خطر سگ‌های ولگرد برای گونه‌های حیات وحش، به‌اختصاصی گونه‌های در معرض انقراض، یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی است که در سال‌های تازه در ایران و تعداد بسیاری از نقاط جهان افزایش یافته است.

سگ‌های ولگرد به طور گله‌ای یا فردی با دعوا به گونه‌های بومی و شکار آن‌ها، تهدیدی جدی برای تنوع زیستی به شمار می‌روال. بر پایه مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۱ توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) انتشار شد، سگ‌های ولگرد یکی از عوامل مهم افت جمعیت ۱۸۸ گونه در سراسر جهان می باشند و در انقراض حداقل ۱۱ گونه دخیل بوده‌اند. این آمار شامل گونه‌های حساس و در معرض انقراض نیز می‌شود.

سگ‌های ولگرد و انقراض حیات وحش

در ایران، مناطقی همانند زیستگاه‌های آهوی ایرانی و گوزن زرد به علت حملات سگ‌های ولگرد با افت جمعیت این گونه‌ها روبه رو شده‌اند. گوشتخوران نیز از گزند سگ‌های ولگرد در امان نبوده و بر پایه آمارهای سازمان حفاظت محیط زیست گزارشاتی از دعوا گله‌ای سگ‌های ولگرد به یوزپلنگ ایرانی، کاراکال، گربه شنی، پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای و… به ثبت رسیده است. علاوه بر شکار مستقیم، انتقال بیماری‌های کشنده همانند هاری و دیستمپر توسط سگ‌های ولگرد، تأثیرات جبران‌ناپذیری بر حیات وحش گذاشته است.

به حرف های حسام اشعریون؛ دامپزشک متخصص بیماری داخلی دام‌های بزرگ، ایران در دسته کشورهایی قرار دارد که ۲۱ تا ۲۵ گونه در حال انقراض  ساکن در آن، توسط  این سگ‌ها مورد تهدید قرار دارند . آهو، یوزپلنگ آسیایی و وشق اوراسیایی  به‌ترتیب سه مقصد مهم حملات  سگ‌های  پرسه‌زن آزاد در ایران می باشند. در این بین تلف شدن ۱۷ قلاده یوزپلنگ آسیایی زیاد حائز اهمیت است .

سگ‌های ولگرد می‌توانند از راه حلهای مختلفی به حیات‌وحش صدمه برسانند که رایج‌ترین آن شکار کردن گونه‌های حیات‌وحش است. سگ‌های ولگرد تا بحال در انقراض ۱۱گونه از حیات‌وحش نقش مستقیم داشته‌اند. در مطالعه انجام شده توسط دانیال نیری کارشناس دانشگاه ایالتی هومبولت کالیفرنیا ثبت دعوا سگ‌های ولگرد به حداقل ۱۷گونه پستاندار در ایران گزارش شده است.

فهرستی از گونه­‌های پستاندار که در فاصله سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰، توسط سگ­‌های ولگرد در ایران مورد دعوا قرار گرفته، زخمی یا کشته شده‌اند

زیاد تر حملات ثبت شده در اطراف یا داخل مناطق حفاظت‌شده رخ داده بودند و برخی گونه‌های مورد دعوا واقع شده جزو گونه‌های نیازمند حفاظت، از جمله یوزپلنگ آسیایی بوده است این چنین تشکیل رقابت بین سگ‌ها و دیگر گوشتخواران نیز به تشکیل نزاع بین سگ‌ها و دیگر گوشتخواران می‌­انجامد. رقابت مستقیم به طور دعوا سگ به دیگر گوشتخواران و غیرمستقیم به طور شکار منبع های غذایی دیگر گوشتخواران منظور می‌شود.

معضل بزرگ‌تر، سگ‌های گله می باشند که آنها هم جزو سگ‌های ولگرد طبقه‌بندی خواهد شد با این تفاوت که دارای صاحب می باشند.

“سگ‌های ولگرد”؛ تهدید حیات وحش در سراسر جهان

شواهد ثبت‌ شده‌ای از حملات سگ‌های ولگرد به حیات وحش و حتی انقراض گونه‌هایی به علت این حملات در برخی کشورها وجود دارد.

به گزارش Rewilding Portugal، در پرتغال سگ‌های ولگرد علتشکار گسترده دام‌ها شده و امکان پذیر با شکارچیان بومی همانند  گونه مورد قیمت  “گرگ ایبری”  در رقابت باشند و این چالش‌ها حفاظت از حیات وحش را دشوارتر کرده است​.

The Nature Institute گزارش می‌دهد که در نیوزیلند، سگ‌های ولگرد پرندگان کیوی که طوری در معرض خطر می باشند را شکار کرده و در برخی مناطق تبدیل افت جمعیت آنها شده‌اند​.

ProtectNatureTO می‌گوید: حتی بدون شکار مستقیم، سگ‌های ولگرد می‌توانند با تشکیل استرس در گونه‌های حیات وحش، آنها را ناچار به تحول زیستگاه و افت پیروزی تولیدمثل کنند. برای مثال، در آمریکای شمالی، سگ‌های ولگرد یا رهاشده تأثیرات منفی بر حرکت و پراکنش گونه‌هایی همانند گوزن و پستانداران کوچک در مناطق حفاظت‌شده داشته‌اند​.

غذارسانی به سگ‌ها مساوی با جفا در حق حیات وحش

غذا رساندن به سگ‌های ولگرد از سوی برخی افراد با نیت پشتیبانی به حیوانات و حیوان‌دوستی انجام می‌شود اما این حرکت در تعداد بسیاری از موارد به طور مستقیم و غیرمستقیم علتصدمه به گونه‌های دیگر حیات وحش می‌شود.

هنگامی غذارسانی به سگ‌های ولگرد به طور مستمر و بدون برنامه انجام می‌شود، جمعیت این سگ‌ها به‌طور غیرطبیعی افزایش می‌یابد. سگ‌های ولگرد به علت هوش بالا و قوت تطبیق زیاد می‌توانند به شکارچیان خطرناک در زیستگاه‌های طبیعی تبدیل شوند.

سگ‌های ولگرد که غذای کافی از طریق غذارسان‌ها دریافت می‌کنند، به مرور زمان به زیستگاه‌های طبیعی نفوذ کرده و به گونه‌های دیگر دعوا می‌کنند. یک مطالعه که Independent انتشار شده، نشان داده است که سگ‌ها به پرندگان، پستانداران کوچک و حتی گونه‌های در حال انقراض همانند لاک‌پشت‌های دریایی دعوا کرده‌اند. این حملات زیاد تر علتکاهش جمعیت گونه‌های بومی و تهدید جدی برای بقای آن‌ها می‌شود​.

اگرچه غذارسان‌ها ادعا می‌کنند که این کار آن‌ها نشان‌دهنده حیوان‌دوستی است، اما بدون در نظر گرفتن اثرات طویل مدت، این چنین رفتارهایی امکان پذیر به نابودی زیستگاه‌ها و صدمه جدی به تنوع زیستی منجر شود.