگ سرد و مناسب سکونت شد، توسط شهاب‌سنگ‌ها به زمین منتقل شوند.

بااین‌حال، تعداد بسیاری از دانشمندان اعتقاد دارند که همان ۲۹۰ میلیون سال هم برای تبدیل شیمی به بیولوژی روی زمین کافی بوده است. ساختار ژنتیکی لوکا مشخص می کند که این حاضر در سیستم‌های گرمابی دریایی یا چشمه‌های آب گرم زندگی می‌کرده است؛ محیط‌هایی که روی زمین اولیه وجود داشتند و شرایط ملزوم برای پیدایش حیات از مواد غیرزنده را فراهم می‌کردند.

انتقال میکروب‌ها از مریخ به زمین

گمان زنده‌ماندن میکروب‌ها در سفر از مریخ به زمین زیاد کم است، اما غیرممکن نیست. برای این که حیاتی از مریخ به زمین برسد، باید از چندین مرحله مرگبار عبور کند: ضربه اولیه ناشی از برخورد شهاب‌سنگ به سطح مریخ، پرتاب‌شدن به فضا با شدت بالا، تحمل خلأ و تشعشعات کیهانی برای مدتی طویل (به گمان زیادً یک سال یا زیاد تر)، ورود به جو سوزان زمین و درنهایت برخورد با سطح زمین.

مطالعات نشان خواهند داد که فقط سرسخت‌ترین میکروارگانیسم‌ها که مقاوم به تشعشع می باشند یا می‌توانند هاگ (اسپور) راه اندازی دهند، شانس بقا دارند. بااین‌حال، همانند‌سازی‌های کامپیوتری مشخص می کند که اگر میکروب‌ها در اعماق یک شهاب‌سنگ بزرگ نهان شده باشند، امکان پذیر از این خطرات محافظت شوند. اما سوال مهم اینجاست که آیا تحمل این سفر فضایی دشوارتر از شکل‌گیری حیات روی زمین در وقتی مختصر نیست؟ اکثر دانشمندان اعتقاد دارند شکل‌گیری حیات روی زمین محتمل‌تر از این سفر فضایی شگفت است.

بااین‌حال اگر ما مریخی هستیم، چرا حیات به دیگر نقاط منظومه شمسی گسترش نیافت؟ این سوال یکی از نقاط ضعف نظریه «پان‌اسپرمیا» (Panspermia) یا انتقال حیات بین سیارات است. اگر حیات توانسته در ۵۰۰ میلیون سال اول منظومه شمسی از مریخ به زمین بیاید، چرا در ۴ میلیارد سال بعدی از زمین به دیگر نقاط منظومه شمسی گسترش اشکار نکرده است؟

درکل اگرچه ایده مریخی‌بودن ما دلنشین است و شواهدی همانند محیط مناسب مریخ اولیه و زمان‌بندی فشرده زمین آن را تحکیم می‌کنند، اما مانع ها سفر فضایی و قابلیت‌های شیمیایی زمین اولیه، کفه ترازو را به سود «زمینی‌بودن» ما سنگین می‌کند. به‌هرحال احتمالا ما واقعاً مریخی نباشیم، اما جستجو برای یافتن ریشه‌هایمان هم چنان ادامه دارد.